سفر 30 ساله عبدالعزیز تا ایستگاه نفت پادشاهی
گروه انرژی| نادی صبوری|
فقط 4 روز از شروع وزارتش می‌گذشت که در یک دردسر تمام عیار گیر افتاد و آن‌طور که خودشان عنوان کردند تاسیسات مهم فرآورش نفت کمپانی زیرنظرش مورد حمله قرار گرفت. این ماجرا باعث شد عملا تغییر در وزارت انرژی عربستان و جایگزینی خالد الفالح با عبدالعزیز بن سلمان (نخستین وزیر از خانواده آل سعود) در خبرها گم و کمرنگ شود؛ حالا ولی خود عبدالعزیز زبان به صحبت از آنچه که در ساعت‌های بعد از حمله به آرامکو بر او گذشته کرده است، به همین بهانه نگاهی کردیم به مسیر سی و چند سالهای که فرزند چهارم ملک سلمان طی کرد یا برایش طی کردند تا به ایستگاه وزارت برسد.
عملا نخستین بیانیه‌ها و حرف‌ها و اظهاراتی که از وزیر انرژی جدید عربستان، برادر ناتنی محمد بن سلمان، عبدالعزیز بن‌سلمان منتشر شده مربوط به حملات به آرامکو بوده است. حملاتی که برخی از جمله بیژن زنگنه وزیر نفت ایران اعتقاد دارند عربستان درباره شدت اثرشان بر تاسیسات این کشور غلو کرده است. اما فارغ از اینکه روایت سعودی‌ها چقدر صادقانه و باورپذیر باشد، عبدالعزیز بن سلمان وزیر انرژی این کشور که کمتر از یک ماه از وزارتش می‌گذرد، در حاشیه حضورش در انرژی ویکند مسکو درباره آنها صحبت کرده است. آقای بن‌سلمان گفته که ساعات اولیه این حمله برایش «تمرینی بزرگ» بوده است.
بن سلمان وزیر در اظهاراتی که حداقل در مورد ماهیت اتفاقی که رخ داد اطلاعات دقیقی نمی‌دهد نیمی از تولید را از حملات «متضرر» توصیف کرده که مشخص نمی‌کند منظور او دقیقا چیست. او همچنین گفته به خاطر این اتفاق و بدتر از آن اینکه «وجهه عربستان» به عنوان تولید‌کننده «قابل اعتماد»، «امن» و «مستقل» نفت بعد از حملات خدشه‌دار شده بود، او در ساعات اولیه حمله با موقعیتی دشوار روبرو بوده است.
خب تلاش آقای بن‌سلمان برای اینکه یک تهدید را به فرصتی برای برندسازی برای عربستان و برای آرامکو تبدیل کند، قابل درک است؛ پادشاهی مدت‌هاست سودای عرضه عمومی آرامکو را در سر دارد و بعد از آنچه که 14 سپتامبر رخ داد ماجرا بسیار پیچیده شده است. اما اگر داستان زندگی عبدالعزیز را ورق بزنیم و کمی هم پیاز داغ ماجرا را زیاد کنیم، می‌توان این طور استنباط کرد که روی چهارمین فرزند ملک سلمان از همان ابتدا با هدف در دست گرفتن آرامکو، به عنوان منبع اصلی درآمدی پادشاهی سرمایه‌گذاری شده بود.
به گزارش «تعادل» عبدالعزیز در سالهای پایانی پادشاهی سعود متولد شد؛ عبدالعزیز 4 ساله شاهد این بود که چطور فیصل با کودتایی تخت پادشاهی را از برادرش سعود ربود. نوجوانی عبدالعزیز هم با دوره‌ای متفاوت مقارن شد و تصمیم ملک فیصل برای توقف صادرات نفت به کشورهای غربی درست در سیزده سالگی عبدالعزیز اتفاق افتاد. البته احتمالا کمتر کسی آن روزها فکرش را می‌کرد او ممکن است روزی بر صندلی وزارت نفت عربستان تکیه بزند. وزارتی که تا قبل از عبدالعزیز بن سلمان آل سعود هیچ عضو دیگری از خانواده سلطنتی بر آن تکیه نزده بود.
