وابستگی صادراتی به همسایگان، ریسک تجاری را افزایش می‌دهد

با توجه به اهمیت کاهش وابستگی اقتصاد به درآمدهای ارزی، صادرات غیرنفتی از اهمیت بالایی برخوردار بوده که بدین منظور دولتمردان طی سال‌های تحریم به سبب اهمیت روز افزون تجارت خارجی و ارتباط تنگاتنگ رشد و توسعه اقتصادی کشور بر صادرات کالاهای کشاورزی به عنوان مهم‌ترین بخش در پایداری اقتصاد تاکید دارند که این امر بیش از پیش اهمیت سیاست‌های بلندمدت در حوزه تجارت را بین عوامل تولید نمایان می‌کند.

با وجود آنکه بسیاری از کشورها خواهان محصولات کشاورزی ایران هستند، اما متاسفانه بسیاری از تجار صادرات خود را تنها بر کشورهای همسایه متمرکز کردند که هر از گاهی تجار عراقی به بهانه‌های مختلف ورود کالای ایرانی به کشورشان را ممنوع اعلام می‌کنند که این امر چالش‌های جدی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایجاد می‌کند.

بسیاری از مسوولان بر این باورند وابستگی صادراتی به یک کشور تنها ریسک‌پذیری مراودات تجاری را افزایش می‌دهد که برای خروج از بن‌بست‌ها و توسعه صادرات غیرنفتی به منظور کاهش وابستگی درآمدهای نفتی باید نگاه جدی‌تری به بازارهای اوراسیا و روسیه داشته باشند تا ممنوعیت‌های گاه و بیگاه کشور عراق منجر به برهم خوردن الگوی کشت و مدیریت تنظیم بازار نشود.

حال به سراغ مسوولان ذی ربط می‌رویم تا از آخرین دلایل ممنوعیت صادرات گاه و بیگاه عراق مبنی بر ورود کالای ایرانی و راه‌های ورود به بازارهای جدید صادراتی در شرایط فعلی تحریم با خبر شویم.

  صادرات محصولات کشاورزی

نباید متمرکز بر یک کشور شود

رضا نورانی رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با اشاره به ممنوعیت صادرات ۱۷ قلم محصول کشاورزی ایران به عراق اظهار کرد: عراق یک مشتری درمیان بازار‌های صادراتی ایران به شمار می‌رود که متاسفانه بسیاری از صادرکنندگان به دلیل آنکه عراق در همسایگی ما قرار دارد، وابسته شدند.

وی با تاکید بر این مساله که هیچ زمانی نباید تمامی تولید محصولات کشاورزی خود را متمرکز یک کشور کرد، افزود: با توجه به وقوع مشکلات احتمالی، تمرکز صادرات بر روی یک کشور چالش‌های متعددی را برای صادرکنندگان و تولیدکنندگان در برخواهد داشت، همان‌گونه که طی ۲ هفته اخیر، رایزن جمهوری اسلامی در عراق خبر ممنوعیت صادرات ۱۷ قلم کالای کشاورزی را اعلام کرد.

نورانی ادامه داد: در گذشته برخی محصولات ایرانی همچون سیب درختی و پرتقال از سوی تجار عراق ممنوع شده بود، در حالی که برای کمک به تولیدکنندگان حداقل ۶ ماه قبل باید موضوع را اعلام می‌کردند تا در اجرای الگوی کشت در استان‌ها وابسته به عراق نباشند.

به گفته رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، با توجه به آنکه در ۶ ماهه دوم سال عمده تولیدات سبزی و صیفی به استان‌های خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان اختصاص دارد، از این رو اگر قرار بود صادرات این اقلام ممنوع اعلام شود باید عراق چهار ماه قبل به تولیدکنندگان اطلاع می‌داد تا آنها برای تولید برنامه‌ریزی نمی‌کردند. وی با اشاره به اینکه صادرات محصولات کشاورزی نباید متکی به کشور باشد، اظهار کرد: با توجه به آنکه وابستگی صادرات به یک کشور، ریسک‌پذیری را افزایش می‌دهد، بنابراین باید بازار‌های دیگری را مد نظر داشته باشیم چرا که در ارتباط با کشور‌هایی که مراودات تجاری داریم، اتفاقات ناگواری همچون ممنوعیت گاه و بیگاه به دلایل مختلف رخ می‌دهد.

نورانی با اشاره به اینکه کشور‌های روسیه و اوراسیا خواهان محصولات سبزی و صیفی ما هستند، بیان کرد: صادرات به کشور‌های اوراسیا و روسیه باید دارای گواهی سلامت محور گلوبال گپ باشد تا میزان سموم و کود‌های شیمیایی محصولات و فلزات سنگین در محصولات مختلف را تایید کند که بیش از استاندارد بین‌المللی نیست.

رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با بیان اینکه اخذ گواهی سلامت محور گلوبال گپ بسیار زمان بر است، گفت: وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی امر برای اخذ این گواهی‌نامه‌ها باید برنامه‌ریزی مدون و اصولی داشته باشد چرا که این امر در توسعه صادرات غیر نفتی و بی‌نیازی از درآمد‌های نفتی تاثیر بسزایی دارد.

وی با تاکید بر تدوین برنامه صادراتی برای خروج از وابستگی به یک کشور افزود: وزارت جهاد کشاورزی برای خروج از بن بست فعلی و جلوگیری از متضرر شدن تولیدکنندگان و صادرکنندگان باید تمهیداتی بیندیشد تا از وابستگی به کشور عراق رهایی یابیم.

نورانی ادامه داد: با توجه به آنکه کشور‌های اوراسیا و روسیه در ۶ ماهه دوم سال به دلیل مشکلات سرما امکان تولید محصولات جالیزی را ندارند، بنابراین وزارت جهاد کشاورزی به عنوان متولی امر باید این موضوع را مورد توجه قرار دهد تا بتوانیم درآمدارزی قابل توجهی از این محل برای کشور داشته باشیم.

این مقام مسوول با اشاره به اینکه دریافت گواهی سلامت محور گلوبال گپ برای تولیدکنندگان دور از دسترس است، بیان کرد: هم‌اکنون بسیاری از کشور‌ها همچون روسیه برای ورود محصولات ایرانی به کشورشان گواهی سلامت محور می‌خواهند که این امر به سبب هزینه‌های سنگین برای تولیدکننده دور از دسترس است، به همین خاطر می‌طلبد که وزارت جهاد کشاورزی این امکانات را برای تولیدکنندگان مهیا کند.

به گفته وی، اگرچه کشور‌های همسایه از صادرکنندگان گواهی سلامت محور نمی‌خواهند، اما نیاز است که فراجناحی فکر کنیم و به سمت و سوی کشور‌هایی که نیازشان از عراق بالاتر است یا با قیمت بهتری محصولات کشاورزی ما را می‌خرند، برویم.

نورانی درباره اینکه آیا در شرایط فعلی تحریم امکان ورود به بازار‌های دیگر و بازارسازی برای محصولات کشاورزی وجود دارد، اظهار کرد: اگر صادرکنندگان بتوانند استاندارد‌های کشور‌های مبدا را رعایت کنند، اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه کشور تاثیری ندارد چرا که سال‌هاست گرفتار تحریم‌های ظالمانه دنیا هستیم و شرایط اینگونه نیست که تازه وارد تحریم شده‌ایم و شریان‌های اصلی به روی ما بسته شده باشد.

این مقام مسوول با بیان اینکه صادرات محصولات کشاورزی به صورت مویرگی در حال انجام است، گفت: تصمیم‌گیرانی که یک شبه برای محصولات فساد پذیر تصمیماتی را اتخاذ می‌کنند، باید هشیارانه فکر کنند تا صادرکنندگان میوه و تره بار و سبزی و صیفی را دچار چالش نکنند چرا که به رغم ریسک بالای محصولات فساد پذیر، بیمه فسادپذیر محصولات را در کشور نداریم که همین امر موجب شده صادرکنندگان با ریسک بالایی در صادرات روبرو شوند.

وی با اشاره به اینکه صادرکنندگان در صادرات محصولات کشاورزی با ریسک‌های متعددی روبرو هستند، تصریح کرد: در حال حاضر ثبت سفارش و ال سی به منظور صادرات باز نمی‌شود و به همین خاطر صادرکنندگان به صورت امانی باید محصولاتشان را به دیگر کشور‌ها صادرکنند، از این رو انتظار می‌رود که مسوولان در ارتباط با صادرات مصوبات عجولانه صادر نکنند تا مشکلات تولیدکنندگان و صادرکنندگان دوچندان شود.

  مسائل سیاسی

بهانه ممنوعیت ورود محصولات کشاورزی

محمد شفیع ملک‌زاده رییس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با اشاره به اینکه صادرات محصولات کشاورزی به مدیریت تنظیم بازار باز می‌گردد، اظهار کرد: شناسایی به موقع بازار‌های مصرف، توجه به برندسازی، بسته‌بندی و سورتینگ مناسب محصولات، امکان رقابت‌پذیری قیمت با رقبا و مقرون به صرفه بودن صادرات برای صادرکنندگان در توسعه صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی به درآمد‌های نفتی تاثیر بسزایی دارد.

