تورم روستاها بیش از شهرها

گروه اقتصاد کلان| هادی سلگی|

در بهمن ماه ١٣٩٧ نرخ تورم ماهانه روستاها 0.7 درصد بیشتر از شهرها رشد کرده است؛ موضوعی که نشان‌دهنده تداوم روند سبقت‌گیری نرخ تورم روستاها از شهرهاست که از ماه‌های قبل آغاز شده بود. در حالی که نرخ تورم شهرنشین‌ها در بهمن نسبت به دی ماه 2.1 درصد بوده است، این شاخص برای روستاهای کشور 2.8 درصد ثبت شده است. روند پیشی گرفتن تورم روستاها از شهرها که در چند ماه گذشته شروع شده است به‌طوری که در حال حاضر نرخ تورم نقطه به نقطه بهمن ماه روستایی به 46.7 درصد رسیده در حالی که همین شاخص برای شهرها 41.5 درصد محاسبه شده است. همچنین نرخ تورم متوسط روستایی 24.2 درصد و شهری 23.4 درصد شده است. کارشناسان سه دلیل برای شکل‌گیری این روند آورده‌اند که در گزارش به آن پرداخته‌شده است.

    ماهیت تورم جغرافیایی

به گزارش «تعادل» مرکز آمار کشور نرخ تورم استان‌های کشور را منتشر کرد. این گزارش تغییرات قیمتی خانوارهای کشور را در سه سطح کل، شهری و روستایی که هر کدام شامل سه شاخص تورم متوسط، نقطه‌به‌نقطه و ماهانه می‌شوند را بررسی می‌کند. بنابراین در این سری گزارش‌های مرکز آمار 9 مقوله تورمی به تفکیک ارایه می‌شود. در بحث تورم سلیقه مصرفی و ذائقه مردم و نیز دسترسی آنها به گروه کالاها ملاک است. طبیعتا نحوه و میزان مصرف و ضریب اهمیت گروه کالاها در بین مناطق شهری و روستایی و حتی در بین دهک‌های مختلف شهری متفاوت است. به عنوان مثال، در مناطق روستایی، مسکن کالای تاثیرگذاری در محاسبات تورم تلقی نمی‌گردد درحالی که در مناطق شهری بالعکس بوده و مسکن نقش بارز و ضریب اهمیت بیشتری در محاسبه نرخ تورم ایفا می‌کند.

    استان‌های با تورم بالای 50 درصد

بر اساس این آمارها در بهمن ماه ١٣٩٧ عدد شاخص کل برای خانوارهای کشور (١٠٠=١٣٩٥) به ١٥٨,١ رسیده که نسبت به ماه قبل٢.٢ درصد افزایش نشان می‌دهد. در این ماه بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوارهای کشور مربوط به استان یزد با ٣.٥ درصد افزایش و کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به استان هرمزگان با ١.٦ درصد افزایش می‌شود. درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) برای خانوارهای کشور (٤٢.٣ درصد) است. بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه مربوط به استان کردستان (٥٢.٥ درصد) و کمترین آن مربوط به استان قم (٣٥.٣ درصد) است. یعنی خانوارهای ساکن استان کردستان به‌طور متوسط ١٠.٢ درصد بیشتر از میانگین کل کشور و خانوارهای ساکن استان قم به‌طور متوسط ٧.٠ درصد کمتر از میانگین کل کشور نسبت به بهمن ١٣٩٦ برای خرید یک «مجموعه کالا و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند.

