مهاجرت در دوران بازنشستگی

نویسنده:  بهاره فلاحی|

مقدمه

درگیر شدن و ادغام مالزی در اقتصاد جهانی باعث رشد شهرها و بهبود کیفیت زندگی مردم آن شده است. به لحاظ کیفیت زندگی، در تحقیقی که در سال ۲۰۱۶ انجام شد شهر پنانگ مالزی رتبه ۲۳۱ را به لحاظ شهرهای گران‌قیمت جهان دارد درحالی که پکن رتبه نهم، سئول دهم، سنگاپور رتبه نوزدهم، یوکوهاما رتبه بیست و هشتم را دارد . این رتبه‌بندی‌ها نشان می‌دهد شهرهای توسعه‌یافته بهترین کیفیت زندگی را ارایه می‌دهند اما در عین شهرهای گران‌قیمتی هستند؛ اما برای مهاجران بازنشسته، هزینه زندگی، ازجمله مسکن ارزان‌قیمت، یک نگرانی اساسی است. ازاین‌رو بر اساس نظرسنجی‌ها هزینه زندگی یک فاکتور مهم در مهاجرت محسوب می‌گردد.  درنتیجه مالزی یک مکان جذاب برای بازنشستگان در اقصی نقاط دنیا ازجمله ژاپن محسوب می‌شود. این امر به عنوان یک فاکتور کششی اغلب در بخش گردشگری به عنوان ابزار تبلیغاتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. همانطور که سرعت زندگی کاهش می‌یابد، مهاجران سالخورده ممکن است به دنبال دور شدن از شیوه زندگی شهری و مهاجرت به شهرهای کوچک، حومه و حتی مناطق ساحلی با امکانات طبیعی برای لذت بردن از محیط آرام باشند . افزایش سریع جمعیت سالمند در سراسر جهان فرصت‌های ارزشمندی برای مالزی فراهم می‌کند تا با توجه به افزایش سالمندان و بازنشستگان، به این بخش خاص از مهاجرت متمرکز شوند و بر استانداردهای زندگی‌ای که آنها به دنبال آن هستند، تمرکز کنند. حضور آنها به رشد اقتصاد محلی کمک خواهد کرد.  برای انجام این کار نیاز به سیاست‌های موثر و هماهنگی و همچنین حمایت از بسیاری از بازیگران اعم از بالاترین سطح از دولت تا کسانی که در آژانس‌های مسافرتی، بیمارستان‌ها، املاک و مستغلات فعال هستند هست. مالزی در راستای وضع برنامه “مالزی خانه دوم من “ درصدد ایجاد جذابیت برای انتخاب مالزی به عنوان مقصدی برای مهاجرت است. از سوی دیگر بخش اعظم جمعیت ژاپن سالمند است و دولت ژاپن از سال ۱۹۸۶ تاکنون بازنشستگان ژاپن را تشویق کرده است که در خارج از کشور زندگی کنند و دوران بازنشستگی‌شان را سپری کنند. یک شرکت دولتی در ژاپن تحت نظر وزارت اقتصاد، تجارت و صنایع تحقیقات سالانه‌ای درزمینه بازنشستگان ژاپنی علاقه‌مند به زندگی در خارج از کشور برای مدت طولانی انجام داده‌اند. منظور از زندگی طولانی‌مدت، کسانی هستند که به‌قصد زندگی در خارج از کشور و نه مسافرت برای یک دوره طولانی (بیشتر از دو هفته) با قصد بازگشت به ژاپن نقل‌مکان می‌کنند. این نوشتار درصدد هست سیاست‌های دولت در ایجاد کشوری به عنوان مقصد ترجیحی برای مهاجران و بازنشستگان را بررسی نماید.

