دلیل هجوم یک‌باره به صف‌های فروش چه بود
گروه بورس|محمد امین خدابخش|
یکی از خصوصیات تمامی بازارها در سراسر جهان نوسان قیمت بوده است. این نوسان‌ها که همواره از دلایل بنیادی مختلفی برخوردار بوده‌اند، دارای ابعاد و اندازه متفاوتی هستند. هنگامی که میزان تغییر در قیمت‌ها زیاد باشد تغییرات یاد شده در ذهن معامله گران ماندگار می‌شود و در غیر این صورت تمامی آنها به عنوان تغییرات مقطعی در نظر گرفته می‌شوند. اگرچه هر کدام در تاریخ مطالعات اقتصادی و مالی با نامی مجزا از هم شناخته می‌شوند با این حال ذات و ماهیتی یکسان دارند. در واقع تمامی بازارها به خصوص بازارهای مالی در جهان امروز همچون قلبی تپنده برای تداوم فعالیت طبیعی خود به دم و بازدم احتیاج دارند، از این رو طبیعی است که پس از هر دوره معین از صعود یا نزول در قیمت‌ها شاهد آغاز دور جدیدی از تغییرات در جهت قیمتی معکوس باشیم.
بر همین اساس نیز در روز گذشته، بازار سهام مسیری دور از انتظار را پیمود و با وجود انتظارات شکل گرفته از سوی فعالان بازار به میزان تقریبی 8 هزار 300 واحد افت کرد. این کاهش در نماگر اصلی بازار موجب شد تا فضای منفی شکل گرفته در معاملات با ارسال دستورهای فروش هیجانی به سامانه معاملات تشدید شود و به موجب آن شاهد شکل‌گیری صف فروش در بسیاری از نمادهای بازار باشیم. افت یاد شده در قیمت‌ها که به سقوط بسیاری از نمادها تا کف مجاز روزانه منتهی شده اگرچه بر میزان عرضه در ساعات میانی معاملات افزود با این حال در پایان داد و ستدهای روز گذشته به دلیل هجوم تقاضا در قیمت‌های پایین، پایدار نماند و سبب شد تا معاملات آخرین روز هفته، با کاهش 7 هزار و 915 واحدی شاخص بورس به اتمام برسد.
البته باید به خاطر داشت که کل کاهش یاد شده در نهایت تاثیری بیش از 2.62 درصد بر کم شدن ارزش بازار در بورس تهران نداشت.
تغییر جهت معاملات و سنگین شدن کفه ترازوی معاملات به نفع عرضه، سبب شد تا از همان ساعات ابتدایی معاملات حدس و گمان‌ها در خصوص چرایی عرضه‌ها افزایش یابد و انگشت اشاره بسیاری به سمت تسویه‌های اعتباری نشانه رود. با این حال برای بررسی این رویداد، در نظر گرفتن شرایط کلی بازار و پیش‌زمینه‌های افت قیمت امروز خالی از لطف نیست.
بازاری که دست به نقد شد
همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد افت و خیز قیمت‌ها یکی از خصوصیات همیشگی بازارها به خصوص بازارهای سهام بوده و طبیعی است که هر از چندگاهی با بهینه شدن سود مورد انتظار سهامداران شاهد تغییرات مقطعی در حرکت قیمت‌ها باشیم. بنا براین قابل درک است که بسیاری با افت قیمت در این روز و دیدن تابلوهای قرمز بورس و فرابورس دست به نقد کردن معاملاتی بزنند که مدت‌هاست سودده شده است. همان‌طور که در گزارش‌های قبلی نیز به آن اشاره شد، بورس تهران که دوره جدید رونق خود را از اول اسفند ماه سال گذشته آغاز کرده در طول ماه‌های گذشته چند باری با فشار عرضه رو به رو شده است. این فشارها اگر چه برای بسیاری از فعالان کم تجربه‌تر بازار قابل تحمل و طبیعی ارزیابی می‌شود با این حال توانسته در هر دوره مدتی هر چند کوتاه خریداران جدید را با تردید مواجه کند.
برای مثال می‌توان به مهم‌ترین افت شاخص کل بورس تهران در سال جاری اشاره کرد که به موجب آن ارزش کل بازار ظرف تنها 6 روز معاملاتی 23 هزار واحد (11.2 درصد) افت کرد.
تغییر جهت یاد شده که در زمان وقوع تعجب بسیاری را بر انگیخت و منجر به نقد کردن بسیاری از معاملات از سوی سرمایه‌گذاران شد، در شرایطی رخ داد که فعالان بازار تقریبا بیش از دوماه بی‌وقفه سود کسب کرده بودند.
بنابراین طبیعی بود که نخستین الویتشان در مقابل افت حداکثری قیمت‌ها ذخیره سود و خروج از موقعیت‌های معاملاتی باشد.