مطابق این آمارها در ماه بهمن سه استان تورم نقطه به نقطه بالای 50 درصد داشته‌اند. استان‌های خراسان‌ شمالی، چهارمحال و بختیاری و کردستان استان‌هایی هستند که در بهمن ماه امسال نسبت به زمان مشابه سال گذشته به ترتیب 51.1، 51.4 و 52.5 درصد افزایش قیمت در سبد خوراکی داشته‌اند. استان ایلام هم هرچند دقیقا به تورم 50 درصد نرسیده، اما تورم آن 49.9 درصد بوده است. این 4 استان بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه را داشته‌اند، اما در مقابل 4 استان وجود دارد که تورم آنها زیر 38 درصد بوده است. این استان‌ها که کمترین نرخ تورم نقطه به نقطه را در سطح کشور تجربه کرده‌اند شامل قم با 35.3 درصد، هرمزگان با 35.8 درصد، کرمان با 36.8درصد و البرز با 37.4 درصد می‌شوند. مابقی استان‌ها بین این دو رقم قرار گرفته‌اند.

در میان 31 استان کشور 17 استان بالای نرخ میانگین تورم 42.3 درصد رشد قیمتی داشته‌اند.

 در زمینه شاخص تورم متوسط هم این آمارها نشان می‌دهد که نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به بهمن ماه ١٣٩٧ برای خانوارهای کشور به عدد ٢٣.٥ درصد رسیده است. بیشترین نرخ تورم دوازده ماهه مربوط به استان لرستان (٢٧.٩ درصد) و کمترین آن مربوط به استان کرمان (١٨.٨ درصد) است. شکاف نرخ تورم دوازده ماهه استان‌ها در بهمن ماه ٩.١ درصد است که نسبت به ماه قبل ٠.٦ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.

    3   عامل سبقت تورم روستایی از شهری

محاسبات این گزارش از نرخ تورم شهرها و روستاهای کشور نشان می‌دهد که در بهمن ماه ١٣٩٧ نرخ تورم ماهانه روستاها 0.7 درصد بیشتر از شهرها رشد کرده است. در حالی که نرخ تورم شهرنشین‌ها در بهمن نسبت به دی ماه 2.1 درصد بوده است، این شاخص برای روستاهای کشور 2.8 درصد ثبت شده است. روند پیشی گرفتن تورم روستاها از شهرها که در چند ماه گذشته شروع شده است به‌طوری که در حال حاضر نرخ تورم نقطه به نقطه بهمن ماه روستایی به 46.7 درصد رسیده در حالی که همین شاخص برای شهرها 41.5 درصد محاسبه شده است. همچنین نرخ تورم متوسط روستایی 24.2 درصد و شهری 23.4 درصد شده است.

اخیرا این موضوع باعث شده که ذهن تحلیلگران اقتصادی را به خود مشغول کند. این اتفاق یک بار دیگر در سال 91 رخ داد و در مرداد ماه این سال نرخ تورم نقطه به نقطه روستایی به 44.7 درصد رسید، در حالی که نرخ تورم شهری 39 درصد را ثبت کرده بود. در آن زمان کارشناسان روند مذکور را در تاریخ اقتصاد بی‌سابقه و کم نظیر خوانده بودند.

کارشناسان علت سبقت تورم روستایی از شهرها را سبدهای مصرف متفاوت این خانوارها می‌دانند و معتقدند کالاهای اساسی و مواد غذایی سهم عمده سبد خانوارهای روستایی را تشکیل می‌دهد. پس هر گونه تغییری در قیمت کالاهای اساسی تاثیری مستقیم بر هزینه‌های زندگی این طبقات می‌گذارد. این در حالی است که سبد کالاهای مصرفی خانواده‌های شهری تنها محدود به کالاهای اساسی نمی‌شود و خدمات، پوشاک و موارد دیگر را هم در بر می‌گیرد. در ماه‌های اخیر قیمت کالاهای اساسی افزایش یافته است. پس از منظر هزینه‌ای، به دلیل اینکه کالاهای اساسی و غذا سهم عمده سبد کالای خانواده روستایی را تشکیل می‌دهد، هزینه سبد خانوارهای روستایی افزایش یافته است.

