«اعتماد عمومی» در تنور آزمون و خطای فرابورس
گروه بورس|محمد امین خدابخش|
بازار سهام همچنان به رشد خود ادامه می‌دهد و در مسیر صعودی خود بسیاری از نمادها را با صف خرید مواجه کرده است. در این میان با اینکه برخی از روزها بازار با مشکلاتی همچون اخلال در هسته معاملات رو‌به‌رو بوده و حتی برخی روزها دچار هیجان سنگین فروش در کلیت بازار بوده است با این وجود توانسته به سبب ارزندگی اغلب نمادها به رشد خود ادامه دهد. البته باید به خاطر داشت که رونق بازار سهام تنها ناشی از روند خوب سود‌سازی شرکت‌ها نبوده است. در این میان آنچه که توانسته بازار سهام را به فرصتی طلایی برای سرمایه‌گذاری بدل کند، افت قیمت قابل توجه در دارایی‌هایی نظیر ارز، سکه و طلا بوده که در عمل به رخوت در بازارهای موازی انجامیده و توانسته بورس و فرابورس را به فرصتی طلایی برای سرمایه‌گذاری تبدیل کند.
همین امر سبب شده تا سرمایه‌گذاران در نبود بدیلی مناسب برای کسب سود، با وجود تشدید ریسک‌های سیستماتیک در بازار یاد شده بمانند و بی‌توجه به رشد فراتر از انتظار قیمت در بسیاری از صنایع به شناسایی سود در مقاطع فعلی اکتفا نکنند. در واقع جذابیت بازار سهام حتی در شرایط فعلی که ارزش این بازار از هزار و 300 هزار میلیارد تومان نیز فراتر رفته فروکش نکرده و آمار حاکی از آن است که ورود نقدینگی به این بازار همچنان ادامه دارد.
توسعه بازارهای مالی منوط به حفظ اعتماد مردم
در چنین شرایطی موردی که بیشتر جلب‌توجه می‌کند، آشنایی سرمایه‌گذاران جدید با بازارهای مالی کشور است که نه تنها می‌تواند تاثیری قابل توجه بر صعود هرچه بیشتر قیمت‌ها در هفته‌های آتی داشته باشد بلکه موجب می‌شود تا آگاهی عمومی در خصوص بازار سرمایه به شکل عملی و پایدار افزایش پیدا کند.
همین سبب می‌شود تا در کنار ورود سرمایه‌گذاران جدید، صیانت از اعتماد عمومی شکل گرفته نسبت به معاملات سهام از اهمیت بیشتری برخوردار شود. چراکه پایداری حضور آحاد مردم در بازار سرمایه نقشی موثر بر سهولت تامین مالی در کشور خواهد داشت که در بلندمدت به بهبود وضعیت شرکت‌ها و پروژه‌های عمرانی منتهی می‌شود.
با اندکی تامل نسبت به شرایط کلی کشور و روند تحولات سیاسی و اقتصادی رخ داده در یک سال و نیم گذشته، اهمیت اعتماد و اقبال شکل گرفته نسبت به بازار سرمایه بیش از پیش مشخص می‌شود. به‌خصوص آنکه ریسک سیاسی تحمیل شده به جریان معاملات در حال حاضر بیشتر از شرایط عادی است و تحریم‌های ظالمانه ایالات متحده روند فعالیت شرکت‌ها را نسبت به گذشته سخت‌تر کرده است. در چنین وضعیتی انتظار می‌رود که متولیان بازار سهام به خصوص قانون‌گذاران در حوزه مربوطه ریسک بیشتری را بر روند معاملات وارد نکنند و همانطور که بر شفافیت اصرار می‌ورزند، با مسوولیت‌پذیری بیشتری نسبت به ثبات رویه در معاملات اقدام کنند.
