هر 3 روز، مرگ یک بیمار نیازمند پیوند عضو
بنا بر آمارهای مرکز پیوند وزارت‌بهداشت سالانه حدود هشت هزار نفر در ایران دچار «مرگ مغزی» می‌شوند. از این تعداد، بین 2500 تا 4000 نفر می‌توانند اعضای خود را اهدا کنند اما در سال گذشته فقط 926 اهدای عضو در کشور انجام شده است و هر سه ساعت یک بیمار نیازمند پیوند عضو جان خود را از دست می‌دهد. در سال ۶۸ با فتوای امام خمینی (ره) شرایط پیوند در کشور تغییر پیدا کرد و پیوند عضو از افراد فوت شده و حتی انسان‌های زنده فراهم شد، انجام عمل پیوند از نظر شرعی در ایران فراهم شد، اما ١١ سال طول کشید تا پیوند اعضا در مجلس به صورت قانونی در بیاید و دو سال هم‌زمان برد تا هیات وزیران این مصوبه را به سراسر کشور ابلاغ کند.از آن زمان تا امروز ۵۴ هزار پیوند عضو در ایران انجام شده و هنوز راه اهدای عضو به چندین و چند دلیل مختلف هموار نشده است. این وضعیت درحالی است که بنا بر گفته نایب‌رییس انجمن اهدای عضو ایرانیان اگر دو سوم بیماران مرگ مغزی در کشور اعضای خود را اهدا کنند دیگر بیمار نیازمند به اهدای عضو در کشور نخواهیم داشت.
جایگاه نخست پیوند کبد را داریم اما آمار اهدا مطلوب نیست
آن‌طور که رییس مرکز پیوند وزارت بهداشت می‌گوید، دانشگاه علوم پزشکی شیراز یکی از مراکز پیوند کبد در کشور است و سالانه ۷۰۰ پیوند کبد در آن انجام می‌شود، این مرکز رتبه اول پیوند کبد در دنیا را دارد و بعد از آن یک بیمارستانی در کالیفرنیای امریکا با انجام سالانه ۴۰۰ پیوند کبد رتبه دوم جهانی را در اختیار دارد با این حال مهدی شادنوش، معتقد است آمار ما در زمینه اهدای عضو قابل قبول نیست. او روز گذشته درباره این موضوع بیان کرد: در شرایط فعلی ۲۵ هزار نفر در لیست انتظار برای انجام عمل پیوند هستند که از این تعداد متاسفانه روزانه بین ۷ تا ۱۰ نفر که چشم انتظار تماس مراکز پیوند هستند و در کشور فوت می‌کنند. سالانه ۱۶ هزار حادثه در کشور اتفاق می‌افتد و ۸ هزار نفر دچار مرگ مغزی می‌شوند و از این تعداد بین ۲ هزار و ۵۰۰ تا ۴ هزار نفر امکان اهدای عضو را دارند بنابراین نگاهی به آمارها نشان می‌دهد وضعیت پیوند عضو با تمام پیشرفتی که داشته هنوز هم مطلوب نیست.