  ۲-مهاجرت بازنشستگان ژاپنی به مالزی

مالزی بطور پیوسته در فهرست کشورهای مطلوب به عنوان یک مقصد مناسب برای مهاجرت در نظر گرفته‌شده است. بر اساس رتبه‌بندی که در سال ۲۰۱۰ انجام شد مالزی به لحاظ هزینه‌های زندگی مناسب و پایین در فهرست نوزدهم قرار گرفت درحالی که در سال ۲۰۱۱ این رتبه از نوزدهم به چهارم رسید. در سال ۲۰۱۶ مالزی از بین ۲۳ کشور در رتبه پنجم قرار گرفت. در این نظرسنجی شاخص‌های کلیدی مانند مسکن، امکانات دولتی درزمینه مراقبت‌های بهداشتی در نظر گرفته‌شده است. در این رتبه‌بندی کشورهای پیشرفته و گران‌قیمت مانند ژاپن، اتریش، سویس و حتی سنگاپور حذف‌شده‌اند. در رتبه‌بندی دیگری به‌منظور سرمایه‌گذاری وزندگی که در سال ۲۰۱۲ انجام شد تایلند، مالزی و ویتنام تنها کشورهای آسیایی بودند که در رده ۱۸ کشور برتر به عنوان مقصد مطلوب بودند و بقیه کشورها در اروپا و امریکا قرار داشتند. در سال ۲۰۱۳ نیز جزیره پنانگ به عنوان یک مقصد مطلوب به‌منظور سرمایه‌گذاری وزندگی رتبه چهارم را در بین ۲۱ کشور به دست آورد . بررسی‌ها در سال ۲۰۰۹ نشان داد تعداد گروه سنی ۴۰ سال و بالاتر که مالزی را انتخاب کردند ۲۰۸۶ نفر، کسانی که استرالیا را انتخاب کردند ۱۱۵۷ نفر، تایلند ۱۱۰۲ نفر، هاوایی ۱۰۳۲ نفر، نیوزلند ۸۷۱ نفر بودند . سوال اساسی این است که چرا مالزی به عنوان اولین اولویت برای بازنشستگان ژاپنی است؟ اونو در مطالعاتش در این زمینه دریافت بازنشستگان ژاپنی که در برنامه «مالزی خانه دوم من» ثبت‌نام کرده‌اند مالزی را به دلیل فاکتورهایی مانند هزینه زندگی کم، شرایط آب و هوایی و جغرافیای مناسب، یک محیط زندگی خوب، سیستم‌های موثر و کارآمد ویزا، امکانات و تسهیلات مناسب برای مراقبت از سالمندان و وجود جامعه ژاپنی در مالزی انتخاب کرده‌اند . انجمن‌هایی مانند باشگاه ژاپنی در کوالالامپور فرصت‌هایی را برای بازنشستگان ژاپنی فراهم می‌کنند تا در اجتماع بازنشستگان ژاپنی حضور یابند و در فعالیت‌های مختلف برنامه‌ریزی‌شده مشارکت کنند . در تحقیقات دیگر عوامل دیگری مانند ثبات سیاسی، سهولت ارتباطات و مردم مهربان از عوامل موثر برای انتخاب مالزی به عنوان یک مقصد مطلوب است. برنامه تبلیغاتی گسترده مالزی و برنامه مالزی خانه دوم من توسط هیات توسعه گردشگری مالزی به عنوان یک عامل مهم در تأثیرگذاری بر اولویت بازنشستگان است که در این کشور انجام‌شده است .یکی از انواع مهاجرت به‌گونه‌ای است که افراد در ابتدا تحت یک ویزای توریستی به یک سرزمین خارجی خاص سفر می‌کنند و به مدت‌زمان طولانی در آنجا مستقر می‌شوند اما قصد اقامت دایم و شهروندی دایمی را ندارند. مهاجرت بازنشستگان ژاپنی از این نوع هست .

