سهم اسکناس در دست مردم از نقدینگی به 5‚2 درصد کاهش یافت
گروه بانک و بیمه| احسان شمشیری|
براساس آمار خرداد 98 کل اسکناس و سکه‌های ریالی کشور به 65 هزار و 750 میلیارد تومان رسیده که معادل 50 هزار و 220 میلیارد تومان آن در دست اشخاص و مردم کوچه و بازار است و 12 هزار و 280 میلیارد تومان نزد بانک‌ها و 3250 میلیارد تومان نزد بانک مرکزی است. براین اساس، نسبت اسکناس و مسکوک به کل نقدینگی 1980 هزار میلیارد تومانی کشور معادل 3.32 درصد است و سهم اسکناس در دست اشخاص و مردم کوچه و بازار به کل نقدینگی حدود 2.5 درصد است که نشان می‌دهد نقش اسکناس و سکه ریالی در معاملات بانکی و خرید بسیار کاهش یافته و جای خود را به کارت‌های اعتباری و بانکی، تراکنش‌های کارتخوان‌ها، خودپردازها، اینترنت، موبایل بانک و چک داده و در نتیجه سهم پول نقد اسکناس در کل نقدینگی کشور به‌شدت کاهش یافته و به حدود 3 درصد رسیده است.
به گزارش «تعادل»، از سوی دیگر، نسبت پول شامل اسکناس و مسکوک به اضافه سپرده دیداری و چک نیز که معادل 310 هزار و 870 میلیارد تومان است به کل نقدینگی 1980 هزار میلیارد تومانی کشور نیز معادل 15.7 درصد است.
در نتیجه نسبت سپرده دیداری با رقم 260 هزار و 650 میلیارد تومان به کل نقدینگی معادل 13.16 درصد است. این عدد نزدیک به 16 درصدی سهم پول شامل اسکناس و سپرده جاری وچک نشان می‌دهد که تمایل مردم به نگهداری پول نقد وچک برای معاملات سریع و خریدهای خود در بازار کالا، مسکن، خودرو، ارز و طلا و... بالا رفته و اشخاص حقیقی و حقوقی ترجیح داده‌اند که بخشی از نقدینگی خود را به صورت اسکناس یا چک برای معاملات در اختیار داشته باشند. اما کارشناسان با اشاره به نقش سپرده‌های کوتاه‌مدت که از طریق کارت‌های بانکی بلافاصله در دسترس و در اختیار خریداران است، معتقدند که به خاطر رشد بانکداری الکترونیک و تراکنش‌های بانکی با کارت‌های بانکی و اعتباری، عملا سرعت انتقال نقدینگی از طریق حساب کوتاه‌مدت بالاتر از چک و اسکناس است و نمی‌توان مانند گذشته، حساب سپرده کوتاه‌مدت کارت‌های بانکی را از حجم پول و اسکناس و چک جدا کرد، زیرا در حال حاضر، 610 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت مردم عمدتا از طریق کارت‌های بانکی در دسترس مردم است. به خصوص از زمانی که سود ماه شمار به حساب کوتاه‌مدت تعلق می‌گیرد و سود کوتاه‌مدت روزشمار نیست، تمایل به نگهداری پول در حساب کوتاه‌مدت، عملا کاهش یافته و به خاطر سود کم ماهانه آن در صورت ثابت ماندن موجودی، افراد انگیزه‌ای برای نگهداری و ثابت نگه داشتن وجه حساب کوتاه‌مدت و کارت خود ندارند و لذا عملا حساب‌ها و کارت‌های بانکی دارای سپرده کوتاه‌مدت، مانند اسکناس و چک در خدمت معاملات بانکی و خرید و فروش قرار دارد.
از این رو، اگر عدد 610 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت را به حجم پول 310 هزار میلیارد تومانی اضافه کنیم، عملا معادل 920 هزار میلیارد تومان از نقدینگی و سپرده‌های بانکی کشور می‌تواند به سرعت تبدیل به معامله بانکی، خرید و فروش در بازار معاملات کالا و خدمات شود و به تقاضا تبدیل شده و بازارها را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارت دیگر، حجم پول داغ کشور به 920 هزار میلیارد تومان تبدیل شده است. این رقم 920 هزار میلیارد تومانی دقیقا برابر با رقم 920 هزار میلیارد تومانی سپرده بلندمدت است و اگر حساب قرض الحسنه با رقم 105 هزار میلیارد تومانی را به سپرده بلندمدت اضافه کنیم. رقم 1025 میلیارد تومانی سپرده بلندمدت و قرض الحسنه بالاتر از رقم 920 هزار میلیارد تومان سپرده کوتاه‌مدت، اسکناس وچک و سپرده دیداری است.
