رشد صنعت نساجی در تنگناهای اقتصادی

تعادل|

صنایع نساجی ایران قدمتی بیش از ۱۰۰ سال دارد و توانایی ایجاد اشتغال در این بخش از جمله مهم‌ترین مزیت‌های آن است. در کنار ظرفیت تولید شغل، میزان سرمایه لازم برای راه‌اندازی این صنعت نسبت به سایر مشاغل کم است. در صنایع مادر مثل نفت، گاز و پتروشیمی، گاهی برای ایجاد هر شغل باید یک میلیون دلار سرمایه‌گذاری انجام شود؛ اما در صنعت نساجی برای ایجاد یک شغل طبق آخرین آمار تنها نیاز به ۳۵ تا ۴۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری است. به گفته کارشناسان، نساجی با نزدیک به یک قرن سابقه در ایران، پنج درصد سرمایه‌گذاری‌های بخش صنعت را در اختیار دارد و ۱۳ درصد اشتغال واحدهای صنعتی نیز مربوط به این بخش است. بر اساس آمار موجود، متوسط هزینه مورد نیاز به منظور ایجاد اشتغال برای یک نفر در صنعت نساجی نزدیک به ۲۵ درصد از متوسط هزینه ایجاد اشتغال یک نفر در کل صنعت کشور است. آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت حاکی است؛ با وجود چالش‌های ناشی از جنگ روانی و تحریم‌های اقتصادی، صادرات محصول نساجی کشور در ۹ ماهه سال گذشته، ۲۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن رشد داشت که این امر بیانگر ظرفیت‌های این بخش است. به گفته مسوولان، 7 هزار و ۹۰۰ واحد تولیدی فعال نساجی در ایران وجود دارد، کارشناسان بر این باورند صنعت نساجی، ظرفیت گسترش و مقاومت در شرایط تحریم را دارد از این رو تدوین نقشه راه و مشخص شدن وظایف نهادها در توسعه نساجی از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین با وجود تحریم‌ها، در بخش نساجی با ۳۶ درصد کاهش واردات و ۶ درصد رشد صادرات روبه‌رو بوده‌ایم. سال گذشته ۳۱۲ هزار تن انواع محصولات بخش صنایع نساجی و پوشاک به ارزش یک میلیارد و ۹۳ میلیون دلار از کشور صادر شد که در مقایسه با سال پیش از آن از نظر ارزشی و وزنی به ترتیب ۶ درصد و ۲۶ درصد رشد داشت. گردش مالی صنعت پوشاک در ایران سالانه ١٤ میلیارد دلار برآورد و نیاز سالانه پوشاک کشور ۵۲۰ هزار تن تخمین زده می‌شود. این صنعت با اشتغال‌زایی بالا، سرمایه بری کم و ارزش افزوده مناسب می‌تواند در شرایط تحریم، نقش موثری در تولید و اشتغال داشته باشد. بر اساس آمار منتشره وزارت صنعت، معدن و تجارت، سال گذشته مجموع صادرات پوشاک کشور افزون بر ۶۰ میلیون دلار و کل صادرات منسوجات کشور نیز بیش از ۷۲۸ میلیون دلار بود. این در حالی است که بر اساس برنامه راهبردی وزارتخانه، پیش بینی صادراتی صنعت نساجی و پوشاک در افق ۱۴۰۴ بیش از 3 میلیارد دلار تخمین زده شده که یک سوم آن سهم پوشاک است.

      تاثیر معضلات بر فرسودگی صنعت نساجی

صنعت نساجی از جمله صنایع مادر است که در زندگی روزمره و تمام سطوح جامعه مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود چنین نیازی در جامعه، صنعت نساجی به دلیل تورم، رکود و مشکلاتی که در حوزه اقتصاد کلان جامعه وجود دارد با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم کرده است و این صنعت نیز مانند تمامی صنایع کشور طی سال‌های اخیر با اعتراض فعالانش همراه بوده است. برخی بر این باورند که صنعت نساجی کشور به‌طور کلی به دلیل ‌فرسوده بودن ماشین‌آلات، نداشتن فناوری روز، نداشتن دانش فنی از صنعت نساجی دنیا عقب‌تر است یا گاهی شاید به‌روزترین فناوری‌ها را در کشور داشته باشیم اما نیروی انسانی آموزش‌دیده وجود ندارد و نمی‌توان از تمام ظرفیت‌های آن استفاده کرد. همچنین با وجود اینکه تولیدکنندگان بسیار خوبی در این زمینه وجود دارد و برخی از واحدهای نساجی ما از لحاظ فناوری از تولیدکنندگان مطرح در دنیا کمبودی ندارند، محصولات آنها به نام محصول خارجی در بازار به فروش می‌رسد. رکود حاکم بر بازار بر صنعت نساجی نیز تاثیرگذار است. آمارها نشان می‌دهد که بخشی از واحدهای نساجی به دلیل رکود و نبود تقاضا با ظرفیت پایین در حال تولید هستند و به‌طور قطع چنانچه مشکل رکود حل شود، صنعت نساجی رونق خواهد یافت. با این حال، نباید از مشکلات کیفیت، ‌نبود نوآوری، محصولات جدید و دسترسی به بازارهای بین‌المللی و نوسازی نشدن فناوری و نبود برند‌سازی در صنعت نساجی غافل بود. این امر به اقدام نیاز دارد. همچنین قاچاق معضل بزرگی بر سر راه صنعت نساجی کشور است. ‌با وجود اینکه قاچاق اثرگذاری منفی بالایی دارد، کالای قاچاق نه‌تنها در این صنعت بلکه در همه حوزه‌ها تولیدکنندگان را با مشکل فروش روبه‌رو می‌کند. همه مشکلات این صنعت به قاچاق برنمی‌گردد و اگر تعرفه واردات به کشور صفر شود، به‌طور قطع کسی به سمت وارد کردن کالای قاچاق نمی‌رود. اینکه به‌طور کلی از واردات به کشور جلوگیری و برای تولیدکنندگان انحصار ایجاد شود، انگیزه‌ای برای رشد و ارتقای صنعت نساجی در کشور به وجود نمی‌آید. در دنیا کشورهایی که در حوزه رقابت‌پذیری ورود پیدا کرده‌اند در تفاهمنامه‌هایی با کشورهای دیگر، تعرفه‌های واردات و صادرات را صفر یا اندک قرار دادند؛ اما تنها یکی از راه‌هایی که برای توسعه و ارتقای صنعت و تولید داخل آنها وجود دارد، این است که تولیدکنندگان خود را در معرض رقابت با رقیب جدی قرار دهند تا آنها با گذشت زمان سطح فناوری خود را افزایش دهند.

