جای خالی بازارگردان
گروه بورس|مسعود کریمی|
بازارگردانی به عنوان یکی از ارکان مهم در بورس‌های بزرگ دنیا مورد تعریف قرار می‌گیرد. بطور معمول بازارگردانها در راستای روان شدن فرآیند معاملاتی در بازار سهام اقدام به فعالیت می‌کنند و فرآیند عملیاتی آنها با توجه به شرایط روز بازار قابل تغییر است. بر این اساس، تعیین استراتژی خرید یا فروش سهام با توجه به نیاز بازار و سهامداران فعال از جمله وظایف این رکن مهم مطرح می‌شود اما تاکید بر این نکته که یکی از وظایف اساسی بازارگردانها ایجاد تعادل در بازار در راستای افزایش اطمینان خاطر قشر سهامدار در خرید و فروش سهام شرکت‌ها خواهد بود نیز ضروری محسوب می‌شود. در همین حال، ضرورت توجه نهاد ناظر بازار سرمایه به جریان معاملاتی بازارگردانها نیز مهم ارزیابی می‌شود چرا که بعضا مشاهده می‌شود که برخی از بازارگردانها با فاصله گرفتن از وظیفه ذاتی خود در فرآیند معاملاتی سهام شرکت‌ها خواسته یا ناخواسته ایجاد خلل می‌کنند. از همین رو به اعتقاد اغلب صاحب‌نظران اقتصادی، در صورتی که بخواهیم سهام شرکتی در بلندمدت به ارزش ذاتی خود میل پیدا کند بطور قطع در این زمینه بازارگردانی نقشی بسیار با اهیمت خواهد داشت. این در حالی است که بازار‌های مالی دنیا از ارکان بازارگردانی در راستای رسیدن قیمت سهام مورد نظر در بلندمدت به ارزش ذاتی خود استفاده می‌کنند اما در بازار مالی ایران این مهم به نوعی مغفول مانده است و حرکت به سمت تقویت بازارگردانی در شرایط فعلی امری ضروری ارزیابی می‌شود. به هر روی، تجهیز منابع مالی و استفاده از بازارگردان‌های حرفه‌ای می‌تواند به تعمیق معاملات بخش مولد اقتصادی کشور ختم شود.
ضرورت تجهیز منابع مالی
در این ارتباط، محمد همتی مدیر سرمایه‌گذاری صندوق بانک دی با اشاره به ضرورت حضور بازارگردان در معاملات بازار سرمایه کشور در گفت‌وگو با «تعادل» عنوان کرد: رکن بازارگردانی در تمام بازار‌های مالی پیش‌رفته دنیا یکی از مهم‌ترین ارکان محسوب می‌شود که به عنوان یک بازیگر بی‌بدیل در بورس‌های جهان ایفای نقش می‌کند. وی درباره چرایی ضعف این رکن در بازار سرمایه ایران نیز خاطرنشان کرد: یکی از دلایل این مهم عمق کم بازار سرمایه کشور است. از طرفی طبیعتا با توجه به این مهم، بازارگردانها نمی‌توانند منابع مورد نیاز مالی در راستای تجهیز سهام مورد نظر خود را به نوعی تعهد کنند. بر این اساس، کمبود منابع بازارگردانها در راستای تزریق به جریان معاملاتی بازار سرمایه از جمله دلایل ضعف این حوزه محسوب می‌شود. به گفته این کارشناس بازار سرمایه، رکن بازارگردانی نباید در روند داد و ستد سهام دخالتی داشته باشد و فقط در موقعیت‌هایی که سهام احتیاج به حمایت دارد مورد حمایت قرار گیرد و در نقطه مقابل زمانی که سهام شرکتی بیش از ارزش قیمت‌گذاری شده، می‌بایست فروش توسط بازارگردان صورت بگیرد. این در حالی است که، بازارگردانی به صورت حرفه‌ای یا با چنین حالتی متاسفانه انجام نمی‌شود و این مهم در فرآیند بازارگردانی ایجاد خلل می‌کند.
این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است در حال حاضر رکن بازارگردانی و صندوق بازارگردانی در کشور وجود دارد اما به دلیل اینکه منابع کافی در اختیار بازارگردانها قرار نمی‌گیرد طبیعتا این فرآیند به نحو مطلوب در بازار سرمایه صورت نخواهد گرفت. مدیر سرمایه‌گذاری صندوق بانک دی تصریح کرد: زمانی که تصمیم به بازارگردانی یک سهام یا اوراق گرفته می‌شود در ابتدا می‌بایست منابع مالی به شکل مناسب تجهیز شده باشد. بنابراین در غیر این صورت بازارگردانی با مشکل مواجه خواهد شد.