  ۳-برنامه مالزی خانه دوم من

این برنامه به افراد خارجی امکان می‌دهد اقامت ۱۰ ساله مالزی را دریافت کند و اگر قوانین مالزی را نقض نکنند می‌توانند آن را تمدید کنند. در این برنامه تسهیلاتی مانند خرید خودرو بدون عوارض گمرکی و معافیت مالیاتی خودرو ساخت مالزی به قیمت صادرت خودرو به کشورهای دیگر، معافیت مالیاتی و وام بانکی با بهره متوسط 5/4 الی 5/6 درصد به میزان ۵۰ الی ۷۰ درصد نسبت به ارزش ملک به‌منظور خرید آپارتمان و سایر املاک است. یکی از دلایل اجرای این برنامه توسط دولت مالزی علاقه‌مندی در راستای جذب مهاجران هست و اینکه فرهنگ‌های مختلف و گوناگون این کشور را تجربه نمایند و کمک به اقتصاد و توسعه جامعه گردد. همچنین قوانین انعطاف‌پذیر مهاجرتی در مالزی موجب تحرک شرکت‌کنندگان می‌شود تا آزادانه به داخل و خارج از کشور سفر کنند. تا پایان سال ۲۰۰۸ تعداد متقاضیان برنامه مالزی خانه دوم من به ۱۲۰۰۰ نفر رسید. در سال ۲۰۰۹ تغییراتی در برنامه مالزی خانه دوم من داده شد که در ذیل به آن اشاره می‌شود:

-متقاضیان ۵۰ ساله و بالاتر اجازه کار بیش از ۲۰ ساعت در هفته را ندارند، اما باید مهارت و تخصصی که در بخش‌های حیاتی اقتصاد موردنیاز است، داشته باشند.

-متقاضیان در تمام سنین می‌توانند در کسب‌وکاری سرمایه‌گذاری و مشارکت کنند، با توجه به سیاست‌های دولت، مقررات و دستورالعمل‌های موجود.

  ۴-بازنشستگان ژاپنی در برنامه مالزی خانه دوم من

بازنشستگان ژاپنی که علاقه‌مند به ساختن زندگی دوم خود در خارج از کشور هستند معمولاً اطلاعاتی را از مستندات تلویزیونی و کتاب‌های راهنمای سفر از کشور خود دریافت می‌کنند. درحالی که مستندات تصویری و درک چگونگی زندگی در خارج از کشور را می‌توان تصور کرد، مجلات سه‌ماهه مانند رشین و لانگستای و کتاب‌های مسافرتی (راهنمای مسافران جهانی) اطلاعات لازم برای برنامه‌ریزی در سفر را فراهم می‌کنند . این مجلات به متقاضیان این امکان را می‌دهد اطلاعات موردنیاز و به‌روز را با زبان خویش به دست آورند و این امر غافلگیری آنها را ازآنچه ممکن است در کشور مقصد با آن روبرو شوند کاهش دهد. برای کسانی که توانایی سرچ در اینترنت رادارند نیز قادر خواهند بود از طریق وبلاگ‌ها از تجربه افرادی که در برنامه مالزی خانه دوم من مشارکت کرده‌اند بهره‌مند شوند. اگر اطلاعاتی که افراد از این طریق کسب می‌کنند برایشان کافی نباشد می‌توانند در سمینارهایی که توسط وزارت گردشگری مالزی برگزار می‌شود مشارکت کنند. افراد متقاضی همچنین می‌توانند در جشنواره سالانه مالزی خانه دوم من که توسط هیات توسعه گردشگری مالزی برگزار می‌شود شرکت نمایند. این برنامه‌ها به متقاضیان کمک می‌کند تا تصمیمات آگاهانه‌ای را بر اساس گزینه‌هایی که پیش روی آنهاست بگیرند. گروهی نیز ترجیح می‌دهند به‌جای متکی بودن بر اطلاعات دیگر شخصاً به مالزی سفرکرده و با اقامت در پنانگ، کوالالامپور یا ایپو برای مدت طولانی اطلاعات لازم را کسب کنند. پس از کسب اطلاعات لازم آنها به ژاپن بازگشته اسناد خود را آماده می‌کنند و پرونده درخواست خود را آغاز می‌کنند.

