غربال رانندگان پرخطر جاده‌ای
گروه راه و شهرسازی|زهره علامی |
درحالی که از سال 83، برای رانندگان اتوبوس‌های بین شهری کارت سلامت صادر می‌شود و سلامت جسمی و روانی آنها در مراکز تخصصی طب کار مورد بررسی قرار می‌گیرد، در تازه‌ترین کارگروه ویژه کمیسیون ایمنی راه‌های کشور، مقرر شد که طرح سنجش سلامت روانی و خواب رانندگان پرخطر ناوگان حمل‌ونقل عمومی اتوبوس برون شهری اجرا شود.
براساس تصمیم کمیسیون ایمنی راه‌ها، وزارت «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» مکلف شد تا ظرف یک ماه روش اجرای طرح سنجش سلامت روانی رانندگان را به کمیسیون ایمنی راه‌ها ارایه و سپس دبیرخانه کمیسیون اقدام به اجرای پایلوت این طرح در تهران کند.
معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی هدف از بررسی این دستور کار را بررسی وضعیت رانندگانی که دچار اختلالات روانی و خواب هستند اعلام می‌کند و می‌گوید: با اجرای این طرح، شناسایی رانندگان پر خطر در ناوگان حمل‌ونقل عمومی مسافر مد نظر قرار می‌گیرد و تلاش می‌شود با این شیوه غربالگری، از فعالیت رانندگان پرخطر جلوگیری یا نسبت به درمان آنها اقدام شود.
به گفته شهرام آدم نژاد، رانندگان دارای رفتار پر ریسک و پر خطر که حتی تصادفات منجر به تلفات نداشته‌اند هم مورد سنجش قرار گیرند و در صورت عدم احراز شرایط سلامت مورد نظر، از چرخه فعالیت رانندگی ناوگان عمومی خارج شوند.
دوباره کاری؟
اظهارات معاون حمل و نقل وزیرراه وشهرسازی درباره شناسایی رانندگان پرخطر و پرریسک در شرایطی است که از 15 سال پیش تاکنون، رانندگان اتوبوس‌های بین شهری برای انجام رانندگی نیاز به دریافت کارت سلامت هستند و در این کارت، فاکتورهای مختلف سلامت جسمی و روانی مورد معاینه قرار می‌گیرد.
فاکتورهایی که از سوی پزشکان برای ارایه کارت سلامت مورد بررسی قرار می‌گیرند عبارتند از: 1) اطلاعات کلی از خصوصیات اندامی و روانی راننده 2) آزمایشاتی شامل اطلاعات ریز نتایج آزمایش‌های ادرار و خون 3) شنوایی سنجی شامل اطلاعات توان شنوایی راننده در تمامی فرکانس‌ها به تفکیک گوش چپ و راست 4) بینایی سنجی شامل اطلاعات اپتومتری راننده 5) اسپیرومتری شامل اطلاعات پارامتریک یک تست تنفس 5) روان سنجی متشکل از فیلد‌هایی برای ثبت نتایج تست روان سنجی در بیماری‌های افسردگی، انحراف اجتماعی-روانی، اسکیزوفرنی و بدبینی 6) تست خواب.
ناگفته نماند که آزمایش‌های مربوط به صدور کارت سلامت، رانندگان را هم به دو دسته تقسیم می‌کند، براساس این تقسیم بندی، افراد زیر 40 سال معاینات بینایی سنجی، شنوایی سنجی، تست روان‌شناسی، تست خواب، معاینه پزشک و نمونه‌گیری خون برای صدورکارت سلامت راننده در نظر گرفته شده است و برای افراد بالای 40 سال علاوه بر آزمایش‌های مذکور دریافت نوار قلب هم باید انجام شود.
در واقع آزمایش‌هایی که برای صدور کارت سلامت رانندگان اتوبوس‌های بین شهری انجام می‌شود، تمام فاکتورهای لازم برای شناسایی افراد پرخطر و پرریسک را مورد بررسی قرار می‌دهد سوال این است که چرا با وجود الزام رانندگان برای داشتن کارت سلامت، کمیسیون ایمنی راه‌ها در تلاش است که طرح سنجش سلامت روانی رانندگان را اجرایی کند؟ آیا این طرح موازی با صدور کارت سلامت نیست؟
سلامت رانندگان هم اینک سنجش می‌شود
احمدرضا عامری، مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مسافربری درگفت‌وگو با «تعادل» در واکنش به ارایه طرح سنجش رانندگان پرخطر و پرریسک از سوی کمیسیون ایمنی راه‌ها می‌گوید: تمام رانندگان فعال در اتحادیه شرکت‌های تعاونی، کارت سلامت دارند و برای دریافت این کارت، رانندگان از نظر جسمی و روانی مورد آزمایش قرار می‌گیرند.
