عملکرد ارتباطاتی عقب‌‌مانده‌تر از هدف
گروه دانش و فن
یکی از اهداف وزارت ارتباطات، کاهش شکاف دیجیتال بین شهر و روستاست و این هدف با برخوردار کردن روستاهای محروم به امکانات ارتباطی و فناوری اطلاعات محقق می‌شود.
اصطلاح شکاف دیجیتال (Digital Divide)، نشان‌دهنده فاصله بین افرادی است که به فناوری اطلاعات و دیجیتال فناوری دسترسی موثری دارند با مردمانی که دسترسی بسیار محدودی به این فناوری‌ها داشته یا اصلاً دسترسی نداشته باشند. درواقع شکاف دیجیتال، دسترسی نابرابر برخی از اعضای جامعه به ارتباطات و فناوری اطلاعات است که می‌تواند به دلیل محرومیت‌های اقتصادی، آموزشی و اجتماعی ایجاد شود و البته به دنبال شکاف دیجیتال هم، دسترسی به منابع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با مانع روبرو خواهد شد. درحالی که جوامع امروزی با چالش شکاف دیجیتال روبرو هستند، این شکاف می‌تواند در میان مردم یک جامعه یا بین کشورهای جهان وجود داشته باشد که در آن صورت به آن شکاف دیجیتال جهانی می‌گویند. اگر شکاف دیجیتالی را بر مبنای دسترسی یا عدم دسترسی به کامپیوتر و اینترنت تعریف کنیم، می‌توان نتیجه گرفت که برای کاهش شکاف دیجیتالی، باید ضریب نفوذ اینترنت را افزایش داد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، یکی از مهم‌ترین اهدافش را کاهش شکاف دیجیتال در نظر گرفته است. در حال حاضر شهرهای بزرگ‌تر به نسبت شهرهای کوچک‌تر و روستاها از امکانات و دسترسی‌های بیشتری به منابع فناوری اطلاعات بهره‌مند هستند، در حالی که برای کاهش فاصله‌ای که بین شهر و روستا ایجاد شده، لازم است روستاها نیز به همان میزان از امکانات ارتباطی و فناوری اطلاعات برخوردار شوند.
در این راستا مهرداد ترابیان -مجری توسعه ارتباطات روستایی وزارت ارتباطات- با اشاره به اولویت وزارت ارتباطات برای توسعه دسترسی به شبکه ملی اطلاعات و رسیدن به رونق اقتصادی روستاها، گفت: «اگر تعداد روستاهای متصل‌شده به شبکه ملی اطلاعات از ابتدای دولت دوازدهم را بر روزهای کاری ابتدای سال تاکنون تقسیم کنید، بطور متوسط هر روز 20 روستا به شبکه ملی اطلاعات متصل شده است. این پروژه با تمرکز روی استان‌های محروم مانند سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و فارس با هدف کاهش شکاف دیجیتال و توانمندسازی روستایی، اتصال به شبکه ملی اطلاعات انجام شده است. علاوه بر ایجاد دسترسی، امکان ارایه خدمات بر بستر شبکه ملی اطلاعات برای روستاییان نیز فراهم شده است.» به گفته ترابیان در حالی که ارتباطات روستایی در ابتدای دولت دوازدهم، حدود 32 درصد بود، اکنون تعداد روستاهایی که در دولت دوازدهم پوشش کامل ارتباطات (تلفن همراه، ثابت و اتصال به شبکه ملی اطلاعات) دارند به حدود 65 درصد رسیده است. همچنین در حالی که بیش از 30 هزار روستای بالای 20 خانوار به شبکه ملی اطلاعات متصل شده‌اند، 34 هزار روستا نیز دارای پوشش تلفن همراه هستند. ترابیان وی با بیان اینکه میزان استفاده از شبکه ملی اطلاعات در دو سال گذشته در کشور 4 برابر شده است، افزود: «اگر به آمار این افزایش‌ها توجه شود می‌بینیم که در استان‌های کمتر توسعه‌یافته ایلام، فارس، سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و کهگیلویه و بویراحمد که در اولویت توسعه ارتباطات روستایی بوده، بیشترین افزایش استفاده از شبکه ملی اطلاعات ثبت شده است.»
با وجود این، همچنان مشکلاتی در توسعه ارتباطات روستایی در استان‌ها و مناطق مختلف وجود دارد، ترابیان در این زمینه اظهار کرد: «دسترسی‌های سخت به روستاها، نبود برق و هزینه بالای ایجاد ارتباط به وسیله ماهواره، فیبرنوری و رادیویی از مشکلات عمده در توسعه ارتباطات در مناطق دوردست و روستاها است. همچنین اختلالات فرکانسی مشکل اساسی در توسعه ارتباطات در مناطق و استان‌های مرزی است که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با مذاکرات بین‌المللی پیگیر حل این مشکل است، البته بیشترین مشکلات در این حوزه مرتفع شده و پیچیدگی خاصی در این حوزه نداریم. همچنین به دلیل احساس نیاز به ارتباطات در روستاها و مناطق محروم، در این مناطق نسبت به مناطق شهری با مشکلات اجتماعی و فرهنگی کمتری برخورد داشته‌ایم.»
