تحقق شبکه ملی اطلاعات وظیفه چه کسی است

رییس سازمان فناوری اطلاعات معتقد است خدماتی مانند موتورهای جست‌وجو می‌توانند با بهره‌گیری از دیتاهای داخلی، بازدهی بهتر از نمونه‌های خارجی‌شان داشته باشند، اما این تصور که می‌توان ۱۰۰ درصد سهم بازار را در اختیار گرفت، یک رویاست.

شبکه ملی اطلاعات را می‌توان به نوعی یکی از شناسنامه‌های کاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در نظر گرفت. این پروژه چندین بار و در دوره‌های مختلف مورد بررسی قرار گرفت و حتی اسماً راه‌اندازی شد اما ظاهرا نتوانست آنچه را که مد نظر مسوولان بود، کاملاً به نمایش بگذارد. در نهایت در دوره وزارت محمود واعظی -وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات- بود که اعلام شد شبکه ملی اطلاعات بار دیگر و این‌بار به صورت رسمی راه‌اندازی شده تا یکی از اهداف حوزه ارتباطی را جامه عمل بپوشاند. اما اخیرا انتقادهایی به روند پیشرفت شبکه ملی اطلاعات وارد شده است. البته انتقاد به روند تکمیل شبکه ملی اطلاعات در حالی متوجه مسوولان ارتباطی کشور شده که به اعتقاد آنها، تمامی این وظایف صرفا برعهده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیست و البته این وزارتخانه در بخش زیرساخت به دستاوردهای خوبی رسیده است. در این راستا امیر ناظمی -رییس سازمان فناوری اطلاعات- در گفت‌وگو با ایسنا، درباره انتقادهایی که به پیشرفت شبکه ملی اطلاعات می‌شود، توضیح داد: «ما بر اساس ذهنیت خودمان می‌توانیم بگوییم یک موضوعی درست است یا نادرست اما وقتی می‌خواهیم در عرصه عمومی حرف بزنیم باید طبق سند و معیارهای مشخص صحبت کنیم. بر این اساس، شبکه ملی اطلاعات سه لایه دارد؛ لایه زیرساخت، خدمات و محتوا که لایه خدمات و محتوا طبق قانونی که وجود دارد، برعهده وزارت ارتباطات نیست. این بدان معناست که اگر جاده‌ای درست کردند که در این جاده ماشین نرفت، بر عهده سازنده جاده نیست. اولین چیزی که ما گفتیم این بود که در لایه زیرساخت پاسخگو هستیم. خدماتی مانند گوگل هم خدماتی است که روی زیرساخت شبکه ملی اطلاعات وجود دارد. ما در زیرساخت متولی بودیم و به مردم معیاری می‌دهیم که خودشان ارزیابی کنند.»

رییس سازمان فناوری اطلاعات با ذکر یک مثال توضیح داد: «پنج سال پیش سریال‌های خانگی تولید می‌شد و افراد روی دی‌وی‌دی آنها را می‌گرفتند، الان چند درصد، سریال‌ها را با استفاده از شبکه‌های اینترنتی می‌بینند؟ این یعنی شبکه ملی اطلاعات، یعنی زیرساختی به وجود آمده که قبلا وجود نداشته و الان وجود دارد. اگر تعداد حجم هر کدام از شبکه‌ها که فیلم منتشر می‌کنند، افزایش پیدا کرده یعنی ما زیرساختش را فراهم کردیم.» ناظمی با بیان اینکه مسوولیت زیرساخت با ما بوده و معیارش برای مردم مشخص است، افزود: «اگر بخواهیم آمار و ارقام هم بدهیم این است که در گذشته پنج درصد از ترافیک مردم داخلی بوده است و در وضعیت فعلی بیش از ۴۰ درصد از ترافیکی که مردم استفاده می‌کنند، ترافیک داخلی است. حتی اگر این آمار را هم نادیده بگیریم، تجربه شخصی و کاربری خودشان هم همین موضوع را نشان می‌دهد. موضوع دیگر اینکه در لایه زیرساخت هم ممکن است هر روز تکنولوژی‌ها و ایده‌های ما عوض شود، بنابراین ما باید معیاری داشته باشیم. آن معیار سند تبیین الزاماتی است که شورای عالی فضای مجازی تصویب کرده است و ما در حیطه سند تبیین الزامات، در لایه زیرساخت ۸۰ درصد پیشرفت داشتیم و موارد دیگر در وظیفه ما نبوده است.» وی با بیان اینکه اگر نهادهایی وجود دارد که تصمیم‌گیری‌های کلان انجام می‌دهند، یعنی سیاست‌گذاری می‌کنند گفت: «اگر سیاست‌گذاری بر عهده ما باشد، پاسخگو هستیم، اما کسی خدمات را به صورت کامل بر عهده ما نگذاشته است. خدمات یعنی اینکه از فعالیت کسب‌وکار، پروانه کسب‌وکار تا نحوه دسترسی مردم، برخورد با رقبا، مسدودسازی یا عدم مسدودسازی که بخش‌های مختلفی از سیاست‌گذاری هستند. اگر اینها برعهده ما گذاشته شود، در آن حیطه پاسخگو هستیم اما اگر بر عهده ما گذاشته نشود، نمی‌توانیم پاسخگو باشیم.»

رییس سازمان فناوری اطلاعات در پاسخ به اینکه آنچه مد نظر شورای عالی فضای مجازی در این باره است که باید مرجع جست‌وجوهای مردم ابزارهای داخلی باشند، تا چه حد می‌تواند محقق شود؟ گفت: «باید دید آیا تجربه موفق داشتیم یا نه. برای مثال در حیطه نقشه و مسیریاب، دو سرویس نشان و بلد، وجود دارند. در یک سال گذشته تعداد نصب این دو کمتر از ۲۰۰ هزار تا بوده اما تا امروز مجموع نصب این دو منهای همپوشانی‌هایشان بیشتر از ویز است.» ناظمی با اشاره به استفاده کاربران از سرویس‌های داخلی بیان کرد: «این‌که با وجود استفاده از یک سرویس خارجی، مجموع سرویس‌های داخلی بیش از ۵۰ درصد سهم بازار را دارد، نشان می‌دهد ویژگی‌های برتری داشته است، از جمله عدم مداخله سایرین یا اینکه به جای مسدودسازی، سرویس بهتری روی آن قرار دادید. ما به این شرکت‌ها تا حدی که می‌توانستیم دیتای ملی دادیم. چرا راننده‌ها از سرویس نشان و بلد استفاده می‌کنند؟ چون این برنامه‌ها محدوده طرح ترافیک را دارند که ویز آن را ندارد. اینکه اگر راننده‌ای بخواهد از مسیر طرح ترافیک نرود، باید چه مسیری را طی کند که ویز این ویژگی را ندارد. در نهایت اینکه خدمات دیگر مانند موتور جست‌وجو هم می‌توانند چنین ویژگی‌هایی ایجاد کنند اما اینکه تصور کنیم می‌شود ۱۰۰ درصد سهم بازار را در اختیار گرفت، یک خام‌اندیشی و رویاست.»