عوامل محرومیت کودکان از تحصیل
مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، از مهمترین دلایلی است که در سال‌های اخیر دانش‌آموزان را از مدرسه دور کرده تا به جای نشستن پشت میز و نیمکت کلاس درس، راهی بازار کار آن هم در مشاغل کاذب و یا خانه بخت شوند. به این ترتیب با سوادی که بر اساس منشور حقوق کودک حق مسلم کودکان است، برایشان تبدیل به آرزویی دست نیافتنی می‌شود.
آمارها حکایت از دارند که در سال تحصیلی 97-96، تعداد 142 هزار و 502 کودک از تحصیل بازماندند، این در حالی است که دو سال قبل و در سال تحصیلی 95 ـ 94، تعداد ۱۳۴ هزار کودک بازمانده ازتحصیل بودند. شواهد موجود نشان می‌دهد که اگرچه عوامل بسیاری در بروز پدیده جدایی کودکان از مدرسه دخیل است اما مشکلات اقتصادی اصلی ترین سد راه دانش آموزان برای درس خواندن است چرا که نتیجه طرح پیامکی وزارت رفاه که با هدف شناسایی کودکان بازمانده از تحصیل انجام شد نشان می‌دهد از ۲۷ هزار تماس موفق با خانوار، حدود ۳۶۰۰ نفر «فقر» را علت بازماندگی اعلام کرده اند که نشان می‌دهد در سال‌های اخیر هرچه برای رشد سواد تلاش شده، به موازات آن مشکلات اقتصادی، کودکان را از درس دور کرده
است.
اتفاق نظر مسوولان بر سر علت ماجرا
بر اساس آنچه احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده است، 1100 خانواده «فقدان پول ایاب و ذهاب» و ۱۰ هزار نفر «معلولیت» را علت اصلی حضور نداشتن فرزندشان در مدرسه عنوان کرده اند. علاوه بر آن ۱۷۰۰مورد «فوت گزارش نشده»، ۱۰۰۰ مورد مهاجرت، ۴۰۰ نفر به دلیل تحصیل در «مدرسه دینی» و عده‌ای به دلیل مباحث «فرهنگی» به مدرسه نرفته اند. این در حالی است که ۱۵ هزار نفر از کودکان بازمانده از تحصیل اصلا شماره تماس و راه ارتباطی نداشتند.
اظهارات میدری در حالی است که رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش، روند جذب دانش آموزان به مدرسه را در چهل سال اخیر مثبت ارزیابی کرد. او معتقد است بعد از انقلاب در نرخ پوشش دسترسی به آموزش جهش بسیار خوبی رخ داده و از نرخ ۶۰درصد قبل انقلاب به بالای ۹۰ درصد رسیدیم و اکنون نرخ پوشش در دوره ابتدایی ۹۸.۱۳ درصد است. حکیم‌زاده اظهار کرد: «مسوولیت‌هایی بر عهده آموزش و پرورش و استانداری ها گذاشته شده که مهمترین آن شناسایی و رفع موانع است. این برنامه به صورت جدی تدوین و با دستورالعمل مشخصی ابلاغ شد. از جمله مسوولیت‌های راهبران آموزشی نیز شناسایی کودکان بازمانده است. البته بودجه مجزایی به آموزش و پرورش داده نشده در حالی که از مهمترین علل بازماندگی، علل اقتصادی است چرا که در برخی مناطق خانواده هایی داشتیم که کودکشان نان‌آوری خانواده را برعهده داشت.»
او افزود: «بررسی‌ها نشان می‌دهد 142 هزار و ۵۰۲ بازمانده از تحصیل در سال97-۱۳۹۶ داشتیم که ۶۹ هزار و ۹۴ نفر دختر و ۷۳ هزار و ۴۰۸ نفر پسر هستند.
همچنین در سمنان، زنجان، ایلام، قزوین و یزد دارای کمترین میزان بازماندگی و سیستان و بلوچستان، تهران، خراسان رضوی، خوزستان و کرمان دارای بیشترین آمار بازماندگی از تحصیل هستند.»