وقتی چاقو دسته‌اش را برید
درحالی که اقدامات بسیار خوبی در ماه‌ها و سال‌های گذشته در جهت سهولت و دقت معاملات سهام انجام شده است با این حال، بروز برخی ناهماهنگی‌ها و ضعف‌ها در روند تصمیم‌گیری درخصوص سهامداران بازار پایه موجب شده است تا جریان معاملات در تابلوهای فرعی فرابورس دچار بی‌نظمی شود و سرمایه‌گذاران بازار یاد شده هم ضرر کنند و هم با سردرگمی در مورد قوانین تغییر کرده معاملات مواجه شوند.
در شرایطی که از بیرون بازار سهام بیشتر نگاه‌ها برای سنجش وضعیت به شاخص کل بورس تهران دوخته شده است، با این حال بررسی‌های دقیق‌تر حاکی از آن است که در برخی از لایه‌های بازار همچون بازار پایه وضعیت به خوبی سابق نیست و تغییرات متعدد رخ داده در رویه معاملات بازارپایه بسیاری را متضرر و سایرین را سردرگم کرده است. البته باید به خاطر داشت که معاملات تابلوهای این بازار در ماه‌های اخیر به دلیل نوسان‌های غیرمعمولی که داشت، جوی سفته بازانه را شاهد بود و انتظار می‌رفت که نارسایی به وجود آمده در زمینه جهت دهی به جریان معاملات تغییر کند. اما باید توجه داشت که اعمال تغییرات در زمینه یاد شده به گونه‌ای بوده که فشار نامتعارفی را بر سهامداران وارد کرده است.
داستان از آنجا شروع شد که عدم شفافیت نمادهای بازار پایه که در ماه‌های اخیر انتقادهای زیادی را برانگیخته بود سبب شد تا در کنار دامنه نوسان بالای این نمادها (بازار پایه ب 10 درصد و بازار ج نامحدود) سیل عظیم نقدینگی به این نمادها سرازیر شود و شاهد افزایش قیمت بعضا 100 برابری در برخی نمادها نظیر «شمواد» باشیم. همین امر سبب شد تا به منظور کنترل ریسک معاملات لزوم تغییر قوانین این بازار به درستی احساس شود.
با این حال به نظر می‌رسد که حالا تغییراتی خود قرار بود به بهبود وضعیت بازار، شفافیت، و کاهش ریسک معاملات سهامداران خرد و تشویق آنها به خروج از تقاضای حباب گونه تابلوهای فرعی بازار پایه منجر شود، تا به حال تاثیری معکوس داشته و نه تنها موارد فوق را مرتفع نکرده بلکه به تشدید آنها نیز انجامیده است.
همین دیروز بود که برای بار چندم در هفته‌های اخیر اعلام شد که دامنه نوسان نمادهای بازار پایه‌ای تغییر کرده و قرار است تا سقف 5 درصد افزایش یابد. همچنین اندکی بعد خبر از تغییر مجدد مقررات این بازار بر سر زبان‌ها افتاد که چند و چون آن به خوبی مشخص نبود. به منظور افزایش شفافیت در این زمینه تغییر احتمالات مطرح شده را از هاجر میرخوشحال، سرپرست مدیریت بازارهای خارج از بورس فرابورس جویا شدیم که وی تنها به گفتن «تغییرات اختمالی در دستورالعمل‌ها را از وب سایت فرابورس دنبال کنید.» اکتفا کرد.
به علاوه در این روز اعلام شد که اعتراضات شکل گرفته حول محور بازار پایه به شبکه‌های اجتماعی و صحبت‌های بین فعالان بازار محدود نمانده و قرار است تا صدای متضرران بازار پایه این‌بار از طریق صحن مجلس و در قالب سوال نمایندگان از وزیر اقتصاد به گوش مسوولان برسد. به منظور بررسی همین موضوع و برای روشن‌تر شدن زوایای پنهان تغییرات انجام شده در بازار پایه «تعادل» به گفت‌وگو با اکبر حامدی، کارشناس بازار سرمایه پرداخت و کم‌و‌کیف ماجرا را او جویا شد.