      نساجی قاچاق پذیرترین صنعت کشور

در این راستا، بود که وزارت صنعت، معدن و تجارت که متولی این حوزه است تصمیم گرفت برای رفع مشکلات و رونق این صنعت میز ملی توسعه صادرات نساجی کشور را راه‌اندازی کند. روز گذشته میز ملی توسعه صادرات نساجی کشور با حضور وزیر صنعت، معدن و تجارت در اصفهان رونمایی شد که به اعتقاد کارشناسان این راهبرد می‌تواند راهگشای پیشرفت این صنعت مهم در کشور باشد و بیش از پیش چشم‌انداز روشنی را رقم بزند. وزیر صنعت، معدن و تجارت در آیین رونمایی از این میز آن را یکی از قاچاق پذیرترین صنایع کشور دانست و گفت: برای جلوگیری از قاچاق این صنعت تلاش‌های فراوانی صورت می‌گیرد. درست است، پوشاک یکی از کالاهای قاچاق پذیر بوده و کماکان جز اولین موارد قاچاق‌پذیری است؛ اما حداقل در زمان کنونی قاچاق این صنعت به نصف تقلیل یافته است.

به گفته رضا رحمانی، میز ملی توسعه صادرات نساجی کشور باید جدی گرفته شود تا بتوانیم به یک جمع‌بندی اجرایی برسیم. او افزود: بدون تردید یکی از برنامه‌های ویژه توسعه نساجی، پوشاک و کفش است که این مساله را جدی گرفتیم. صنعت نساجی صنعت بومی و ملی ماست از این رو تردیدی روی این موضوع نداریم و به همین دلیل جزو اولویت برنامه‌های امسال ما قرار گرفته است. وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به آمار صادرات صنعت نساجی سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ تصریح کرد: آمارها حاکی از افزایش صادرات در این بازه زمانی بوده است به گونه‌ای که کفپوش ۱۰ درصد، کفش ۲۵ درصد، پارچه ۲۰ درصد و پوشاک ۲۱ و کالای خواب ۵۰ درصد از نظر ارزش افزایش داشتند اما کفش و پوشاک و فرش ماشینی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که روند افزایشی داشته است. او بیان کرد: باید در زمان‌های گذشته به خودکفایی در زمینه چادر مشکی دست پیدا می‌کردیم؛ اما این موضوع امسال در دست اجرا قرار گرفته است و گروه‌های مختلف در استان‌ها روی این موضوع کار می‌کنند. او ادامه داد: اراده کشور و برنامه ما بر این است که تا سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۱۰ میلیارد دلار ساخت داخل برای نساجی و پوشاک در نظر بگیریم. صنعت نساجی ۱۱ درصد کل صنایع است؛ اما آنچه می‌خواهیم انجام دهیم ظرفیت بیشتری دارد از این رو قصد داریم به جایگاه واقعی برسیم. رحمانی بیان کرد: تامین مواد اولیه، جلوگیری از واردات و حتی پنبه را با وزارت جهادکشاورزی صحبت کردیم در این راستا ماموریت داریم زنجیره پنبه تا پوشاک را تکمیل کنیم. تمامی موارد و مشکلات صنعت پوشاک و نساجی از جمله تامین مواد اولیه قابل حل است؛ چراکه زمینه توسعه صنعت نساجی در کشور فراهم است و تنها باید با همکاری موانع را برطرف کنیم. او بیان کرد: تامین مواد اولیه قابل حل است و باید بر مبارزه با واردات در راستای تولید پنبه کار کرد. همچنین می‌توان از قاچاق جلوگیری کرد؛ اما باید گفت با توجه به شرایط کنونی نمی‌توانیم ماشین‌آلات نساجی را نوسازی کنیم.در نبود بودجه باید راهکارهایی پیدا کنیم تا بتوانیم ماشین‌آلات را نوسازی کنیم.