او با بیان اینکه از مجموع آمار بازماندگان در سال تحصیلی گذشته، ۳۱ هزار و ۹۱۰ نفر به مدرسه برگشتند، درباره موانع بازماندگی گفت: « موانع اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی وجود دارند. خانواده ها ممکن است در مناطقی چون شهرهای مرزی دخترانشان را به دلیل تعصباتی به مدرسه نفرستند که البته در دوره متوسطه محسوس تر است. «فاصله از مدرسه» و «ازدواج زودهنگام دختران» نیز از دیگر عوامل
است. همچنین بر اساس اطلاعاتی که به صورت حضوری از خانواده‌ها احصا شد، عوامل اقتصادی چون فقر، بحران های اجتماعی، مهاجرت، اعتیاد، آسیب های اجتماعی و عوامل فرهنگی چون ناآگاهی از حقوق و مسوولیت‌ها، تبعیض، بی سرپرست و بدسرپرست بودن، خانواده گسسته، خانواده پرتنش، دلایل زیستی و فردی چون معلولیت و مسائل درون مدرسه‌ای چون بی انگیزگی و عدم کسب موفقیت درمدرسه از مهم ترین عوامل مورد اشاره آنها بود که باید برای آن فکر جدی کرد.»
بودجه اختصاصی
برای حمایت از لازم التعلیم‌ها
این وضعیت در حالی است که جبار کوچکی‌نژاد، نایب رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، بر این باور است که در مقابل چندمیلیون بیسواد، نرخ باسوادی ما ۹۸ درصد است. او درباره این موضوع به «تعادل» گفت: «آمار بازماندگی از تحصیل در حال افزایش است علت این است که در برخی روستاهای دورافتاده پوشش نداریم و اجاره خرید خدمات دادیم در حالی که آموزش و پرورش برعکس عمل کرده و در تهران خریدخدمات انجام می‌دهد. دولت در شهرهای بزرگ خرید خدمات را به علت کمبود معلم انجام داد. حمل و نقل دانش‌آموزان به مدارس روستا مرکزی هم معضل است و دولت را ملزم کردیم که آن را حل کند.
او افزود: «طبق قانون اساسی دولت موظف به پشتیبانی از تحصیل است اما دولت ردیفی را برای حمایت از رفع بازماندگی پیشنهاد نکرده است.
بودجه ۹۸ آموزش و پرورش را دچار مشکل می‌کند. تعطیلی ادارات زیرپنج هزار نفر مشکل زاست و یقینا به افزایش بازماندگی از تحصیل می انجامد. دولت به جای کاهش ۱۵ درصد حجم خود در بخش های دیگر، نوک پیکانش را به سمت آموزش و پرورش و تجمیع ساختار آموزش و پرورش گرفته است. متاسفانه آموزش و پرورش هم سکوت کرده است.»
اما اظهارات کوچکی نژاد در حالی است که دولت در لایحه بودجه سال آینده با نگاه ویژه‌ای به مساله بازماندگان از تحصیل به خصوص در مناطق محروم پرداخته، بررسی لایحه بودجه سال 98 نشان می‌دهد، دولت مبلغی معادل ۷۱,۵ میلیارد تومان را برای شناسایی و جذب جمعیت لازم‌التعلیم بازمانده از تحصیل در استان‌های خوزستان، آذربایجان غربی، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان، لرستان و ایلام اختصاص داده است و علاوه‌بر آن هزینه رفت‌وآمد دانش آموزان مناطق محروم به مدارس را هم با اختصاص مبلغ ۶۲ میلیارد تومان در نظر گرفته که سهم استان سیستان و بلوچستان در آن بسیار پررنگ است اما کوچکی‌نژاد حاضر به توضیح بیشتری درباره اینکه چرا با وجود اختصاص بودجه از سوی دولت، او بر این باور است که دولت ردیفی برای این موضوع اختصاص نداده، نشد و تنها به این موضوع که باید لایحه بودجه را دوباره بررسی کند، بسنده
کرد.
