کسی از بودجه بیمه درمان اعتیاد خبر ندارد

یا 10 سال از زمانی که «بیمه درمان اعتیاد» در ستاد مبارزه با مواد مخدر مصوب شد و 9 سال از زمانی که در قانون مبارزه با مواد مخدر به این مساله اشاره شد، می‌گذرد؛ اما این قانون هیچ‌وقت به درستی اجرا نشد و در حالی که «بیمه درمان اعتیاد» وارد دوازدهمین سال تصویب خود از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر شده، پیگیری‌های «تعادل» حکایت از آن دارد که معلوم نیست این بودجه در لایحه سال 98، چه سرنوشتی پیدا کرده و قرار است به دست کدام سازمان برسد.

   بی‌سرانجامی بودجه «بیمه درمان اعتیاد»

بیمه درمان اعتیاد در سال 1389 در اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر گنجانده شد. در تبصره 2 ماده 15 قانون مبارزه با مواد مخدر به وزارت رفاه و تامین اجتماعی ماموریت داده شد ضمن تحت پوشش قراردادن معتادان بی‌بضاعت، تمام هزینه‌های ترک اعتیاد را مشمول بیمه‌های پایه و بستری قرار دهد. در این تبصره دولت هم مکلف شد همه ساله در لوایح بودجه، اعتبارات لازم را پیش‌بینی و تامین کند. اما بودجه لازم برای اجرایی شدن آن تا چند سال تامین نشد تا اینکه بالاخره در سال 1392 برای اولین‌بار بودجه 22.5 میلیارد تومانی برای بیمه درمان معتادان تخصیص داده شد. مبلغ اختصاص داده شده آن قدری نبود که برای همه معتادان مورد استفاده قرار گیرد، اما در نهایت حتی همین بودجه اندک هم جذب نشد. اختصاص بودجه در سال‌های بعد هم ادامه پیدا کرد یعنی در سال 1393،

30 میلیارد تومان، در سال 1394، 30 میلیارد تومان، در سال 1395، 33 میلیارد تومان، در سال 1396، 78 میلیارد، در سال 1397 هم 78 میلیارد تومان برای بیمه معتادان در‌نظر گرفته شد. اما باز هم بودجه‌ها به درستی جذب نشد. البته در سال 1396 و سال 1397 وضعیت جذب بودجه نسبت به سال‌های قبل بهتر بود و به گفته مسوولان بیمه سلامت حدود 25 درصد اعتبارات جذب شد اما سال 98، پرمناقشه‌ترین سال برای «بیمه درمان اعتیاد» است. از نخستین روزهای بررسی لایجه بودجه سال 98 تا امروز، اظهارنظرهای متفاوتی درباره ردیف بودجه این بیمه مطرح شد. در روزهای نخست، فرید براتی سده، معاون وقت توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در مصاحبه‌ای با «تعادل» اعلام کرد این بودجه برای سال 98 حذف شده اما چندی بعد سازمان برنامه و بودجه کشور در نامه‌ای اعلام کرد نه‌تنها بودجه بیمه درمان اعتیاد حذف نشده بلکه به اعتبار «برنامه ارایه خدمات درمان، بازتوانی و کاهش آسیب معتادان» ذیل ردیف سازمان بهزیستی کشور اضافه شده است. در نامه این سازمان که در تاریخ 27 دی ماه سال گذشته منتشر شد درباره بودجه این بیمه آمده بود: «از آنجایی‌که اعتبار برنامه بیمه درمان معتادان سازمان بیمه سلامت (با توجه به عدم مراجعه معتادان به دلیل عدم تمایل به احراز هویت) قابل هزینه نبوده است، لذا معادل عملکرد سال جاری این اعتبار به مبلغ ۱۰۰ میلیارد ریال از سازمان بیمه سلامت ایران کسر و به اعتبار «برنامه ارایه خدمات درمان، بازتوانی و کاهش آسیب معتادان» ذیل ردیف سازمان بهزیستی کشور اضافه شده است که با لحاظ این اعتبار، برنامه فوق در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ کل کشور نسبت به سال ۱۳۹۷ رشدی معادل ۶۶ درصد داشته است. همچنین بخشی از اعتبارات درمان اعتیاد ذیل ردیف ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز همه ساله برحسب تصمیم ستاد یادشده به سازمان بهزیستی کشور ابلاغ می‌شود.» اما این ادعا چندی پیش از سوی مجید رضا زاده، معاون توسعه، پیشگیری و درمان سازمان بهزیستی کشور رد شد. در تاریخ 21 اردیبهشت امسال، رضازاده،  ضمن تشریح علل حذف بیمه اعتیاد از ردیف بودجه 98 به ایسنا گفت: «پیشنهاد ما در سازمان بهزیستی این بود که این بودجه بطور کامل حذف نشود، بلکه تبدیل به کمک هزینه درمان افراد بی‌بضاعت، در قالب «یارانه» و «یاری برگ» شود.» اما مناقشه بر سر بودجه «بیمه درمان اعتیاد» همچنان ادامه داشته و حالا در یک اظهارنظر تازه، مسوولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کردند این بودجه به ستاد مبارزه با مواد مخدر منتقل شده است. روز گذشته حنان حاجی‌محمودی، مدیرکل دفتر خدمات تخصصی سازمان بیمه سلامت در پاسخ به انتقادات برخی کارشناسان حوزه درمان اعتیاد مبنی بر حذف ردیف بودجه درمان اعتیاد در سال جاری به ایسنا گفت: «این بودجه حذف نشده است. تنها از سازمان‌های بیمه‌گر به ستاد مبارزه با مواد مخدر منتقل شده، البته این ستاد سازوکار بیمه‌ای با سازمان‌های بیمه‌گر ندارد. سابقا نیز به دلیل ضوابطی که ما داشتیم، استقبال چندانی برای دریافت خدمات به صورت بیمه‌ای نمی‌شد.»