کاهش اسکناس در دست اشخاص
بررسی‌ها نشان می‌دهد حجم اسکناس در اختیار مردم از ۵۴.۷هزار میلیارد تومان در پایان سال ۹۷ به ۵۰.۲هزار میلیارد تومان در خرداد ۹۸ رسیده که نشان‌دهنده کاهش ۴.۵هزار میلیارد تومانی (۸.۳ درصدی) این شاخص است. نگاهی به آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد که مجموع اسکناس و مسکوک کشور در پایان خرداد امسال به ۶۵.۷ هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به خرداد سال ۹۷ حدود ۱۶.۸ درصد افزایش داشته اما نسبت به اسفند ۹۷ تغییری نداشته است. حجم اسکناس و مسکوک در خرداد ۹۷ معادل ۵۶.۲ هزار میلیارد تومان و پایان اسفند ۹۷ حدود ۶۵.۷ هزار میلیارد تومان بوده است.اسکناس و مسکوک موجود در کشور در اختیار سه بخش، شامل مردم، بانک مرکزی و بانک‌ها قرار دارد.
بررسی آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که سرعت رشد حجم اسکناس و مسکوک در دوره یکساله منتهی به بهار ۹۸ نسبت به مدت مشابه گذشته، افزایش یافته است؛ به‌طوری که حجم اسکناس و مسکوک در دوره منتهی به خرداد ۹۸ معادل ۱۶.۸ درصد بوده اما در دوره یکساله منتهی به خرداد ۹۷ رشد ۵.۲ درصدی داشته است.
نوسان حجم اسکناس در اختیار مردم
میزان اسکناس در دست مردم نیز در خرداد ۹۷ حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان بوده که با رشد ۲۳.۷ درصدی به ۵۰ هزار میلیارد تومان در خرداد امسال رسیده است.
نکته قابل توجه این است که حجم اسکناس در اختیار مردم در خرداد ۹۸ نسبت به پایان سال ۹۷ حدود ۸.۳ درصد کاهش یافته؛ میزان اسکناس در اختیار مردم در اسفند ۹۷ معادل ۵۴.۷ هزار میلیارد تومان بوده است.
افزایش ۵۰ درصدی منابع اسکناس بانک مرکزی
بررسی اسکناس و مسکوک در اختیار بانک‌ها نیز در خرداد ۹۸ به ۱۲.۲ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۷.۴ درصد و نسبت به اسفند ۹۷ معادل ۳۸.۹ درصد رشد کرده است.
میزان اسکنال و مسکوک در اختیار بانک‌ها در خرداد ۹۷ حدود ۱۱.۴ هزار میلیارد و اسفند ۹۷ معادل ۸.۸ هزار میلیارد تومان بوده است. میزان اسکناس در اختیار بانک مرکزی نیز در پایان بهار ۹۸ حدود ۳.۲ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۳.۷ درصد کاهش داشته اما نسبت به اسفند ۹۷ حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
جزییات جابه‌جایی ۴.۵ هزار میلیارد تومان اسکناس
نگاهی به آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد در دوره سه ماه اسفند ۹۷ تا خرداد ۹۸ حدود ۴.۵ هزار میلیارد تومان از اسکناس و مسکوک در اختیار مردم کاسته شده است.
بررسی دقیق‌تر حکایت از این دارد که اسکناس غیب شده از جیب مردم به منابع در اختیار بانک‌ها و بانک مرکزی منتقل شده است.در واقع، اسکناس و مسکوک در اختیار بانک‌ها از ۸.۸ هزار میلیارد تومان در اسفند ۹۷ به ۱۲.۲ هزار میلیارد تومان در خرداد ۹۸ رسیده که نشان‌دهنده رشد ۳.۴ هزار میلیارد تومانی است.
اسکناس و مسکوک در اختیار بانک مرکزی نیز از ۲.۱ هزار میلیارد تومان در اسفند ۹۷ به ۳.۲ هزار میلیارد تومان در پایان بهار ۹۸ رسید که از رشد ۱.۱ هزار میلیارد تومانی حکایت دارد.
در دوره مورد بررسی، مردم بخشی از اسکناس در اختیار خود را برای کسب سود بانک یا سایر دلایل به شبکه بانکی منتقل کرده‌اند که بخشی از این اسکناس‌ها در شبکه بانکی سپرده‌گذاری و ماندگار شده اما بخشی دیگر در قالب پرداخت‌های الکترونیکی مورد استفاده قرار گرفته است.
