حذف یارانه خوراک گاز پتروشیمی‌ها در دستور کار دولت؟
گروه انرژی| فرداد احمدی|
نگاهی گذرا به لایحه بودجه سال 99 که دیروز حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران آن را تقدیم مجلس کرد، کافی است تا تفاوت‌های چشمگیر اعداد و ارقام مربوط به بخش انرژی به نسبت سال جاری توجه‌ها را جلب کند. ارزش ریالی درآمدهای حاصل از هدفمندسازی یارانه‌ها سال جاری 142 هزار میلیارد تومان بود که برای سال آینده به 250 هزار میلیارد تومان رسیده است که بخشی از این رشد مبالغ را می‌توان در افزایش نرخ ارز محاسبه شده دانست. زیرا در بودجه سال جاری ارز نیمایی با 5 هزار و 500 تومان محاسبه شده بود، اما سال بعد حدود 8 هزار و 500 تومان در نظر گرفته شده است.کمااینکه بخشی از این افزایش مبالغ درآمدی در محاسبات لایحه بودجه سال آینده را نیز باید در مواردی مثل افزایش قیمت بنزین در داخل و افزایش حجم صادرات فرآورده‌های نفتی دانست. آنچه بیش از همه در لایحه بودجه سال آینده خودنمایی می‌کند، حضور عنصر جدیدی به نام «خوراک میعانات گازی پتروشیمی‌ها» به منابع دریافتی دولت در جهت هدفمندسازی یارانه‌هاست که تاکنون در لیست منابع دریافتی دولت قرار نداشت. این بخش نزدیک به 26 هزار میلیارد تومان، یعنی بیش از 10 درصد از منابع دریافتی دولت را به خود اختصاص داده است. برخی گمانه‌زنی کرده‌اند که اضافه شدن این بخش به لیست منابع دریافتی دولت برای هدفمندسازی یارانه‌ها به معنای تصمیم دولت برای افزایش یا آزاد کردن نرخ خوراک پتروشیمی‌ها است. شواهد دیگری مثل افزایش 136 درصدی نرخ گاز تحویلی به نیروگاه‌ها یا افزایش 26 درصدی دریافتی حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی (هر چند ممکن است به دلایل دیگری مثل افزایش مصرف گاز باشد) به نسبت لایحه بودجه سال جاری نیز این گمانه‌زنی‌ها را تقویت می‌کنند که نرخ گاز در بخش نیروگاهی، صنعت و خانگی قرار است در سال مالی پیش رو دستخوش تغییراتی شود. اما حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان محصولات پتروشیمی در گفت‌وگو با «روزنامه تعادل» گفت که نرخ خوراک پتروشیمی‌ها پیش از این به 95 درصد قیمت فوب خلیج فارس رسیده است و بنابراین افزایش قیمتی در خوراک پتروشیمی‌ها بابت هدفمندسازی یارانه‌ها نخواهیم داشت.
در لایحه بودجه سال 99 که دیروز به دست رییس‌جمهور تحویل مجلس شد، سهم دریافتی حاصل از فروش داخلی فرآورده‌های نفتی حدود 77 هزار و 74 میلیارد تومان محاسبه شده است که یعنی 31 هزار و 477 میلیارد تومان یا 69 درصد افزایش ارزش ریالی درآمد این بخش به نسبت سال جاری این افزایش درآمد را باید پای افزایش قیمت حامل‌های انرژی در داخل نوشت.
منابع دریافتی حاصل از فروش صادراتی فرآورده‌های نفتی پس از کسر مابه‌التفاوت خوراک تحویلی و فرآورده‌های نفتی دریافتی از پالایشگاه‌ها نیز در لایحه بودجه سال آینده 88 هزار و 800 میلیارد تومان تعیین شده است، در حالی که این میزان برای امسال 43 هزار و 513 میلیارد تومان در نظر گرفته شده بود. این یعنی ارزش ریالی این منبع نیز حدود 100 درصد به نسبت سال جاری رشد داشته است که افزایش صادرات فرآورده‌های نفتی مهم‌ترین دلیل توضیح‌دهنده چنین رشدی است. میزان دریافتی حاصل از فروش داخلی گاز طبیعی با احتساب عوارض گازرسانی و عوارض و مالیات ارزش افزوده، در لایحه سال 99 کمی بیشتر از 30 هزار و 959 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. درآمد این منبع در لایجه بودجه سال جاری 24 هزار و 568 میلیارد تومان بود و بدین‌ترتیب این بخش شاهد 6 هزار و 391 میلیارد تومان یا بیش از 26 درصد رشد ارزش ریالی به نسبت لایحه بودجه سال جاری خواهد بود. در یک سال جاری شبکه گازرسانی کشور توسعه یافته است که به معنا دسترسی بیشتر مردم به گاز طبیعی و مصرف بیشتر آن است.