  ۵-چرا ژاپنی‌ها پنانگ را انتخاب می‌کنند

دلایل مختلفی برای بازنشستگان ژاپنی وجود دارد که پنانگ را به عنوان خانه دومشان در نظر بگیرند. مهم‌ترین این دلایل عبارت‌اند از: آب‌وهوای گرم، هزینه پایین زندگی و محیط امن. شرایط آب‌وهوای آفتابی و درجه حرارت پایدار در طول سال از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است به‌خصوص برای کسانی که از هوای سردتر در ژاپن مانند هوکایدو ناراضی هستند . هزینه زندگی از دیگر عوامل برای انتخاب مالزی در بین بازنشستگان هست چراکه آنها تنها به حقوق بازنشستگی‌شان وابسته هستند. پنانگ باوجود قیمت بالای املاک ارزان‌تر از کوالالامپور، سلانگور و صباح است. تعداد رستوران‌های ژاپنی و سوپرمارکت‌هایی که محصولات ژاپنی را به فروش می‌رسانند در سال‌های اخیر افزایش‌یافته است. اگرچه پنانگ جزیره است اما امکانات رفاهی مانند وسایل حمل‌ونقل، اتوبوس و تاکسی به‌راحتی در دسترس است. برخلاف مهاجران اقتصادی خارجی، این بازنشستگان مکان‌های لوکس را برای زندگی انتخاب می‌کنند و بسیاری از آنها پنانگ را جایی می‌بینند که می‌توانند قدرت پولی خود را برای حفظ زندگی مناسب و باکیفیت نسبت به کشور خویش دو برابر کنند . همچنین یک محیط امن در جذب بازنشستگان ژاپنی به پنانگ نقش مهمی دارد. شاخص جرم و جنایت در پنانگ در چند سال گذشته کاهش‌یافته است و نسبتاً به بسیاری از شهرهای بزرگ مالزی کم است. بااین‌حال، امنیت تنها به جرم و جنایت اشاره نمی‌کند، بلکه به فقدان بلایای طبیعی مانند زمین‌لرزه، سیل و سونامی و ناآرامی‌های اجتماعی مانند شورش‌های خیابانی نیز می‌پردازد. دلیل دیگر توجه ژاپنی‌ها به پنانگ نزدیکی مالزی به ژاپن نسبت به کشورهای اروپایی است و اگر به دلایل اضطراری قصد بازگشت به کشور خود را داشته باشند سریع‌تر می‌توانند این کار را انجام دهند.

همچنین وجود افراد مهمان‌نواز و صمیمی، انواع غذاها اعم از غذاهای خیابانی تا رستوران‌های گران‌قیمت، وجود امکانات پزشکی و بیمارستان‌های پیشرفته و وجود و حضور جامعه ژاپنی در پنانگ از عوامل اصلی انتخاب ژاپنی‌ها است.

   ۶-شبکه اجتماعی و سیستم حمایتی

برای هر فردی که قصد دارد برای مدت طولانی در خارج از کشور باقی بماند، شبکه‌ای از پشتیبانی و اتصال اجتماعی بسیار ضروری است. برای افراد سالمند که ممکن است به علت عدم آشنایی با زبان و تنهایی در یک محیط ناآشنا دور از خانه و وطن خود احساس انزوا و افسردگی کنند. پنانگ و مالزی بطورکلی شامل سه گروه (مالایی، چینی و هندوستان) هستند و آشنایی ژاپنی‌ها با این سه گروه بسیار کم است؛ بنابراین، یکی از نکات مهم این است که برای مثال وقتی بازنشستگان ژاپنی مجبور به تماس با لوله‌کش یا برق‌کار می‌شوند چه می‌کنند؟ چه کسی به آنها کمک می‌کند تا وقتی‌که در معرض درد هستند با پزشکان در یک بیمارستان ارتباط برقرار کنند؟ چگونه روابط خود را با جامعه محلی ایجاد می‌کنند؟ ازآنجایی‌که بیشتر شرکت‌کنندگان ژاپنی در پنانگ، حداقل کسانی که مورد مصاحبه قرار گرفتند، قبل از شرکت در برنامه مالزی خانه دوم من مشغول به کار نبوده‌اند آنها هیچ‌گونه دانش یا تجربه قبلی‌ای ندارند که بتوانند به آنها کمک کنند؛ بنابراین تعداد زیادی گروه پشتیبانی لازم است. آنها می‌توانند از سازمان‌های دولتی، عوامل برنامه مالزی خانه دوم من، باشگاه‌ها، انجمن‌ها، همسایگان، سرگرمی‌ها، دوستان و آشنایان کمک بگیرند.