دومین دلیلی که کارشناسان به آن اشاره می‌کنند این است که مناطق شهری و دهک‌های درآمدی بالا امکان جایگزینی و انتخاب و تغییر اقلام کالایی در سبد مصرفی راحت‌تر از مناطق روستای و دهک‌های درآمدی پایین است. به‌عبارت روشن‌تر در مناطق روستای و کم درآمد جامعه، اقلام کالایی و خدماتی مصرفی، مشخص و ثابت است و امکان جایگزینی چندان مقدور نیست. از همین رو فشار تورمی به هنگام افزایش قیمت در کالاها و خدمات استراتژیک بیشتر بر مناطق روستایی و دهک‌های پایین درآمدی تحمیل می‌شود. از سوی دیگر گفته می‌شود که در همین زمان ما با افزیش چند برابری قیمت ارز مواجه شدیم و با توجه به آنکه کالاهای اساسی جزو مهم‌ترین کالاهای وارداتی کشور ما است افزایش نرخ ارز به معنای افزایش قیمت بود.

    تورم ماهانه 3.5 درصدی در شهرهای بوشهر

گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد در بهمن ماه بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوارهای شهری مربوط به استان بوشهر با ٣.٥ درصد و کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به استان کرمان با ١.٠ درصد است. درصد تغییر شاخص کل نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) برای خانوارهای شهری کشور (٤١,٥ درصد) است. بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه خانوارهای شهری مربوط به استان کردستان (٥١.١ درصد) و کمترین آن مربوط به استان هرمزگان (٣٤.٧ درصد) است، یعنی خانوارهای شهری ساکن استان کردستان به‌طور متوسط ٩.٦درصد بیشتر از میانگین کل کشور و خانوارهای شهری ساکن استان هرمزگان به‌طور متوسط ٦.٨ درصدکمتر از میانگین کل کشور نسبت به بهمن ١٣٩٦ برای خرید یک «مجموعه کالا و خدمات یکسان» هزینه کرده‌اند.

همچنین مطابق این گزارش نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به بهمن ماه ١٣٩٧ برای خانوارهای شهری به عدد ٢٣.٤ درصد رسیده است. بیشترین نرخ تورم دوازده ماهه مربوط به استان ایلام (٢٨.٢ درصد) و کمترین آن مربوط به استان هرمزگان (١٩.٣ درصد) است. شکاف نرخ تورم دوازده ماهه استان‌ها در بهمن ماه ٨.٩ درصد است که نسبت به ماه قبل ١.٠واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.

    تورم ماهانه 6.1 درصدی روستاهای کرمان

مطابق این گزارش در بهمن ماه ١٣٩٧ عدد شاخص کل برای خانوارهای روستایی کشور (١٠٠=١٣٩٥) به ١٦٢,٩رسید که نسبت به ماه قبل ٢.٨ درصد افزایش نشان می‌دهد. در این ماه بیشترین نرخ تورم ماهانه خانوارهای روستایی مربوط به استان کرمان با ٦.١ درصد افزایش و کمترین نرخ تورم ماهانه مربوط به استان زنجان با ١.٥ درصد افزایش است. درصد تغییر شاخص کل خانوارهای روستایی نسبت به ماه مشابه سال قبل (تورم نقطه به نقطه) ٤٦.٧ درصد است. بیشترین نرخ تورم نقطه به نقطه خانوارهای روستایی مربوط به استان کردستان (٥٧.٤ درصد) و کمترین آن مربوط به استان هرمزگان (٣٨.٣ درصد) است.

همچنین نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به بهمن ماه ١٣٩٧ برای خانوارهای روستایی کشور به ٢٤.٢ درصد رسیده است. بیشترین نرخ تورم دوازده ماهه مربوط به استان چهارمحال وبختیاری (٢٩.٥ درصد) و کمترین آن مربوط به استان کرمان (١٧.٣ درصد) است. شکاف نرخ تورم دوازده ماهه استان‌ها در بهمن ماه ١٢.٢ درصد است که نسبت به ماه قبل ٠.٧ واحد درصد افزایش نشان می‌دهد.