   معلوم نیست بودجه به کدام سازمان تعلق گرفته  است

روند پر پیچ و خمی که بودجه بیمه درمان اعتیاد از روز نخست تا امروز طی کرده در حالی است که پیگیری‌های روزنامه تعادل حکایت از آن دارد نه تنها مشخص نیست بودجه «بیمه درمان اعتیاد» در سال 98 به کدام سازمان تعلق گرفته، بلکه معلوم نیست قرار است برای کدام گروه از معتادان خرج شود به این ترتیب سال 98 هم نقطه پایانی برای بلاتکلیفی این بودجه نبود. سعید صفاتیان، رییس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با مواد مخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام، درباره وضعیت بودجه بیمه درمان اعتیاد به «تعادل» گفت: دو روز قبل جلسه‌ای با موضوع رسیدگی به وضعیت این بودجه داشتیم و نتیجه آن تا هفته آینده مشخص می‌شود. از نظر من این بودجه باید در اختیار سازمان بهزیستی باشد که یک دستگاه اجرایی است اما در شرایط فعلی مشخص نیست واقعا این بودجه به کدام سازمان تعلق گرفته اما نکته مهم‌تر این است که بر فرض اگر این بودجه به سازمان بهزیستی کشور هم داده شود، مشخص نیست قرار است برای درمان کدام گروه از معتادان هزینه شود.آیا فقط معتادان متجاهر قرار است از این بیمه استفاده کنند یا شامل حال معتادان بستری هم می‌شود؟ او افزود: و نکته مهم‌تر اینکه بیمه محدود به درمان مصرف مواد بوده در حالی که آنچه در بحث اعتیاد مهم‌ است، هزینه روان‌درمانی است که متاسفانه بیمه آن را تقبل نمی‌کند. 70 درصد موارد اعتیاد نیاز به روان‌درمانی برای درمان قطعی دارد و در بحث مصرف روانگردان‌ها که باید گفت 100 درصد تاثیربخشی درمان با کمک روان‌درمانی ممکن است که کلا تحت پوشش بیمه نیست. بنابراین نظر من بر این است که این بودجه به سازمان بهزیستی تعلق بگیرد و صرف درمان تمامی گروه‌های معتادان شود.

   حرکت بر مدار مخالف تجمیع منابع

بلاتکلیفی بیمه درمان اعتیاد درحالی است که کارشناسان درمان اعتیاد معتقدند، اگر این بودجه حذف شود، امکان فراهم کردن سیستم نظام ارجاع برای درمان اعتیاد از بین می‌رود. علی مجیدی، درمانگر اعتیاد درباره این موضوع بیان کرد: دو ایراد را می‌توان به حذف این بودجه یا تخصیص آن به سازمان‌های دیگر وارد کرد. ایراد اول این تصمیم‌گیری آن است که از زمان برنامه پنجم توسعه، نظام سلامت مدام از تجمیع منابع سخن گفته و سیاست‌گذاری‌اش را بر این حوزه متمرکز کرده و معتقد است مشکل بیمه‌ای مردم از این طریق قابل حل است در حالی که حذف بیمه درمان اعتیاد یا اختصاص آن به سازمان‌های دیگر، مغایر با این حرکت و روند است. اما درباره ایراد دوم باید گفت که اگر قرار باشد این بودجه در اختیار ارگان‌های دیگر هم قرار داده شود، در مسیر صحیح هزینه نخواهد نشد و این اقدام به نوعی پاک کردن صورت مساله است. چون دستگاه‌های مرتبط دیگر هیچ کدام ساز و کار لازم را برای هزینه کرد این بودجه ندارند و احتمال اینکه این بودجه در جایی به غیر از درمان بیماران بی‌بضاعت هزینه شود زیاد است. به گفته مجیدی یکی از دلایل اصلی جذب نشدن بودجه توسط بیمه سلامت نبود ساز و کار درست و زیر ساخت بوده که البته به تدریج این ساز و کارها در حال شکل‌دهی بود. او بیان کرد: « مدت‌هاست که در همه جای دنیا از ساز و کار بیمه‌ای برای هزینه کرد در حوزه درمان بهره می‌برند، بنابراین حذف بیمه درمان اعتیاد از بودجه، نوعی عقب‌گرد در درمان اعتیاد محسوب می‌شود. اگر کلینیک‌های درمان اعتیاد با بیمه طرف قرارداد شوند، هم تعرفه‌ها مشخص است و هم بیماران می‌دانند که برای دریافت خدمات درمانی باید به کجا مراجعه کنند.