نشر ایران سهمی از بازار جهانی ندارد
مدیر آژانس نشر بین‌المللی «شمع و مه» با اشاره به وجود نویسندگان خوب، توانمند و صاحب سبک ایرانی گفت: به دلیل رعایت نکردن حق تکثیر (کپی‌رایت)، نشر ایران با وجود آثار قوی در بازار جهانی سهمی ندارد.
ادبیات یکی از مهم‌ترین عرصه‌ها برای معرفی داشته‌های فرهنگی کشورها به جوامع دیگر به شمار می‌رود؛ اما گسترش ادبیات هر کشور در کشورهای دیگر به ترجمان آثار به زبان‌های مختلف باز می‌گردد. در جهان کتاب ترجمه آثار و ورود به بازرهای جهانی در سایه رعایت خرید و فروش حق تکثیر آثار است که تحت قانون جهانی به نام «قانون کنوانسیون برن» محقق می‌شود. ایران با وجود مطالبه بسیاری ناشران و نویسندگان و تلاش‌های دولت تا امروز در مسیر پیوستن به این کنوانسیون جهانی با مشکلات متعددی مواجه بوده است که بخشی از آنها به تحریم‌های یکجانبه امریکا و هم پیمانش برمی‌گردد.
اما عضو نبودن ایران در کنوانسیون برن باعث شده به دلیل استفاده ناشران ایرانی از ترجمه کتاب‌های دیگر کشورها بدون پرداخت هزینه رایت آن آثار، ناشران بین‌المللی نیز چندان تمایلی برای ترجمان و معرفی ادبیات ایران به مخاطبان جهانی در عرصه ادبیات نداشته باشند. در این میان انتشارات «شمع و مه» ناشر بین‌المللی و آژانس ترجمه جهانی ادبیات ایران با مدیریت افشین شحنه تبار از یک دهه قبل معرفی آثار ادبیات داستانی ایران به جهان و حضور آثار نویسندگان ایرانی در بازار کتاب جهانی را از طریق قانونی با فروش حق رایت آن آثار فراهم کرده است.
هرچند فعالیت یک ناشر با تمام محدودیت‌های آن به دلیل رعایت نشدن حق تکثیر در ایران برای ورود به بازار جهانی نشر باعث شده تمام فعالیت‌های انتشارات شمع و مه در مسیر معرفی ادبیات ایران و جهان با فراز و فرودهای متعدد مواجه باشد. افشین شحنه تبار در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، با بیان آنکه مقایسه شرایط بازار نشر ایران با دنیا قیاس درستی نیست، افزود: برای رقابت در بازار نشر شرایط یکسانی را نداریم؛ فعالیت نشر در ایران در قیاس با جهان بیشتر متمرکز بر بازار داخلی و کارهای کوچک و محدود با تیراژهای بسیار پایین است.
وی ادامه داد: در کشور ما نویسندگان بسیار خوب، توانمند و صاحب سبکی داریم که هر کدام امضای خاص خود را دارند؛ اما بیرون از ایران به محض آنکه مرزها را پشت سر بگذاریم دیگر مساله‌ای به نام نشر ایران جایی برای طرح بحث ندارد.
مدیر آژانس نشر بین‌المللی «شمع و مه» ادامه داد: مهم‌ترین موضوع برای ورود نشر ایران به بازارهای بین‌المللی این است که ببینیم دولت و مسوولان حوزه نشر برای ورود به بازار جهانی و رقابت در این عرصه چگونه از ناشر حمایت می‌کنند. عموم ناشران جهانی در بازار بین‌المللی با حمایت دولت‌ها و مسوولان در قالب کتاب فرهنگ خود را تزریق می‌کنند، در حالی که به دلیل عضو نبودن ایران در کنوانسیون برن نویسندگان ایرانی در انتقال پیشینه فرهنگ و هویت غنی ایرانی بر بال‌های کتاب با سدی جدی مواجه هستند.
وی افزود: به عنوان مثال چینی‌ها همواره در ادبیات جهان این موضوع را مد نظر قرار داده‌اند و امسال نیز شاهد بودیم با پشتوانه یک سال برنامه‌ریزی دقیق و هدفمند، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب، شرکت کردند. شاهد ترجمه آثار متعددی از ادبیات چین در کشورمان به زودی خواهیم بود؛ زیرا چینی‌ها با حضور در نمایشگاه کتاب تهران تا توانستند حق رایت آثار خود را به ناشران ایرانی فروختند و به دلیل عضو نبودن ایران در کنوانسیون جهانی برن در خرید آثار ایرانی با دست بسته اقدام کردند.
به گفته شحنه تبار، مهم‌ترین هدف آنها یعنی تزریق و معرفی ادبیات خود به بازار هدف مخاطبان جدید مانند بازار ادبیات ایران، کارنامه موفقی را به دلیل برنامه‌ریزی مستمر یک ساله برای حضور در نمایشگاه داشت. نمی‌توان توقع داشت خارجی‌ها حق تکثیر آثار ما را بخرند وقتی که ما به کنوانسیون برن پایبند نیستیم.
وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر وقتی دولت و مسوولان الزامی برای فراهم کردن شرایط حضور ایران در کنوانسیون برن ندارند، ناشران ما هم در رعایت حق مالکیت معنوی (کپی‌رایت) ولو به شکل وجدانی تعهدی ندارند؛ اما ناشران بین‌المللی با حضور در رخدادهای فرهنگی ایران مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب بارها تاکید کرده‌اند فارغ از نگاه دولت اگر ناشران ایرانی خود رعایت‌کننده مضامین کنوانسیون برن و حق مالکیت معنوی باشند در تبادلات حق تکثیر می‌توانیم به نقاط موفق و مثبتی دست پیدا کنیم. شحنه تبار با اشاره به اینکه ناشران خارجی در فروش حق تکثیر آثار به ناشران ایرانی با قیمت‌های پایینی حاضر به معامله هستند گفت: دامنه گسترش زبان فارسی در جهان دامنه محدودی است و ناشر خارجی با پایین آوردن قیمت فروش حق تکثیر ریسک را متحمل نمی‌شود. وی یادآور شد: با خرید حق تکثیر ناشران خارجی برای انتشار آثارشان در ایران، آن ناشران نیز ملزم به خرید حق رایت آثار ادبی ایران می‌شوند و این مسیر حضور ایران در بازارهای جهانی را هموار می‌سازد.