دریافتی حاصل از فروش برق به مشترکان نیز کمی کمتر از 24 هزار و 377 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که با توجه به سهم 23 هزار و 799 میلیارد تومانی مندرج در لایحه بودجه سال جاری، این بخش شاهد افزایش اندک در لایحه بودجه 1399 بوده است. منابع حاصل از فروش آب در لایحه سال آینده نیز 3 هزار و 100 میلیارد تومان لحاظ شده است که با توجه به مبلغ 3 هزار و 342 میلیارد تومانی در نظر گرفته شده در لایحه بودجه سال 1398، بخش آب تنها بخشی است که در آن شاهد کاهش منابع دریافتی دولت بوده‌ایم. سوخت نیروگاه‌ها در لایحه بودجه سال آینده، 425 میلیارد و 800 میلیون تومان است که در لایحه بودجه امسال معادل یک هزار و 781 میلیارد تومان بوده است.
بدین‌ترتیب منابع حاصل از تأمین سوخت نیروگاه‌ها شاهد افزایش 2 هزار و 477 میلیارد تومانی، یعنی 139 درصد رشد به نسبت امسال خواهد بود.
این افزایش منابع مالی نشان می‌دهد که دولت برنامه دارد نرخ خوراک نیروگاه‌ها که عمدتأ گاز هستند را افزایش دهد.
با تمام این اوصاف شاید مهم‌ترین تغییر در لایحه سال 99، اضافه شدن بند هفتمی به بخش‌های شش‌گانه منابع دریافتی دولت از طریق هدفمندسازی یارانه‌ها در لایحه بودجه سال 98 است. بر اساس لایحه سال بعدی، دولت قرار است درآمد حاصل از عرضه خوراک میعانات گازی پتروشیمی‌ها را هم به منابع دریافتی خود اضافه کند که رقم آن کمی کمتر از 25 هزار و 991 میلیارد تومان در نظر گرفته شده است. این رقم یعنی بیش از 10 درصد از کل دریافتی‌های دولت از منابع هدفمندسازی یارانه‌ها قرار است از بخش خوراک پتروشیمی‌ها تأمین شود.
اضافه شدن این بند جدید به لایحه 99 در کنار افزایش 139 درصدی درآمد حاصل از تأمین سوخت نیروگاه‌ها این گمانه را تقویت می‌کند که دولت بنا دارد که در سال مالی آینده، نرخ گاز را دست کم در بخش‌های صنعتی و نیروگاهی افزایش دهد. اما حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان محصولات پتروشیمی به «تعادل» گفت که نرخ خوراک پتروشیمی‌ها پیش از این به 95 درصد قیمت فوب خلیج فارس رسیده است و چند پتروشیمی مصرف‌کننده میعانات گازی مانند پتروشیمی نوری و پتروشیمی برزویه، در سال‌های قبل نیز مابه‌التفاوت نرخ خوراک دریافتیشان را بابت هدفمندسازی یارانه‌ها به دولت تحویل می‌دادند و بنابراین افزایش قیمتی در خوراک پتروشیمی‌ها بابت هدفمندسازی یارانه‌ها نخواهیم داشت.
1500 میلیارد تومان درآمد از خوراک پتروشیمی‌ها
لایحه بودجه 1399 شاهد یک تغییر دیگر نیز در بخش‌های مربوط به پتروشیمی‌ها بود. به گزارش تسنیم، در لایحه سال آینده درآمد دولت از محل سوخت تحویلی به پتروشیمی‌ها شفاف شده است، در حالی که در لایحه بودجه سال جاری درآمد دولت از محل سوخت تحویلی به پتروشیمی‌ها جزو ردیف‌های پنهان قرار داشت. در لایحه 99، درآمد دولت از این بخش حدود 1500 میلیارد تومان لحاظ شده است.
احمد مرتضایی، کارشناس حوزه انرژی در این زمینه به خبرگزاری فارس گفته است که مزیت قیمت ارزان خوراک گاز منجر شد تا به سمت تکمیل زنجیره پتروشیمی‌ها حرکت نشود و در حال حاضر در صادرات محصولات پتروشیمی نیز بیشتر خام‌فروشی کنیم. هم‌اکنون سهم آروماتیک‌ها در سبد پتروشیمی‌ها بسیار اندک است.
او درباره علت عدم توسعه پتروشیمی‌های خوراک مایع در کشور گفت: در کشور ما حتی پیش از انقلاب هم به خوراک مایع به عنوان سوخت نگاه شده است و الان نیز جهت‌گیری کلی همین است. اما در مقابل خوراک گاز را مبنای توسعه و توزیع در بخش خانگی و پتروشیمی‌ها قرار داده‌اند. این مساله باعث شد تا عمده تولیدات پتروشیمی‌ها مواد با پایه گاز باشند و کشور امروز به حد اشباع در اوره، آمونیاک و متانول برسد. البته این مواد نیز تا حدی خام هستند و باید در زنجیره ارزش تکمیل شود.
