نیاز به تغییر نگرش به بحث معادن کوچک
98 درصد معادن کشور را معادن کوچک تشکیل داده است که از صرفه مقیاس زیادی بهره نمی‌برند. در مقابل 85 درصد اشتغال معدنی توسط همین معادن ایجاد می‌شود. به عبارت روشن‌تر چون معادن اکثرا در مناطق محروم هستند رویکرد به سمت گسترش معادن کوچک و ایجاد اشتغال بوده است در حالی که رشد صادراتی معادن نیاز به استفاده از صرفه مقیاس دارد؛ موضوعی که تاکنون برعکس آن مورد توجه بوده است.
ایران دارای ۶۸ نوع ماده معدنی، حدود ۵ هزار و ۸۰۰ معدن فعال با ۱۳۸ هزار نیروی انسانی است. همچنین کشور ایران دارای ۳۷ بیلیون تن ذخایر کشف شده و ۵۷ بیلیون تن ذخایر بالقوه در میان ۱۵ قدرت معدنی جهان جای گرفته است.
استخراج مواد معدنی می‌تواند در ایجاد اشتغال نقش بسزایی ایفا کند؛ طبق آمار جهانی حدود ۴۰ میلیون نفر در معادن کوچک مشغول به کار هستند و از این طریق به کسب درآمد می‌پردازند. با راه‌اندازی چرخ تولید معادن در کشور نیاز به غرب کاهش پیدا می‌کند.
نقش‌آفرینی بین معادن کوچک و بزرگ از اقدامات صورت گرفته در طرح احیای معادن کوچک مقیاس است بطوری که در آن حمایت تولید‌کننده و مصرف‌کننده نقش موثری دارند. باید فعالیتی صورت گیرد که معادن کوچک به معادن بزرگ متصل شوند تا نیاز این معادن به راحتی برطرف شود.
به گفته وجیه‌الله جعفری مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران، هم‌اکنون ۹۸ درصد از کل معادن کشور کوچک مقیاس هستند و توانستند ۸۵ درصد از سهم اشتغال بخش معدن را به خود اختصاص دهند.
۵ هزار و ۶۴۷ معدن فعال و چهار هزار و ۴۹۶ معدن غیر فعال در کشور داریم که بیشترین معدن فعال در اصفهان و کمترین آن در البرز قرار دارد. بیشترین مشکل معادن کمبود سرمایه، نبود زیرساخت‌ها و بازار هدف است که در صورت تامین این موارد می‌توان از معادن مقیاس کوچک بیشترین بهره را برد.
معادن کوچک چه تاثیری در چرخه تولید دارند؟
رمضانعلی سبحانی‌فر عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی، گفت: چه در بحث معادن مقیاس کوچک و چه بزرگ باید برنامه‌ای به صورت آمایشی داشته باشیم تا در این باره صنایع را تقویت کنیم.
او ادامه داد: به کمک معادن کوچک می‌توان کار معادن بزرگ را به صورت تدبیری پیش برد. ما در بخش معادن باید فرآوری خوبی برای معادن بزرگ ایجاد کنیم چرا که طبعا این معادن ارزش افزوده و بهره وری بیشتری در بر دارد.
به گفته عضو کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی اکنون صادرات زیادی در حوزه خام فروشی داریم که حتی سرمایه‌گذاران خارجی در بخش معدن ترجیح می‌دهند در صنعت ما سرمایه‌گذاری کنند. باید به جای خام فروشی سرمایه‌های نفتی خود را تبدیل به کالا کنیم.
سبحانی‌فر با بیان اینکه با تبدیل نفت می‌توانیم به سرمایه‌های زیادی دست پیدا کنیم، گفت: کشورهای دیگر نفت خام را از ما ارزان می‌خرند، آن را تبدیل به فرآورده نفتی می‌کنند و گران‌تر از آن مبلغی که فروختیم، به ما می‌فروشند. خوشبختانه اکنون این کار کمتر شده است و صنعت پتروشیمی در کشورمان کارایی دارد.
او تشریح کرد: صادرات فولادی برای کشور بسیار خوب بوده و نشان‌دهنده این است که در بخش معدن بسیار خوب فعالیت می‌کنیم. نکته قابل تامل این است که با جلوگیری از خام فروشی، توانایی ارز آوری را با تولید محصولات داخلی وصادرات بالا ببریم.
تاثیر ۲۰ درصدی معادن مقیاس کوچک در تولید
سعید صمدی رییس کمیسیون معدن، خانه اقتصاد ایران با اشاره به تأثیر معادن مقیاس کوچک در چرخه تولید، گفت: معادن مقیاس کوچک در برابر معادن بزرگ در چرخه تولید تاثیرگذار نیستند به صورتی که در کل ممکن است تنها ۲۰ درصد بر تولید تأثیرگذار باشند.