بلای تسویه اعتباری کارگزاری
به گفته بسیاری از کارشناسان بازار، اتفاقی که در روز چهارشنبه افتاد و بر تسویه اعتباری اثری مضاعف گذاشت نیز از همین دست بود. آنچه تقریبا در آرای بسیاری از صاحب نظران بازار سرمایه طی روز گذشته شاهد بودیم، افزایش عرضه به سبب سفارش‌های فروش به دلیل تسویه اعتبار بود که در باقی ساعات روز هیجان فروشی چشمگیر پدید آورد و تا آنجا پیش رفت که حتی بعضی حقوقی‌ها را نیز فروشنده کرد.
به هر روی برای مشخص شدن ابعاد این قضیه و درک بهتر چرایی تسویه‌ها در این روز، «تعادل» به گفت‌وگو با برخی از مدیران عامل کارگزاری‌ها پرداخت و چند و چون این رویداد را از آنها جویا شد.
کارگزاری‌ها الزامی برای تسویه اعتباری ندارند
حسن قاسمی مدیرعامل کارگزاری خوارزمی گفت: کارگزاری‌ها در حال حاضر الزامی مبنی بر انجام تسویه‌های اعتباری همچون گذشته ندارند. بنا بر این ممکن است فشار شکل گرفته بر مشتری به دلیل ضوابط داخلی کارگزاری‌ها باشد. بنا بر این نمی‌توان گفت که همه فروشندگان به دلیل درخواست کارگزاری‌ها و تسویه اعتبار گرفته شده، اقدام به فروش کرده باشند.
وی در ادامه گفت: به نظر میرسد که کاهش قیمت سهام در روز جاری بیش از آنکه ناشی از ضوابط تسویه باشد، به دلیل شناسایی سود از سوی سرمایه‌گذاران باشد، چراکه باید به خاطر داشت که در بازاری که قیمت‌ها به یک باره و بدون وقفه رشد می‌کنند و سیل نقدینگی در کوتاه‌مدت بازده قابل توجه را رقم می‌زند، بسیاری از فعالان بازار درک دقیقی از اهداف قیمت ندارند و به همین دلیل به راحتی اقدام به فروش می‌کنند.
افت بازار در دهه آخر شهریور طبیعی است
عظیم ثابت، مدیرعامل کارگزاری بانک سپه در همین باره گفت: بازار چون رشد قابل توجهی داشت، انتظار افزایش عرضه را داشتیم. در واقع افت قیمت در چنین شرایطی هیچ‌گاه دور از انتظار نبوده است. ثابت همچنین نقش تسویه اعتباری‌ها را در شرایط فعلی پر‌رنگ دانست و گفت: از آنجا که بسیاری از کارگزاری‌ها سال مالی منتهی به 31 شهریور دارند، طبیعی است که به منظور بستن حساب‌ها و تعیین تکلیف وضعیت مالی خود بخواهند تصویر روشنی از مطالبات خود و میزان نقدینگی داشته باشند. به همین دلیل از مشتریان خود می‌خواهند تا نسبت به تسویه بدهی خود به این موسسات اقدام کنند.
علیرضا قنبر‌عباسی نیز تاثیر تسویه اعتباری‌ها بر افت قیمت‌ها در روز چهارشنبه را پر‌رنگ دانست و افزود: در حال حاضر پایان سال مالی کارگزاری‌ها موجب شده تا بر فشار فروش افزوده شود. با این حال باید در نظر داشت که رونق معاملات سهام در روزهای اخیر به علاوه بر پر رنگ‌تر شدن ریسک‌های سیاسی ناشی از حوادث روزهای گذشته در عربستان ممکن است تاثیری منفی بر روند معاملات سهام در این روز و روزهای آتی گذاشته باشد. رحمان بابازاده مدیرعامل کارگزاری فارابی نیز سخنان همکاران خود را تایید کرد و افزود: در حال حاضر دقیقا نمی‌توان گفت که چه میزان از افت قیمت‌ها در روز چهارشنبه ناشی از تسویه اعتبارات اخذ شده از کارگزاری‌ها بوده، با این حال باید توجه داشت که پایان سال مالی این موسسات در آخر شهریور ماه هر سال موج مشابهی را به وجود می‌آورده و تقریبا 15 روز پایانی تابستان همیشه تحت تاثیر تسویه مبالغ مورد بحث بوده است. می‌توان گفت دلیلی که امسال باعث شده تا این عرضه‌ها در روزهای آخر تابستان بیشتر احساس شوند رونق بازار در هفته‌های گذشته بوده که بسیاری را به نگهداری سهام و بهره‌برداری از رشد قیمت‌ها وا‌داشته است.
