پاتک «نواک» به «الفالح »

گروه انرژی| نادی صبوری |

وقتی محمد بارکیندو دبیرکل اوپک در حاشیه نمایشگاه نفت امسال به تهران آمده بود از او پرسیدم با توجه به اهداف توسعه پایدار که او شخصا در کارنامه‌اش دنبال کرده، نقش مفهومی چون «تحریم اقتصادی» را در اینکه دنیا دیرتر به این اهداف برسد چطور می‌بیند؟ طبیعی بود که بارکیندو به دلیل جایگاه فراسیاسی‌اش در اوپک نتواند موضع سرسختی علیه تحریم بگیرد اما تاکیدش بر اینکه دنیا باید به سمتی برود که در جهت این اهداف است، پاسخ را روشن می‌کرد. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های جهانی که به سمت توسعه پایدار و اقلیمی با مشکلات حداقلی می‌رود «ثبات» است. ثبات به تصمیم‌گیران اجازه می‌دهد در فضایی که تنشی در آن نیست بر اهداف تمرکز کنند، در بازار نفت نیز این بیش از هر بازار دیگری اهمیت دارد. پرواضح است که تحریم به این خاطر که فروش نفت خام ایران به صورت رسمی را با دردسر روبرو کرد، بازار را سردرگم کرد. معامله‌گران نمی‌دانند دقیقا چقدر نفت از ایران معامله می‌شود و مسوولان ایران هم برای اینکه این وضعیت را وضعیتی جنگی می‌دانند طبیعتا اسرار جنگی خود را فاش نمی‌کنند. در چنین وضعیتی که انسداد جریان نفت خام ایران و همچنین ونزوئلا بازار نفت خام را به‌شدت سردرگم کرده و علائم قیمتی هر روز روندی عجیب‌تر از قبل به خود می‌گیرند، خالد الفالح وزیر انرژی عربستان ادعا کرده است که «ایران» بازار نفت را بی‌ثبات می‌کند. آقای الفالح البته تخصصی در زمینه نظامی ندارد اما مواضع حاکمیتی کشورش را تکرار می‌کند. عربستان مدعی است ایران از گروه‌هایی که به 14 می‌مصادف با 26 اردیبهشت 2 خط لوله نفتی مهم این کشور را مورد حمله پهپادی قرار دادند حمایت می‌کند.

الفالح در حاشیه نشست سه‌شنبه اوپک پلاس با سی‌ان‌ان صحبت کرده  و در حملات اخیر به نفتکش‌ها و خطوط لوله، ایران را مقصر خوانده و گفته است که این امر عرضه جهانی انرژی را به خطر انداخته است.

بیژن زنگنه وزیر نفت ایران قبل از عزیمتش به وین برای شرکت در نشست اوپک به شانا گفته بود که برخی اعضای اوپک علیه اعضای دیگر از جمله ایران تنش‌آفرینی می‌کنند.

او این اظهارات را در مورد همکاری اوپک و غیر اوپک مطرح کرده و گفته بود که این همکاری در فضای فعلی شانس ندارد چرا که هیچ‌کس حسن‌نیت اعضای ستیزه‌جوی اوپک را باور نمی‌کند.

وزیر نفت ایران عنوان کرده بود: بهتر است برخی همسایگان ما دست از ستیزه‌جویی علیه ایران بردارند و دست دوستی ما را بفشارند؛ در غیر این صورت و بدون وحدت درونی اوپک، هر بحث دیگری یک ژست بی‌خاصیت خواهد بود. الفالح وزیر انرژی عربستان گفته است که آنها برای اینکه قیمت‌ها بالا نرود امنیت تجهیزات نفتیشان را حفظ می‌کنند و همچنین ظرفیت بالایی دارند که نفت خامی که امریکا تحریم کرده جبران کنند.

پالایشگاه‌ها در جهان به شکلی طراحی می‌شوند که بر اساس استفاده از گریدهای مشخصی از نفت خام است. آنها همچنین در هزینه و فایده خود روی قیمت نفتی که وارد می‌کنند، فاصله‌ای که با کشور مبدا دارند و موارد مهم دیگری حساب باز می‌کنند. تحریم در کمترین آسیب خود پالایشگاه‌ها را مجبور می‌کند تمام محاسباتشان را تغییر دهند، هزینه‌هایشان را بالاتر ببرند و در حالی که در فضایی عادی می‌توانستند روی بهبود عملکردشان که برای جهان اتفاقی بهتر است تمرکز کنند، در این فضا باید سیاستمداران را دنبال کنند تا بدانند آنها چه تصمیمی برای آینده این صنعت گرفته‌اند.

صحبت‌های خالدالفالح اما با فاصله کوتاهی از طرف الکساندر نواک همتای او در روسیه به نوعی پاسخ داده شده است. نواک هم که در وین بوده به یک شبکه خبری امریکایی گفته است که ایران عامل بی‌ثباتی در خلیج فارس نیست و تحریم‌ها علیه این کشور غیرقانونی هستند.

نواک، وزیر انرژی روسیه به شبکه سی ان بی‌سی گفت: در ارتباط با محدودیت‌ها برای صادرات نفت ایران، ما از ایران حمایت می‌کنیم و بر این باوریم که تحریم‌ها غیرقانونی هستند و از سوی سازمان ملل متحد تصویب نشده‌اند.