رییس کمیسیون معدن، خانه اقتصاد ایران ادامه داد: تعریف کلی از اندازه معدن نداریم که بگوییم چه معدنی بزرگ مقیاس و چه معدنی مقیاس کوچک است. معادن در ایجاد اشتغال تأثیر بالایی دارند و به کمک آنها می‌توان برای جوانان کار ایجاد کرد.
او افزود: معادن مقیاس بزرگ اصولا با تراک ۴۰۰ تنی کار می‌کنند و عمدتاً بحث ماشین‌آلات در آن مطرح است، اما معادن کوچک مقیاس بر پایه نیروی انسانی فعالیت می‌کند و راندمان بالایی ندارد.
صمدی تشریح کرد: اینکه دولت قصد دارد معادن کوچک مقیاس را احیا کند تنها کاری تبلیغاتی است که عملیاتی شدن آن زمان‌بر است چرا که در صورت احیا نیاز به پول زیادی دارد. رییس کمیسیون معدن، خانه اقتصاد ایران با اشاره به اینکه باید کاری کرد فضای کسب و کار تسهیل شود، گفت: معادن مقیاس کوچک در صورتی که فروش اقتصادی داشته باشد، رونق می‌گیرد و از این رو بهتر است فضای کسب و کار ایجاد شود.
او افزود: اکنون دولت در بحث صادرات مواد معدنی سختگیری‌هایی را شروع کرده است، اما اگر این بحث را در معادن مقیاس بزرگ پیش ببرد به سود‌آوری خواهد رسید. ۸۵ درصد سنگ در معادن بزرگ تولید می‌شود که حاشیه سود زیادی دارد، اما متأسفانه از صادرات این سنگ‌ها جلوگیری به عمل می‌آید. رییس کمیسیون معدن، خانه اقتصاد ایران بیان کرد: این معادن باید عوارض صادراتی پرداخت کنند، اما در مقابل معادن مقیاس کوچک باید از پرداخت عوارض صادراتی معاف شوند، اگر عوارض کمتر شود اشتغال در آن بیشتر می‌شود. معادن مقیاس کوچک باید از قانون کار معاف شوند چرا که در این صورت می‌توانند بدون استرس نیرو بگیرند اینگونه شرایط کار تحصیل خواهد شد.
صمدی بیان کرد: حقوق دولتی باید به معادن مقیاس کوچک تخصیص داده شود تا به سودهی برسد. برای افزایش چرخه تولید باید زمینه آن فراهم شود بطور مثال برخی معادن مختص مصالح ساختمانی هستند، اما تا زمانی که ساخت و ساز رونق پیدا نکند نمی‌توان از این معادن به سوددهی رسید.
صنایع، هسته اصلی اقتصاد در جوامع پیشرفته است
عبدالمجید شیخی اقتصاد دان با اشاره به اینکه صنایع، هسته اصلی اقتصاد در جوامع پیشرفته است، گفت: بسیاری از خدمات و نیاز‌های اساسی انسان را صنایع تامین می‌کند بنابراین توسعه صنایع در هر جامعه‌ای امری اجتناب ناپذیر است. بطور کلی می‌توان گفت صنایع در زندگی انسان بسیار تاثیرگذار است که با در نظر گرفتن چرخه کامل آن، می‌توان به اثرات مثبت یا منفی آن پی برد.
او درباره تاثیر معادن مقیاس کوچک در چرخه تولید، گفت: سرمایه‌گذاری و ایجاد شغل در معادن مقیاس کوچک پایین و وابستگی به ارز در آن کم است. با فعال‌سازی معادن کوچک مقیاس می‌توانیم به برندسازی مواد معدنی برسیم که ارز آوری خوبی خواهد داشت.
شیخی با اشاره به اینکه در ساختار معادن مقیاس کوچک، بلوک‌بندی، تنظیم ورودی کارخانه، برنامه‌ریزی و اجرا به سختی میسر است، گفت: تنظیم عیار در ساختار معادن بسیار مهم است اما با توجه به شرایط ابعادی ماده معدنی در معادن مقیاس کوچک، می‌توان ترکیبی با تغییرات کمتری از عیار حاصل کرد.
او با اشاره به اینکه سازمان صمت با ایجاد فضای مناسب و فراهم کردن زیر ساخت‌ها می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری در معادن مقیاس کوچک اقدام کند، بیان کرد: باید بتوانیم اعتماد و اطمینان سرمایه‌گذاران را جذب کنیم، چرا که نقش بسزایی در سرمایه‌گذار دارد. یکی از مهم‌ترین مراحل مدیریت بازار و زنجیره تامین محصولات معدنی، برندسازی است که به کمک سرمایه‌گذاران می‌توان به این هدف دست یافت.
او با بیان اینکه با سرمایه‌گذاری و فعالیت بهتر در معادن مقیاس کوچک می‌توان حلقه مفقوده در صنایع را پر کرد، ادامه داد: معادن کشور، بسیار در معدن و کشاورزی غنی هستند که به کمک آنها می‌توانیم حلقه‌های مفقوده در صنعت را تکمیل کنیم.