عامری می‌افزاید: از رانندگان برای ارایه کارت سلامت، تست اعتیاد هم گرفته می‌شود، درواقع این کارت فاکتورهای لازم برای سنجش سلامت رانندگان را دارد.
او ادامه می‌دهد: کارت سلامت رانندگان یک بسته کامل است که سلامت جسمی و روحی آنها را بررسی می‌کند و توسط مراکز مجاز مورد تایید سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای صادر می‌شود و یکی از مدارک مورد نیاز جهت صدور کارت هوشمند رانندگان برون شهری است.
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مسافربری درباره ارایه طرح سنجش سلامت روانی رانندگان از سوی کمیسیون ایمنی راه‌ها می‌گوید: شاید این کمیسیون، به دنبال افزایش یا کاهش برخی فاکتورها علاوه بر فاکتورهای مورد بررسی در کارت سلامت است.
عامری اظهار می‌کند: اگر فاکتورهای اعلام شده توسط کمیسیون ایمنی راه‌ها برای رانندگان مشکلی ایجاد نکرده و به امنیت سفر کمک کند و کارشناسی شده باشد، اتحادیه از آن استقبال می‌کند.
با وجود موضع‌گیری تقریبا مثبت مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مسافربری درباره تصیمم جدید کمیسیون ایمنی راه‌ها به نظر می‌رسد که اجرای این طرح، موازی با طرح صدور کارت سلامت است و درصورتی که این کمیسیون به دنبال افزودن فاکتورهای مکمل برای بررسی دقیق‌تر سلامت جسمی و روانی رانندگان است می‌تواند این فاکتورها را در آزمایش‌های دریافت کارت سلامت بگنجاند تا دیگر نیاز به تشکیل کمیته یا کمیسیونی جدید برای تدوین، بررسی و نظارت بر این طرح نباشد، ضمن اینکه پیش بینی می‌شود اجرای چنین طرح‌هایی هزینه‌های بسیاری را به سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای تحمیل می‌کند.
سهم بالای خودروهای شخصی در تصادفات
براساس تصمیم کمیسیون ایمنی راه‌ها قرار است که تا یک ماه آینده، روش اجرای طرح سنجش سلامت روانی رانندگان را به کمیسیون ایمنی راه‌ها ارایه شود و پس از آن این طرح به صورت پایلوت در تهران اجرایی شود اما سوال این است که عملیاتی شدن این طرح علاوه بر موازی‌کاری با طرح صدور کارت سلامت، چقدر ضرورت دارد؟ درواقع حجم تصادف‌های رخ داده با عاملیت رانندگان اتوبوس‌های بین شهری چند درصد است که کمیسیون ایمنی راه‌ها به فکر تدوین طرحی برای سنجش مضاعف سلامت روانی رانندگان اتوبوس‌های بین شهری گرفته است؟
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مسافربری از سهم 2 درصدی اتوبوس‌های برون شهری در تصادفات جاده‌ای می‌گوید، اما آمارها نشان می‌دهد که سهم تصادفات در بخش حمل و نقل عمومی به نسبت خودروهای شخصی کمتر است و تصادفات خودروهای شخصی سهم ۸۳.۱ درصدی را در محورهای برون شهری دارد و نقش اتوبوس‌های بین شهری کم رنگ است.
آمارهای منتشر شده طی سال‌های گذشته حکایت از آن دارد که پس از خودروهای شخصی، سهم وسایل نقلیه سنگین و تریلی ۱۵ درصد است و رتبه‌های بعدی به اتوبوس با سهم حدود ۱.۲ درصد و مینی بوس با ۰.۷ درصد اختصاص دارد.
با توجه به آمارهایی که از سهم خودروهای شخصی، حمل و نقل عمومی و وسایل نقلیه سنگین در وقوع تصادفات رانندگی به دست می‌آید می‌توان این نتیجه را گرفت که با وجود صدور کارت سلامت برای رانندگان بین شهری و سهم پایین این بخش از حمل و نقل در تصادفات باید سختگیری‌ها درباره رانندگان خودروهای شخصی با سهم بالای 80 درصد در تصادفات و رانندگان وسایل سنگین با سهم 15 درصدی در اولویت قرار گیرد و ارایه چنین طرح‌هایی در این شرایط، نمی‌تواند کمکی به کاهش حجم تصادفات جاده‌ای کند.