وزیر انرژی روسیه در ادامه گفته است: تصور نمی‌کنم ایران باید به عنوان عامل بی‌ثباتی در منطقه شناخته شود. این اقدامات نه تنها وضعیت در ایران که هدف تحریم‌ها قرار گرفته است بلکه در کل منطقه خلیج فارس را بی‌ثبات می‌کند.

وزیر انرژی عربستان اظهاراتی هم در خصوص نقش این کشور در ارتباط با بالاتر نرفتن قیمت نفت خام مطرح کرده است. الفالح در برابر این پرسش که چرا قیمت نفت افزایش بیشتری پیدا نکرده است عنوان کرده است: اگر ما اقدامات لازم را در پیش نمی‌گرفتیم قیمت نفت به راحتی سه رقمی می‌شد.

وزیر نفت ایران قبل از اینکه عازم وین شود گفته بود که بیشتر اعضای اوپک دوستان ما هستند، اما در حالی‌ که ما با کشوری دشمنی نکرده‌ایم، چند عضو اوپک راه دشمنی با ملت بزرگ ایران را در پیش گرفته‌اند.

زنگنه گفته بود که وقتی دو عضو اوپک به دنبال ضربه زدن به منافع سایر اعضا باشند، اوپک رو به فروپاشی می‌رود. نکته قابل توجهی که از قیاس صحبت‌های وزیر انرژی عربستان و وزیر نفت ایران به چشم می‌خورد این است که اظهارات وزیر نفت ایران هر جایی که به عربستان مربوط شده در ارتباط با اوپک و هویت این سازمان بوده است. وزیر انرژی عربستان اما در مدت اخیر حداقل 2 بار در مواردی که ربط مستقیمی به بازار نفت خام نداشته از ایران صحبت کرده است.  بسیاری اعتقاد دارند چنین شیوه‌ای چندان کارشناسی به حساب نمی‌آید و وزرای نفت و انرژی کشورها به ویژه کشورهای عضو اوپک باید از تنش‌آفرینی پرهیز کنند و تلاش کنند از نفت نه به عنوان عامل تفرقه کشورهایشان بلکه به عنوان موضوعی که می‌تواند فصلی مشترک حتی بسیار باریک به حساب‌اید استفاده کنند.

به ویژه این مساله در اوپک بسیار پررنگ است، حتی در دوران جنگ ایران و عراق صندلی وزرای نفت ایران و این کشور به خاطر ترتیب حروف الفبا در اوپک کنار هم بود و آنها در طول 8 سال جنگ و ده‌ها نشست اوپک بدون اینکه مشکلی ایجاد شود کنار هم می‌نشستند.

ایران بر این باور است که امریکا و شخص دونالد ترامپ عامل بی‌ثباتی در بازار نفت هستند، وزیر نفت ایران به تازگی به بلومبرگ گفته است که بازار از سوی امریکا مورد دستکاری قرار گرفته است.

دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا هم قبل از ریاست‌جمهوری و هم بعد از آن بارها و بارها در حساب توییترش اوپک را مورد تاخت و تاز قرار داده و نظم 50 ساله اخیر بازار نفت خام را به باور بسیاری از تحلیلگران بر هم زد.

البته ترامپ و عربستان در مورد قیمت نفت خام با هم تفاهم ندارند، عربستان به قیمت‌های بالای 75 دلار در هر بشکه برای خرج‌های مجلل نظامی و غیر نظامی‌اش احتیاج دارد و ترامپ برای صندوق رای به قیمت بنزین ارزان.

وزیر انرژی عربستان دیروز در اظهاراتی که الگوی آن شباهتی بی‌بدیل به الگوی صحبت‌های ترامپ دارد گفته است: « جهان باید دقت کند چه اتفاقی دارد می‌افتد و در دفاع از عرضه جهانی انرژی به ما بپیوندد. عربستان نمی‌تواند به تنهایی این کار را انجام دهد»

دونالد ترامپ تاکنون بارها از این سبک و سیاق برای تهدید بقیه کشورها به همراهی با سیاست‌های مورد پسند خودش استفاده کرده است. او آخرین بار گفته بود امریکا به نسبت ژاپن نفت کمتری از خاورمیانه وارد می‌کند ولی هزینه بیشتری برای امنیت این منطقه می‌دهد.

این صحبت‌ها همگی بعد از این مطرح می‌شوند که از 23 اردیبهشت ماه تاکنون چند اتفاق مشکوک در تاسیسات نفتی نزدیکی خاورمیانه رخ داده است. یکی از این موارد که حمله به تاسیسات نفتی واقع در مرکز عربستان بود را حوثی‌های یمن به عهده گرفتند اما دو مورد دیگر که یکی حادثه در بندر فجیره و دیگری حمله به نفتکش ژاپنی همزمان با حضور آبه شینزو نخست‌وزیر ژاپن در تهران بود را هیچ گروهی بر عهده نگرفته است.

امریکا و متحدانش در منطقه گاه و بیگاه مطرح می‌کنند ایران از این حمله‌ها حمایت کرده است اما مثلا در یکی از موارد که آنها مدعی شدند حمله به تاسیسات نفت عربستان از خاک عراق با حمایت ایران بوده، مقامات عراق صراحتا اعلام کردند ادعای امریکا هیچ سندی نداشته و نهادهای امنیتی عراق چنین اتفاقی را نشان نمی‌دهند.