 در پنانگ عوامل طرح مالزی خانه دوم من کمک‌هایی را مانند ارایه خدمات مسکن به مشتریان خود با همکاری با آژانس‌های املاک محلی ارایه می‌دهد. این عامل به عنوان شخص واسطه و مترجم عمل می‌کند و تضمین می‌کند که تمام پرونده‌های لازم به اتمام برسد. بعضی از بیمارستان‌های خصوصی پنانگ از تعداد رو به رشد بازنشستگان ژاپنی تحت برنامه مالزی خانه دوم من آگاهی دارند و اقدامات پیشگیرانه‌ای را برای استخدام دستیاران و پرستاران ژاپنی‌زبان برای اطمینان از برقراری ارتباط صحیح بین پزشکان و بیماران ژاپنی انجام داده‌اند.

یکی دیگر از اقداماتی که در ژاپن انجام گرفت شکل‌گیری انجمن ژاپنی پنانگ در سال ۱۹۷۷ بود. هدف از تأسیس این انجمن ایجاد مکانیسم حمایتی از جامعه ژاپنی‌های ساکن مالزی و ایجاد ارتباط نزدیک‌تر میان آنها بود. فعالیت‌های منظم، اعضا را قادر می‌سازد تا نه‌تنها در مورد زندگی خود در پنانگ تبادل اطلاعات کنند، بلکه از شرایط و وضعیت کشور خود نیز مطلع شوند.

فعالیت‌هایی که بازنشستگان از طریق این انجمن انجام می‌دهند شامل تورهای مسافرتی، مراسم چای، خوشنویسی و غیره. جامعه بازنشستگان ژاپنی لازم است مدام با یکدیگر در تماس باشند تا از آخرین اخبار ازجمله تغییر سیاست‌ها در برنامه مالزی خانه دوم من و روابط مالزی و ژاپنی مطلع شوند . از سوی دیگر دوستی بین بازنشستگان و مردم محلی هرگز شفاف و روشن نیست.

گرچه مشارکت در انجمن‌های محلی می‌تواند فرایند ارتباط اجتماعی بین بازنشستگان و مردم محلی را تقویت کند، اما مشکلات زبان می‌توانند مانعی را ایجاد کنند که روند ارتباطات اجتماعی آنها را محدود می‌کند؛ بنابراین، درحالی که بعضی از آنها تبادلات اجتماعی مثبت با جوامع محلی دارند اما حفظ یک رابطه پایدار قوی، سخت است .

  ۷-ارزیابی برنامه مالزی خانه دوم من

 و سهم و مشارکت ژاپنی‌ها

یکی از نشانه‌های موفقیت برنامه مالزی خانه دوم من توانایی در جذب مهاجر از دو کشور ژاپن و انگلستان است. این دو کشور در بین پنج کشور اول و مهاجرت بر اساس برنامه مالزی خانه دوم من هستندو سهم آنها به ترتیب 8/12 درصد و 3/7 درصد بود. سهم بالای کشورهای دیگر در برنامه مالزی خانه دوم من مانند چین، بنگلادش، ایران، سنگاپور، کره جنوبی، تایوان، پاکستان و هند این نگرش را تقویت می‌کند که این برنامه برای دیگر ملیت‌ها نیز جذاب است.

