خیز ایران برای خرید چند فروند هواپیمای جدید

گروه راه و شهرسازی|

وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد: ایران در حال خرید تعدادی هواپیما است.

محمد اسلامی در گفت‌وگو با مهر، درباره موضوع افتتاح کانال مالی ویژه حمل و نقل هوایی برای خرید هواپیما که چندی پیش از سوی مدیرعامل ایران ایر اعلام شد، تصریح کرد: در حال خرید و ابتیاع تعدادی هواپیما هستیم.

وی در پاسخ به اینکه آیا هواپیماهای در حال ورود به کشور، دست دوم هستند؟ گفت: نو و دست دوم ندارد. هواپیماهای خیلی خوبی هستند.

به گزارش «تعادل»، ‌حدود دو هفته پیش، فرزانه شرفبافی، مدیرعامل ایران‌ایر اعلام کرد: در کنار کانال مالی ویژه ایران و اتحادیه اروپا، ایران‌ایر (هما) نیز با همین کشورها کانال مالی ویژه حمل‌ونقل هوایی راه‌اندازی کرده است. به گفته شرفبافی، نتیجه ایجاد کانال مالی ویژه حمل‌ونقل هوایی ایران و اتحادیه اروپا با سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس، افزایش پروازهای بین‌المللی هما، امکان ورود و خرید هواپیمای جدید و امکان خرید قطعات هواپیما خواهد بود.

بر اساس این گزارش، روز جمعه 12 بهمن سال جاری، وزیران خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان از راه‌اندازی یک کانال مالی موسوم به «اینستکس» برای پشتیبانی تجارت با ایران خبر دادند. این کانال مالی در مرحله اول، تجارت ایران با سه کشور یادشده ‌را پشتیبانی خواهد ‌کرد. در صورت تداوم همکاری‌ در مراحل بعدی، سایر کشورها نیز به این سازوکار مالی خواهند پیوست. این سازوکار مالی یک مکانیزم تسویه و پرداخت خواهد بود. به این معنا که ایران می‌تواند در قالب این کانال مالی نفت و کالای غیرنفتی به یک کشور اروپایی بفروشد و با انتقال پول تنها در خاک اروپا، تعهدات خود از قبیل خرید کالا و خدمات از سایر کشورهای اروپایی را تسویه کند. اینستکس در مرحله نخست کالاهای بشردوستانه و غیر‌تحریمی را براساس ضوابطی از جمله تحریم‌های اروپا و سازمان ملل، استانداردهای FATF و رویه‌های اختصاصی این کانال مالی پوشش خواهد داد.

  تنفس صنعت هوایی در پسا برجام

صنعت هوایی ایران، اگر چه طی 38 سال گذشته همواره از سوی امریکا تحریم بوده است و از همین رو، خرید هواپیما و قطعات آن ناممکن یا با دشواری بسیار همراه بوده است، اما در دوران پس از برجام و تا قبل از اعلام و آغاز دور جدید تحریم‌ها علیه کشور در نیمه نخست سال جاری، با انعقاد قرارداد خرید حدود 200 فروند هواپیما (20 فروند ATR، 100 فروند ایرباس و 80 فروند بویینگ) و ورود 16 فروند هواپیما به ناوگان مسافری کشور (13 فروند ATR و 2 فروند ایرباس 330 و یک فروند 321 که به هما تحویل شد) این ناوگان توانست قدری نفس تازه کند. اما از آنجا که بر اساس برآوردهای رسمی مقام‌های وزارت راه و شهرسازی، ناوگان هوایی کشور طی 10 ساله پیش رو به حدود 500 فروند هواپیما نیاز دارد، بطوری که ورود 16 فروند هواپیما منجر به حل کل مساله صنعت هوایی نشده است و همچنان نیازمندی‌ها در این زمینه وجود دارد. اما بطور مشخص، پس از بازگشت تحریم‌ها در نیمه نخست سال جاری، صنعت هوایی با 4 مشکل اساسی تأمین قطعات هواپیما، خرید هواپیما، مشکل سوخت رسانی و تحریم پرواز برخی ایرلاین‌ها در فرودگاه‌های اروپایی رو به رو شد. در این شرایط این سئوال مطرح است که عملیاتی شدن کانال مالی موسوم به INSTEX چه اثری در حل این 4 مشکل اساسی دارد؟

  آثار اینستکس بر ناوگان هوایی

به گفته کارشناسان صنعت هوایی، از آنجا که اغلب قطعات هواپیما توسط شرکت‌های امریکایی ساخته می‌شود، نمی‌توان انتظار داشت که با اجرای سازوکار مالی اروپا و ایران، شاهد فروش قطعات و تجهیزات به ایران باشیم چون فروش آنها به ایران، نیازمند مجوز اوفک است.