پسر چهارم ملک سلمان ولی حالا یا با خواست خودش یا با اراده‌ای از درون خانواده سلطنتی، از عنفوان جوانی به نفت چسبید و بررسی زندگی‌نامه‌اش حالا که وزیر شده شبیه بررسی نقشه راه کسی برای گرفتن مسند وزارت است. عبدالعزیز جوان در دانشکده نفت ملک فهد شروع به کارهای تحقیقاتی روی نفت می‌کند و بعد در حالی که هنوز بیست و چند سالی نداشت او را به عنوان مدیر بخش اقتصاد و صنعتی یک موسسه تحقیقاتی مهم می‌گمارند.
شاید مهم‌ترین نشانه از خوابی که برای عبدالعزیز دیده شده بود در 27 سالگی‌اش دیده می‌شود وقتی که در سال 1987 همزمان با پادشاهی ملک فهد او را به عنوان مشاور وزارت نفت عربستان انتخاب می‌کنند. این همزمان با نخستین سال‌هایی است که عربستان تبدیل به بزرگ‌ترین تولید‌کننده نفت خام دنیا شده بود و هشام ناظر بعد از دوره‌های آموزشی که در ونزوئلا گذرانده بود سکان وزارت نفت عربستان را در دست داشت.
8 سال بعد وقتی هشام ناظر که تا قبل از خالد الفالح او عهده‌دار عنوان کوتاه‌ترین دوره وزارت نفت در پادشاهی بود کنار گذاشته می‌شد، عبدالعزیز
35 ساله را به عنوان معاون وزارت نفت پادشاهی منصوب کردند. عبدالعزیز بن سلمان از شروع دوره وزارت نفت علی النعیمی تا سال 2005 یک دهه معاون این وزارتخانه بود. این یعنی از سال 1374 تا 1384 و دورانی که ایران به عنوان رقیب همیشگی عربستان در صنعت نفت پیشرفت‌های قابل توجهی را از سر می‌گذراند.
وقتی 19 سال از حضور عبدالعزیز در نفت گذشت، او را به سمت «دستیار وزیر نفت» ارتقا دادند؛ سلسله مراتبی که در عربستان مخصوصا در وزارت نفت سابق که حالا وزارت انرژی خوانده می‌شود وجود دارد هیچ‌وقت آنقدر دقیق شفاف نبوده است اما به هر حال دستیار وزیر چیزی بالاتر از معاون وزیر به حساب می‌آید. حضور عبدالعزیز که حالا دیگر عاقله‌مردی شده بود در این سمت هم 12 سال طول کشید و در تمام این سال‌ها علی‌النعیمی بود که همچنان اداره وزارتخانه‌ای که برای پادشاهی حکم همه‌چیز را دارد در دست داشت.
اما درست کمی بعد از اینکه علی‌النعیمی بعد از دو دهه وزارت جایش را در سال 2016 به خالد الفالح داد، ماموریت عبدالعزیز هم در دستیاری وزیر تمام شد. اینجا بود که او عهده‌دار یکی از سمت‌هایی شد که احتمالا کمتر در ساختارهای معمول وزارتخانه‌ها در دنیا دیده می‌شود: این سمت
state minister of energy affairs است، یک چیزی شبیه وزیر امور انرژی. این مدل سمت‌ها در ساختار کشورهایی مثل امارات و قطر هم دیده می‌شود. حالا دیگر چیزی کمتر از دو سال لازم بود تا سفر دور و دراز عبدالعزیز از موسسه تحقیقاتی نفت دانشگاه ملک فهد به ایستگاه وزارت انرژی برسد، نقطه‌ای که ناظران بهت‌زده شاهد پیاده شدن خالد الفالح از قطار نفت پادشاهی بودند. خیلی‌ها البته باور دارند این نقطه خود نقطه‌ای شروع برای عبدالعزیز بن سلمان آل سعود است، شروعی که مقصد بعدی آن وقتی روشن می‌شود که دوره حکمرانی نوه‌های ملک‌سلمان بر عربستان آغاز شود.