محمد همتی افزود: متاسفانه بازارگردانها به صورت حرفه‌ای اقدام به فعالیت نمی‌کنند و صرف اینکه یک صندوق بازارگردانی راه‌اندازی و مقداری سهام به صندوق منتقل می‌شود، عنوانی در قالب بازارگردان به خود اختصاص می‌دهند. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره صندوق‌هایی که اقدام به انجام رکن بازارگردانی می‌کنند نیز بیان کرد: سهامی که به واسطه چنین صندوق‌هایی مورد بازارگردانی قرار می‌گیرند می‌بایست خرید‌هایی در نقاط حمایتی و فروش در شرایط مشخص را در دستور کار خود قرار دهند. این در حالی است که، در شرایط فعلی رکن بازارگردانی غالبا از طریق صندوق‌های بازارگردانی انجام می‌شود اما به دلیل فعالیت کم این دست از صندوق‌ها طبیعتا رکن بازارگردانی در بازار سرمایه کشور روز به روز ضعیف خواهد شد. بنابراین، بخشی که مربوط به فعالیت بازارگردانی می‌شود طی مرور زمان در بازار اثر خود را به خوبی نشان می‌دهد و به نوعی منجر به کاهش عمق کلیت بازار سهام نیز می‌شود.
مدیر سرمایه‌گذاری صندوق بانک دی درباره تعداد بازارگردانها نیز خاطرنشان کرد: در حال حاضر علاوه بر شرکت‌های تامین سرمایه و شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازارگردانی نیز حضور دارند و تعداد آن حدود 35 صندوق که در حال بازارگردانی سهام هستند نیز برآورد می‌شود. وی ابراز داشت: تعداد بازارگردانها مناسب ارزیابی می‌شود اما در حوزه کیفیت که مستقیما مربوط به منابع مالی خواهد شد، ضعف‌هایی وجود دارد. محمد همتی بیان کرد: با مبلغی حدود 5 الی 10 میلیارد تومان می‌توان صندوق بازارگردانی راه‌اندازی کرد اما در صورتی که منابع مالی بیشتری از این طریق به بازار سرمایه تزریق نشود، ضعیف شدن این صندوق‌ها را در پی خواهد داشت. بر این اساس، در چنین شرایطی اغلب صندوق‌های بازارگردانی که وظیفه بازارگردانی سهام را بر عهده دارند به دلیل کمبود منابع با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شوند.
عرضه اولیه منوط بر تعریف بازارگردان
از سویی دیگر، محمد دارستانی کارشناس بازار سرمایه بازارگردانی را یک اصل مهم در بورس کشور دانست و در گفت‌وگو با «تعادل» بیان کرد: ضعف در بازارگردانی نخست به ضعف نقدینگی باز می‌گردد. وی خاطرنشان کرد: برای بازارگردانی راهکار‌‌های متفاوتی وجود دارد که یکی از آنها تاسیس صندوق بازارگردانی و اخذ پول از مردم است و دیگری سهامداران ذی نفع، منابعی را در راستای بازارگردانی اختصاص دهند.
این تحلیلگر بازار سرمایه معتقد است، به دلیل وجود ضعف نقدینگی بعضا مشاهده می‌شود همگام با رشد بازار، سهامدار عمده اقدام به فروش سهام می‌کند. از طرفی عدم آشنایی کافی مردم با چنین ابزار‌هایی در بازار، حرکت منابع به سمت صندوق بازارگردانی در راستای کسب سود صورت نخواهد گرفت. محمد دارستانی عنوان کرد: در مظنه و دامنه تعریف شده و وجود سفارش همیشگی خرید بابت اطمینان بازار از وجود خریدار (سهامدار عمده یا ذی‌نفعان) برای سهام در قیمت مناسب طبیعتا یکی از مزایای حضور بازارگردان محسوب خواهد شد. به گفته این کارشناس بازار سرمایه، سازمان بورس و اوراق بهادار مدتی است که عرضه اولیه سهام شرکت‌ها را منوط بر تعریف بازارگردان از طرف شرکت‌ها اعلام کرده است.