درباره فروش هواپیمای نو هم نمی‌توان به اجرای INSTEX دل خوش کرد، چون هواپیماهایی مانند بویینگ، ایرباس و ... بیش از 10 درصد قطعات خود را توسط شرکت‌های امریکایی تأمین می‌کنند و باز هم این سازوکار مالی در این زمینه نمی‌تواند موثر باشد، چون خرید هواپیما نیاز به مجوز اوفک دارد و با توجه به اینکه صنعت هوایی ایران توسط ایالات متحده امریکا تحریم است نمی‌توان در انتظار بهبودی در این زمینه بود.

در عین حال، در بحث سوخت رسانی به هواپیماهای ایرانی، امید به بهبود شرایط با اجرای این سازوکار مالی وجود دارد، البته شرکت‌های بزرگ سوخت رسان مانند توتال به دلیل مبادلات مالی با امریکا حتی با اجرای این سازوکار مالی هم ریسک همکاری با ایران را نمی‌پذیرند، اما این احتمال وجود دارد که شرکت‌های کوچک سوخت رسان که مبادله مالی با ایالات متحده ندارند، برای سوخت رسانی به هواپیماهای ایرانی پیش‌قدم شوند.

آخرین مشکلی که صنعت هوایی ایران پس از اعمال تحریم‌های امریکا با آن دست و پنجه نرم می‌کند، تحریم پرواز تعدادی از ایرلاین‌های ایرانی در فرودگاه‌های برخی کشورهای اروپایی است که با توجه به اینکه این تحریم‌ها ناشی از نگرانی درباره درگیرشدن با تحریم‌های ثانویه امریکا است بنابراین بازشدن کانال مالی ایران و اروپا نمی‌تواند کمکی به حل این مشکل کند.

درواقع اجرای سازوکار مالی ایران و اروپا شاید بتواند در زمینه سوخت رسانی به هواپیماهای ایرانی در فرودگاه‌های اروپایی راهگشا باشد اما در زمینه تأمین قطعات، خرید هواپیما و تحریم پرواز برخی ایرلاین‌ها در فرودگاه‌های اروپایی اثرگذار نیست.

در این میان، برخی کارشناسان معتقدند که اجرای سازوکار مالی میان اروپا و ایران اگرچه در حل مشکلات اساسی صنعت هوایی ایران پس از اعمال تحریم‌های امریکا موثر نیست اما در تسهیل تبادلات مالی مربوط به خدمات فرودگاهی، هزینه ناوبری، جابه‌جایی مسافر و بازاریابی بین ایرلاین‌های ایرانی و اروپایی موثر است.

نکته دیگری که نباید در این زمینه نادیده گرفته شود این است که فارغ از اینکه مکانیزم مالی ایران و اروپا چقدر می‌تواند اثرگذار باشد بحث بر سر این است که اجرای این مکانیزم مالی وابسته به پذیرش FATF از سوی ایران است و تا زمانی که ایران آن را نپذیرد اجرای این کانال مالی امکان پذیر نیست.

با توجه به این اما و اگرها و پیچیدگی‌های حقوقی، اظهارات وزیر راه و شهرسازی مبنی بر ورود هواپیماهای تازه به ناوگان هوایی کشور قابل تامل و امیدوار‌کننده است. از همین رو، انتظار می‌رود، ‌مقام عالی وزارت راه و شهرسازی و همچنین مسوولان سازمان هواپیمایی کشور و سایر مقام‌های مسوول در صنعت هوایی در رابطه با کم و کیف خرید این هواپیماها اطلاعات بیشتر و دقیق‌تری به افکار عمومی ارایه کنند.