موفقیت این برنامه نشان می‌دهد که این کشور یک مقصد مطلوب برای بازنشستگان خارجی است. این ادراک و نگرش خوب از طریق عوامل مختلف مانند آژانس‌های مسافرتی، رسانه‌های چاپی، وبلاگ‌ها و تبلیغ از طریق دهان‌به‌دهان شدن انجام می‌شود. از دیگر آثار مثبت برنامه مالزی خانه دوم من جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.هر شرکت‌کننده ژاپنی که ۵۰ سال و بالاتر سن دارد در طول اقامت خود بایستی ۱۰۰۰۰۰ رینگیت را در سپرده ثابت نگهداری کند. آمار نشان می‌دهد4/193 شرکت‌کننده از سال ۲۰۰۲ تا دسامبر ۲۰۱۶، ۵۰ سال و بالاتر داشتند که به جریان سرمایه3/419 RMمیلیون (3/۹۵ میلیون دلار) کمک نمود. همچنین حضور بازنشستگان و سالمندان ژاپنی منجر به رونق توریسم پزشکی در پنانگ شده است. سالمندان شانس زیادی برای کمک به توسعه پنانگ به عنوان یک مقصد توریستی پزشکی دارد. ژاپن، اندونزی و سنگاپور سه گروه بزرگ گردشگران پزشکی در پنانگ محسوب می‌شوند .

 هزینه نسبتا بالای مراقبت‌های بهداشتی در ژاپن عامل فشار برای سالمندان ژاپنی است که برای درمان به خارج از کشور نگاه می‌کنند؛ اما برخلاف اندونزیایی که ممکن است در پنانگ به دلیل کمبود امکانات پزشکی در کشور خود به دنبال درمان باشند، خدمات بهداشتی در ژاپن بسیار پیشرفته‌تر شده است. به‌عبارت‌دیگر، سالمندان ژاپنی بافرهنگ مراقبت بهداشتی در ژاپن آشناتر و راحت‌تر از مالزی هستند؛ اما هزینه‌ها در مالزی ارزان‌تر است اما از سوی دیگر آنها با چالش‌هایی نیز مواجه هستند مانند عدم آشنایی با شیوه‌های مراقبت‌های بهداشتی مالزی و مانع زبان از چالش‌هایی است که آنها با آن مواجه هستند .    بنابراین ارتقای تجهیزات پزشکی به‌تنهایی برای سالمندان ژاپنی کافی نیست بلکه آنها نیازمند محیطی هستند که بتوانند با پزشکان و پرستاران محلی ارتباط برقرار کنند.

 در پنانگ، چند مرکز پزشکی خصوصی و بیمارستان‌ها به استخدام مترجم‌های ژاپنی برای کمک به بیماران ژاپنی مراجعه کرده‌اند. این ممکن است به کاهش اضطراب بیماران کمک کند و یک پیشرفت مثبت است که می‌تواند برنامه مالزی خانه دوم من را تقویت کند.

  نتیجه‌گیری

دولت مالزی از طریق اجرای برنامه «مالزی خانه دوم من» امتیازاتی را در اختیار مهاجران قرار داده است تا دلایل و انگیزه‌های بیشتری برای زندگی در مالزی داشته باشند.اقداماتی که مالزی به منظور جذب مهاجر از طریق این برنامه ایجاد کرده است عبارتند از:  

-دارندگان ویزای «مالزی خانه دوم من» می‌توانند در پروژه‌های مختلف مالزی سرمایه‌گذاری کنند و هم تجارت شخصی خود را در مالزی داشته باشید.

-دارندگان این ویزا می‌توانند برای خرید ملک با توجه به اعتباری که دارند 60 تا 80 درصد وام بگیرید.

- افرادی که تحت برنامه «مالزی خانه دوم من» در مالزی اقامت می‌کنند برای درآمد‌های برون مرزی خود معاف از مالیات می‌شوند. برای کشورهایی که توافقنامه دو جانبه مالیاتی با مالزی دارد با اقامت بیش از 182 روز در مالزی صندوق بازنشستگی نیز معاف ازمالیات می‌گردد. از طریق تمهیدات فوق مالزی تحت برنامه «مالزی خانه دوم من» توانسته است مهاجران بسیاری را از نقاط مختلف جهان جذب کند و این برنامه در رونق اقتصادی مالزی، جذب سرمایه، رونق صنعت ساختمان و بازار مسکن و اشتغال‌زایی نقش بسزایی داشته است.

منبع: شمس