خطرهای سبز
گروه بورس |سمیرا ابراهیمی|
تحرکاتی که این روزها در بازار سرمایه دیده می شود، بازنمایی اتفاقاتی است که در شهریور و مهر سال پیش، شهریور سال 92 و چندین برهه زمانی دیگر نیز رخ داده است. ورود خیل عظیمی از سرمایه گذاران به بازار به دلیل بالا رفتن شاخص‌ها و بازدهی مثبت سهام که در تداوم مسیر به چرخشی شدن علت‌های رشد بازار منجر می شود.
برای درک بهتر اتفاقاتی که اکنون در حال رخ دادن است، توجه به این که در یک سال گذشته چه اتفاقاتی در سطح اقتصاد کشور و بازار سرمایه افتاده، ضروری است. در ماه‌های پایانی سال 96 و ابتدایی ۹۷، مردم سرمایه خود را به‌سمت بازار ارز هدایت کردند و به واسطه فشار تقاضا، نرخ ارز در بازار آزاد به‌صورت لجام گسیخته به روند صعودی خود ادامه داد تا به نقطه‌ای رسید که منجر به رشد بی‌رویه قیمت کالاهای اساسی و ضروری مبتنی بر ارز شد.
پس از رشد نرخ ارز، برخی از سرمایه‌گذاران به‌سمت خرید سکه و طلا روی آوردند. هجوم به بازار طلا نیز منجر به رشد حدود ۱۰۰ درصدی بهای سکه شد. حتی طرح پیشنهادی در پیش فروش سکه نیز نتوانست کفاف حجم زیاد تقاضا را بدهد و به همین دلیل پس‌از مدتی متوقف شد. اما این پایان ماجرا نبود، با بروز حباب بیش از ۵۰۰ هزار تومانی در سکه و عبور نرخ دلار و یورو در بازار غیر رسمی از مرزهای روانی، منابع ابتدا به‌سمت بازار خودرو و سپس به سوی بازار مسکن هدایت شد. ورود این منابع به بازارهای خودرو و مسکن نیز منجر به رشد بیش از ۳۰ درصدی قیمت انواع خودرو در بازار آزاد و رشد کم سابقه قیمت مسکن در کشور به خصوص برخی از مناطق پرتقاضا شد.
سپس نوبت به بازار سرمایه رسید. بورس از ابتدای تابستان سال 97، رشد آهسته و پیوسته داشت اما از شهریور ماه این رشد شدت گرفت و شاخص را تا نزدیکی 200 هزار واحد رساند. در این دوران
سرمایه‌گذاران جدید زیادی وارد بازار شدند، اما به یکباره بازار دچار افت مستمر شد و در این روزها،کسانی که بدون اتکا به تحلیل‌های بنیادی قوی و تنها به واسطه شایعه و طمع و یابا تقلید از رفتار سرمایه گذاری دیگران آمده بودند، دچار ضرر و زیان شدند. حال آن که دراین شرایط به‌نظر می‌رسد که سرمایه‌گذاران به خصوص تازه واردها باید دقت زیادی در نوع و نحوه خرید سهام داشته باشند. برهمین اساس همواره توصیه می‌شود سرمایه‌گذارانی که آشنایی کمتر یا تجربه اندکی در بازار سرمایه دارند، به‌صورت غیرمستقیم و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام به سرمایه‌گذاری کنند.به هر صورت اکنون که بازار مجددا با رشد بیش از پیش مواجه است، توجه به ریسک‌هایی که بازار مثبت به همراه دارد و نحوه مقابله با این ریسک‌ها نیز قابل توجه است.
حمید کوشکی، کارشناس بازار سرمایه در گفت و گو با «تعادل» در این خصوص گفت: بارها شنیده ایم که یک قلم کالا زمانی که قیمت سکون داشته باشد خریدار خاصی ندارد اما به محض رشد قیمت، تقاضا برای آن زیاد خواهد شد. بسیاری از افرادی که به محض رشد قیمتها اقدام به خرید یک کالا می کنند در توجیه خرید (سرمایه گذاری) خود بیان می کنند که قیمتها قرار است بیشتر افزایش یابد. اگر این نگرش برای تمام افراد سرمایه گذار نهادینه شده باشد پس واقعا
قیمتها رشد خواهد کرد بدون آنکه دلیلی برای افزایش در ارزش واقعی یک کالا وجود داشته باشد.