تا پایان برنامه ششم توسعه 80 درصد از روستاهای بالای 20 خانوار باید به شبکه ملی اطلاعات متصل شوند، با ایجاد این دسترسی‌ها چهار خدمت پزشکی، کشاورزی و آموزش از راه دور و بانکداری الکترونیکی به مردم این روستاها ارایه می‌شود. مجری توسعه ارتباطات روستایی وزارت ارتباطات اجرای پروژه توسعه ارتباطات روستایی را 10 درصد جلوتر از برنامه اعلام کرده و گفت: «با تمرکزی که وزارت ارتباطات برای توسعه ارتباطات در روستاها دارد پیش‌بینی می‌کنیم از برنامه تکلیفی جلوتر برویم و تعداد بیشتری از روستاها را به شبکه ملی اطلاعات متصل کنیم. برای توسعه ارتباطات در روستاها 1300 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری توسط وزارت ارتباطات صورت گرفته و 3 برابر این مبلغ توسط اپراتورهای بخش خصوصی سرمایه‌گذاری شده است. از سال گذشته اپراتورها می‌توانند سهم توسعه روستایی از درآمدهای خود را با ارجاع پروژه از طرف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای توسعه ارتباطات در روستاها هزینه کنند و با این کار شتاب توسعه در این حوزه افزایش یافت. البته این واقعیت در دنیا وجود دارد که شرکت‌های اقتصادی در جاهایی که صرفه اقتصادی برای آنها دارد سرمایه‌گذاری می‌کنند و در مناطق روستایی به دلیل فاصله بسیار روستاها با هم و جمعیت اندک آنها، اپراتورها تمایلی به سرمایه‌گذاری ندارند و در این مواقع دولت‌ها با شیوه‌های مختلف وارد سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها می‌شوند.» ترابیان، معافیت مالیاتی و اختصاص بخشی از درآمد اپراتورها به ارتباطات روستایی را از روش‌های معمول در دنیا برای ترغیب اپراتورها به حضور در مناطق روستایی عنوان کرد و گفت: «در ایران نیز بخشی از درآمد اپراتورها به این موضوع اختصاص یافته است و به دلیل اینکه درآمد این بخش به صورت شفاف در پروانه آنها مشخص است، اپراتورها از طرف دولت موظف به هزینه این بخش از درآمد خود برای توسعه ارتباطات در روستاها هستند و هیچ مبلغی از دارایی‌های خود را هزینه نمی‌کنند. البته امتیاز ویژه‌ای برای توسعه ارتباطات در روستاها به اپراتورها داده نشده، فقط وزارت ارتباطات در فرآیند انجام این کار برای تملک زمین یا ایجاد جاده‌های دسترسی و تسهیل امور به اپراتورها کمک می‌کند.» مجری توسعه ارتباطات روستایی وزارت ارتباطات درباره برنامه این وزارتخانه برای پوشش روستاهای زیر 20 خانوار گفت: «در طراحی سایت‌ها برای ایجاد ارتباطات در روستاهای بالای 20 خانوار خود به خود روستاهای کم‌جمعیت‌تر نیز زیر پوشش این چتر ارتباطی قرار می‌گیرند، به‌طوری‌که هم‌اکنون بین 4 تا 5 هزار روستای زیر 20 خانوار نیز به شبکه ملی اطلاعات متصل شده‌اند، اما در آینده با برنامه‌ریزی دولت و وزارت ارتباطات به روستاهایی حتی با 5 خانوار نیز سرویس‌دهی می‌شود.» در حالی که به گفته ترابیان، کلیدواژه وزارت ارتباطات در هفته دولت، دسترسی همگانی در نظر گرفته شده است، او با تشریح این کلیدواژه گفت: «این کلیدواژه به این معنی است که برای ایجاد عدالت اجتماعی، وزارت ارتباطات دسترسی مناطق روستایی را مانند دسترسی مناطق شهری در نظر می‌گیرد و با ایجاد این دسترسی‌ها، روستاییان خدمات خود را از طریق شبکه ملی اطلاعات دریافت می‌کنند، رفت و آمدهای غیرضرور آنها به شهر کاهش می‌یابد و با دریافت الکترونیکی خدمات بانکی و فروش محصولات کشاورزی و صنایع دستی از طریق فضای مجازی به رونق اقتصادی روستاها کمک می‌شود. حمایت از استارت‌آپ‌های حوزه گردشگری در روستاها و بومگردی یکی از برنامه‌های وزارت ارتباطات در این حوزه است و با ایجاد و اتصال به شبکه ملی اطلاعات و توسعه اپلیکیشن‌های مربوط به بومگردی و گردشگری، مردم می‌توانند از طریق شیوه‌های نوین از مناطق روستایی و گردشگری کشور بازدید کنند.»