این کارشناس بازار سهام گفت: هم‌اکنون تغییرات شکل گرفته در چارچوب بازار پایه سردرگمی قابل توجهی را در میان معامله گران به وجود آورده است. در وقع تغییرات دایمی دستور العمل‌ها نه تنها نحوه تداوم معاملات و چگونگی آن را در هاله‌ای از ابهام برده است، بلکه سرمایه‌گذاران را نیز در شرایطی قرار داده که توانایی تصمیم‌گیری درست را ندارند. وی افزود: چنین رفتارهایی از جانب مسوولان علاوه بر آنکه بی‌نظمی یاد شده را به وجود آورده است، در صورت تداوم به کاهش اعتماد عمومی نسبت به
ساز و کار بازار سهام می‌انجامد. در میان مدت این امر نه تنها به متضرر شدن سهامداران می‌انجامد بلکه باعث می‌شود ورود سایر اشخاص به بازارها با مانع بی‌اعتمادی مواجه شود.
حامدی ادامه داد: اگرچه کلیت بازارپایه نسبت به تابلوهای بورس و تابلوهای اول و دوم فرابورس، دارای شفافیت نبوده و بسیاری از شرکت‌های حاضر در آن در تداوم فعالیت خود با مشکل مواجه هستند، اما باید به خاطر داشت که تعداد شرکت‌های ارزنده در این بازار نیز ناچیز نبوده و هستند شرکت‌هایی که دارای وضعیت خوبی از لحاظ عملیاتی هستند.
این کارشناس بازار تاکید کرد: اساس تداوم بهینه فعالیت بازارهای مالی بر ثبات رویه و وجود قوانین پایدار و قابل اتکا استوار است. از این رو نمی‌توان انتظار داشت در بازاری که هر روز قوانین آن در حال تغییر است اشخاص حقیقی و حقوقی با خیال راحت به انجام معاملات بپردازند.
حامدی گفت: البته باید توجه داشت که تغییرات مطرح شده تاکنون به بروز اختلال در سامانه معاملات منجر نشده است.
با این حال باید به بعد روانی موضوع و افرادی که از این بابت متضررشدند توجه بیشتری داشت. نمی‌توان تنها با ذکر این جمله که افراد حاضر در بازار پایه سود بسیاری را در ماه‌های اخیر کسب کرده‌اند از زیر بار مسوولیت شانه خالی کرد. چراکه بسیاری از افرادی که پس از تغییر قوانین متضرر شده‌اند در واقع افراد کم تجربه‌ای هستند که در روزهای پایانی و قبل اعلام یک‌باره تغییرات اعمال شده، به واسطه جو ایجاد شده در کانال‌های تلگرامی اقدام به خریداری سهام بازار پایه‌ای کرده‌اند.
وی در خصوص خبر سوال از وزیر اقتصاد درباره تغییرات اعمال شده در بازار پایه گفت: مردم همواره نشان داده‌اند که بنا به شرایط طبیعی حاکم بر مناسبات انسانی در مقابل هر نوع ضرر مالی مقاومت می‌کنند و طبیعی است که در شرایط فعلی سعی کنند تا نارضایتی خود را از طریق نمایندگان خود در خانه ملت پی بگیرند. در هر صورت دلیل تغییر ساختار بازار پایه هرچه که باشد موجب شده تا در روزهای اخیر بسیاری از نمادهای این بازار مقاومت‌های خود را از دست بدهند و کاهش جدی را شاهد باشند.
حامدی در پایان خاطرنشان کرد: در بررسی پدیده سقوط قیمت‌ها در بازار پایه نباید نقش کانال‌های تلگرامی که تاثیری جدی بر سوق دهی سرمایه‌گذاران به بازار یاد شده داشتند را نادیده گرفت. از این رو بسیار مهم است که در آسیب‌شناسی این پدیده به تاثیر شبکه‌های اجتماعی و جریان اطلاعات توجه ویژه‌ای شود.