      15 درصد سرمایه کشور در بخش نساجی

همچنین در این نشست، رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان با بیان اینکه تعداد واحدهای نساجی کل کشور 8 هزار و ۱۵۰ واحد بوده که ۱۵ درصد کل سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص داده است، افزود: از کل واحدهای صنعتی استان حدود ۲ هزار و ۲۱۲ واحد مربوط به صنعت نساجی است که ۲۵ درصد واحدهای استان را شامل می‌شود از این رو یک چهارم واحدهای تولیدی منطقه مربوط به بخش نساجی است. ایرج موفق افزود: در میز ملی توسعه صادرات نساجی کشوری پیگیر همکاری‌ رایزن‌های بازرگانی در کشورهای هدف، حل مشکلات نساجی، پیگیر مسائل مربوط به پتروشیمی، تولید پنبه و ورود موقت و نقل و انتقال پولی هستیم. رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان تصریح کرد: مسائل مربوط به تعرفه‌ها و جلوگیری از تبعیض در کشورها از مسائل مورد پیگیری در این میز ملی است.

رییس انجمن کارفرمایان صنایع نساجی استان اصفهان نیز در این نشست عنوان کرد: عدم اجرای مصوبه تامین مواد اولیه پتروشیمی واحدهای پایین دستی پتروشیمی به قیمت ۹۵ درصد فوب جهانی، واردات بی‌رویه محصولات نساجی دارای تولید داخل از جمله الیاف، نخ و پارچه و... است. حبیب‌الله شاه‌کرمی ادامه داد: فرسودگی ماشین‌آلات صنعت نساجی باعث کاهش کیفیت محصول و افزایش قیمت تمام شده کالا و در نتیجه کاهش رقابت‌پذیری و صادرات شده است. ماشین‌آلات صنعت نساجی بالای ۱۵ سال قدمت دارند از این رو برای افزایش صادرات باید تولیدات رقابت پذیر داشته باشیم، همچنین با توجه به پیشرفت صنعت نساجی در کشور ترکیه و گستردگی نساجی ایران به جهت جلوگیری هوشمندانه از قاچاق کالا به ایران لازم است از آخرین تکنولوژی روز ماشین‌آلات جهت ارتقای کیفیت محصولات و کاهش قیمت تمام شده استفاده شود. او کمبود تولید پنبه در داخل کشور را یکی از مشکلات این صنعت دانست و اظهار کرد: الزام واردات کشاورزی به مدیریت و برنامه‌ریزی جهت کاشت، داشت و برداشت ۱۰۰ هزار تن پنبه محلوج جهت مصارف داخلی پیشنهاد می‌شود و این در حالی است که امسال به ۷۵ هزار تن تولید پنبه رسیدیم که نیاز ما ۱۱۰ هزار تن پنبه است. این فعال اقتصادی با بیان اینکه بازار ایران بازار ۳۲ میلیارد دلاری با ۸۴ میلیون جمعیت است، افزود: مصرف پوشاک ایران ۳۲ میلیارد دلار بوده و سرانه مصرف پوشاک ایران ۵ درصد است. درخواست ما این است که تسهیلاتی برای بازسازی و نوسازی ماشین‌آلات نساجی صورت بگیرد.

      قوانین و مقررات غیرمنطقی

در این نشست، معاون هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری اصفهان گفت: در استان اصفهان با توجه به پیشینه‌ای که در صنعت نساجی وجود دارد، یکی از اولویت‌های ما حوزه نساجی، پوشاک و فرش دستباف است به همین دلیل تکمیل این زنجیره را از صفر تا پوشاک و مد و فشن در دستور کار قرار دادیم تا اولین شهرک پوشاک و نساجی استان را داشته باشیم. حسن قاضی‌عسگر ادامه داد: طی جلسات با صنف نساجی و بافندگان به این نتیجه رسیدیم که ریشه تضعیف صنعت نساجی قوانین و مقررات غیرمنطقی بوده است همچنین باید تعرفه‌ها به صورت منطقی تعیین شود. قاچاق در این صنعت به سیاست‌های غلط باز می‌گردد که انتظار برطرف‌سازی این مشکل را داریم. نیاز است کنسرسیوم‌هایی از تشکل‌های نساجی و پوشاک تشکیل شود تا مسائل و مشکلات پیگیری و دسته‌بندی شوند و در موقع مناسب به مسوولان ارجاع دهند تا ضربه‌ای به تولید وارد نشود. او با بیان اینکه لازم است به تولید مواد اولیه صنایع نساجی و پوشاک توجه کنیم، افزود: حدود ۶۰ درصد از مواد اولیه صنعت نساجی از خارج تامین می‌شود که اگر توسعه و تولید مواد اولیه در دستور کار باشد می‌تواند اشتغالزایی فراوانی در کشور به دنبال داشته باشد.