ریسک خرید و فروش توده ای
وی در ادامه افزود: در بازار سرمایه نیز وجود این نگرش سرمایه‌گذاری، باعث به وجود آمدن حرکت تودهای چه در زمان رشد قیمتها و چه در زمان ریزش قیمتها خواهد شد. هرکس نیز از دیدگاه خود دلیلی برای خرید یا فروش دارد. اما زمانی پی به رفتار تودهای خواهیم برد که متوجه شویم تصمیمات اقتصادی (خرید یا فروش) بر مبنای مفروضات غیر منطقی یا به دور از واقعیت اتخاذ می شود. در بازار سرمایه رشد نرخ ارز، نفت و ... دلایل افزایش تقاضا برای نمادهای بورسی را ایجاد می کنند و هر کسی به نظر خود این رشد فاکتورهایی چون نرخ ارز و نفت را در ارتباط مستقیم و غیر مستقیم با نمادی که بر روی آن سرمایه گذاری کرده است، می داند.
به گفته این کارشناس کارگزاری اقتصاد بیدار، واقعیت بازار سرمایه ایران این است که بازار ما بسیار جوان بوده و عمق کمی دارد. به همین دلیل هنوز دیدگاه صرف تحلیلی بر بازار سوار نشده است و به واسطه نداشتن عمق کم، وجود حرکات احساسی در بازار بیش از حد نرمال است. در بازار امروز، افق زمانی بسیار کوتاه است و از این رو اگر امروز یک سرمایه گذار به این دلیل که نرخ دلار 14 هزار تومان شده است، اقدام به خرید یک شرکت صادراتی کند شاید چند ماه پیش به دلیل کاهش نرخ دلار به 12 هزار تومان اقدام به فروش همان شرکت صادراتی کرده بود. پس اگر دیدگاه تحلیلی وجود داشت آن سرمایه گذار می دانست که نرخ دلار نمی تواند در یک افق میان مدت کاهشی باشد و فروش آن در چند ماه پیش توجیه پذیر نبوده است.
خطر کم نمایی و بیش نمایی
به گفته کوشکی، بنابراین نبود نگرش تحلیلی و افق زمانی کوتاه باعث خواهد شد حرکات احساسی در بازار مالی زیاد به چشم بخورد و این موضوع در یک بازار صعودی می تواند به مراتب خطرناکتر باشد. چرا که سرمایه گذاران ممکن است بیش پرداختی برای خرید سهام یک شرکت داشته باشند و زمانی که این موضوع بر کل بازار رسوب کند حباب‌ها شکل خواهد گرفت و در یک بازه کوتاه مدت قیمتها ریزش کرده و سرمایه گذاران متضرر می شوند. از این رو ضروری است سرمایه گذاران قبل از اقدام به سرمایه گذاری دلیل منطقی برای سرمایه گذاری خود داشته باشند. دلایل منطقی از طریق نگرش تحلیلی دقیق ایجاد می شود تنها اخبار و شایعات خام. اثر هرگونه شایعه و اخبار باید به دقت بر جریانات نقدی شرکت‌ها مورد بررسی قرار گیرد. این که دلار رشد می کند دقیقا باعث شکل گیری چه ارزشی برای شرکت خواهد شد؟ این که کاهش پیدا می کند چه ارزشی را کم خواهد کرد؟ متاسفانه عرف شده است که رشد دلار باعث رشد قیمت سهام شرکت‌های صادراتی شود و کاهش آن باعث کاهش قیمت سهام آنها می‌شود. هرچند همگان می دانند رشد دلار به نفع و کاهش آن به زیان است اما باید سرمایه گذاران دقیقا باید بدانند این نفع و زیان چه میزان است در غیر این صورت دچار کم نمایی یا بیش نمایی برای سهام شرکت‌ها خواهند شد.