او افزود: هر فرد فوت شده می‌تواند به ۸ نفر عضو و بیش از ۵۰ بافت مانند قرنیه و پوست را به بیماران نیازمند اهدا کند و باعث ارتقای کیفیت زندگی و نجات جان آنها شود. در سال ۹۶ که بهترین آمار اهدای عضو در کشور طی ۱۸ سال گذشته را داشتیم، تنها ۹۲۶ اهدا یعنی یک‌چهارم افراد اهدای عضو داشتند.در حوزه اهدای عضو شاخصی به نام PMP وجود دارد که این شاخص با جمعیت ۸۰ میلیونی ما در حوزه اهدای عضو باید ۴۵ باشد و اگر در مواردی این شاخص به
۳۰ کاهش پیدا کند نیز مطلوب است، اما متاسفانه باید بگویم که در سال ۹۶ که ایران در بهترین شرایط از نظر آمار اهدای عضو بود شاخص PMP در کشورمان تنها ۱۱.۵ بود و این مساله نشان‌دهنده آمار پایین اهدای عضو در کشورمان است. شادنوش درباره ابعاد اقتصادی پیوند عضو بیان کرد: جراحی پیوند برای ایرانیان رایگان انجام می‌شوند و جراحان زبردست ما برای انجام عمل جراحی هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند. دارو‌های پیوند که بیماران باید مادام العمر مصرف کنند با اینکه گرانقیمت هستند رایگان در اختیار بیماران پیوند شده قرار می‌گیرند و کمتر کشوری مانند ایران از بیماران پیوندی اینچنین حمایت می‌کند در حالی که هزینه پیوند عضور در کشوری چون امریکا چند صد هزار دلار است و در مجموع با پیوندهای اعضای انجام شده در ایران ۸ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی صورت گرفته است. رییس مرکز پیوند وزارت بهداشت افزود: در حال حاضر ۳۰ مرکز پیوند کلیه در کشور وجود دارد که به صورت متوازن در کشور پراکنده هستند و شما این موضوع را با اعزام بیماران به خارج از کشور مقایسه کنید، اکنون نه تنها نیاز به اعزام بیماران به خارج وجود ندارد بلکه در همه استان‌های کشور امکان پیوند وجود دارد. ۹ مرکز پیوند قلب، ۷ مرکز پیوند کبد و ۳ مرکز پیوند ریه در کشور داریم و تعداد پیوندهای کلیه از مرز ۵۰ هزار پیوند در کشور گذشته است، همچنین در حال حاضر بیش از ۶ هزار پیوند کبد و هزار پیوند قلب در ایران انجام شده است.
فرهنگسازی برای گسترش اهدا
اظهارات شادنوش در حالی است که مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان درباره این موضوع بیان کرد: 5 الی 8 هزار مرگ مغزی در کشور رخ می‌دهد از این تعداد مرگ مغزی تنها یک سوم به اهدای عضو می‌رسند و این در حالی است که 25هزار نفر در صف پیوند اعضا چشم انتظار هستند و متاسفانه روزانه 7 الی 10 نفر به دلیل نرسیدن به موقع و ضعف سیستماتیک به اهدای عضو نمی‌رسند و می‌میرند. با وجود اینکه سال گذشته اعضای بدن حدود هزار نفر مرگ مغزی اهدا شد با کمال تاسف 2هزار نفر نیز به دلایل متعدد که مهم‌ترین آنها عدم رضایت خانواده افراد مرگ مغزی است، جان خود را از دست دادند.
کتایون نجفی‌زاده افزود: حس نوع دوستی در ایران وجود دارد و در حال حاضر انواع پیوند اعضا و نسوج در ایران به کمک پزشکان حاذق و متبحر و با استفاده از تجهیزات و امکانات کافی صورت می‌گیرد. اهدا و پیوند عضو مشکل شرعی ندارد و مسوولان هم از آن حمایت می‌کنند پس مساله اصلی در فرهنگسازی است که نقش مهمی در فرایند پیوند و اهدای عضو دارد. باید فرهنگسازی در زمینه مرگ مغزی صورت گیرد تا خانواده‌ها اطلاعات لازم را در این زمینه داشته باشند زیرا هر چقدر پزشک حاذق در ایران داشته باشیم تا زمانی که خانواده‌ها رضایت به اهدای عضو ندهند، پیوند امکان‌پذیر نیست.
اظهاراتی که رییس مرکز پیوند وزارت بهداشت هم آن را تایید کرده و درباره راه‌حل ترویج پیوند عضو در کشور بیان کرد: با تمام فعالیت‌هایی که در کشورمان انجام می‌شود ما نیازمند انجام کار فرهنگی و ترویج اهدای عضو در کشور هستیم مشکل اساسی این است که مردم ما شناخت کافی از پدیده مرگ مغزی ندارند و ما باید این پیام را به خانواده‌ها برسانیم که اگر عزیزی دچار مرگ مغزی شود صدم درصد امکان برگشت به حیات برای آن وجود ندارد و تنها به دلیل مکانیزم فیزیولوژیکی قلب، ضربان خود را ادامه می‌دهد و حتی اگر قلب در بدن نباشد ضربان بین ۴ تا ۶ دقیقه خارج از بدن ادامه پیدا می‌کند. ما پیش از این تجربه تاثیر فرهنگسازی بر اهدای عضو را داشته‌ایم. شاخص PMP بندرعباس در گذشته حدود ۰/۵ بوده، ولی بعد از سه ماه و با انجام کار فرهنگسازی و دیدار با مسوولان ذی‌ربط در حال حاضر شاخص اهدای عضو به ۴ رسیده است.