وی با اشاره به اینکه بخشی از ممنوعیت‌های صادراتی به مسائل سیاسی کشور‌ها مربوط می‌شود، افزود: مسائل سیاسی از جمله مشکلاتی است که نمی‌توان از آن غافل شد چرا که هر از گاهی برخی مسائل باعث شده بازیچه موضوعی قرار بگیریم و مرز‌ها به روی صادرکنندگان ما بسته شود.

ملک‌زاده ادامه داد: هر از گاهی تجار عراق به بهانه تولید مناسب محصول و برخی مسائل سیاسی، صادرات محصولات ایرانی را ممنوع اعلام می‌کنند که برای خروج از این بحران، مدیریت در بازار محصولات کشاورزی امری ضروری است چرا که تولید بسیاری از محصولاتمان مازاد بر نیاز داخل است. به عنوان مثال امسال به سبب شرایط مساعد اقلیمی تولید سیب درختی ۱.۵ میلیون تن مازاد بر نیاز کشور است که اگر تمهیداتی برای صادرات اندیشیده نشود، تولیدکنندگان با مشکلات متعددی مواجه خواهند شد.

رییس نظام صنفی کشاورزی با انتقاد از این مساله که مدیریت در بحث بازرگانی محصولات کشاورزی به درستی انجام نمی‌شود، بیان کرد: با توجه به آنکه واردات محصولات کشاورزی برای عده‌ای منافع خوبی در بر دارد، به همین خاطر تمایل دارند که بازار صادراتی محصولات کشاورزی همچنان آشفته باشد.

وی با اشاره به اینکه در شرایط فعلی تحریم امکان ورود به بازار‌های مجدد صادراتی دور از انتظار نیست، گفت: با توجه به مراودات صورت گرفته با برخی کشور‌ها همچون اوراسیا این امکان وجود دارد که در صورت داشتن مدیران با تجربه به سهولت امکان برقراری ارتباط با این کشور‌ها باشد.

ملک‌زاده با بیان اینکه بسیاری از کشور‌ها خواستار محصولات ایرانی هستند، افزود: براین اساس نیاز است که ارتباط خوبی داشته باشند و قرارداد‌های خرید و فروش و تهاتری مبادله شود چرا که بسیاری از کشور‌ها به تحریم‌های امریکا اهمیت نمی‌دهند و همواره حاضرند با ایران مبادله کنند.

  ضرورت برنامه‌ریزی صادرات محصولات کشاورزی برای 5 سال آینده

سید جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی صادرات محصولات کشاورزی را تابع برنامه و سیاست تجار بازار‌های هدف دانست و گفت: کشور‌های حوزه خلیج فارس بر صادرات محصولات کشاورزی بیشتر نگاه سیاسی دارند که این امر در کنار واگذاری امور بازرگانی به وزارت صمت و مشکلات تنظیم بازار منجر به بسته شدن بازار‌های صادراتی و از دست دادن مشتریان شده است.

وی با اشاره به اینکه جذب مجدد مشتری در کشور‌های خارجی زمان بر است، افزود: با توجه به آنکه صادرکنندگان از ۲ حیث سیاست خارجی و جلوگیری از صادرات در کشور خودمان با مشکلات متعددی روبرو هستند، از این‌رو نیاز است که برنامه صادراتی برای حداقل ۵ سال آینده در بخش کشاورزی اعلام شود تا الگوی کشت طبق تولید داخل و میزان صادرات صورت گیرد. به عنوان مثال هم‌اکنون بسیاری از کشاورزان در سردرگمی به سر می‌برند که گوجه فرنگی تولید کنند یا خیر؟ حال نمی‌دانیم منشأ این بی برنامگی‌ها کجاست.

حسینی اعلام برنامه صادرات محصولات کشاورزی برای ۵ سال آینده را تنها راهکار جلوگیری از مشکلات فعلی پیش روی صادرکنندگان اعلام کرد و گفت: با توجه به پتانسیل بالای بخش کشاورزی در توسعه صادرات غیر نفتی و رهایی از وابستگی به درآمد‌های نفت، انتظار می‌رود که صادرکنندگان اقدام به صادرات محصولات کشاورزی به کشور‌هایی همچون روسیه، قطر، کویت ، چین و ... که خواهان محصولات ایرانی هستند، کنند چرا که تمرکز بر روی یک بازار صادراتی مشکلات متعددی را به همراه دارد.

مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی در پایان با اشاره به اینکه عمده مشکلات ممنوعیت‌های صادراتی به سیاست خارجی کشور‌ها باز می‌گردد، تصریح کرد: هر ازگاهی کشور عراق به بهانه‌های مختلف از ورود محصول ایرانی به کشورش جلوگیری می‌کند که این امر موجب شده سایر رقبا همچون ترکیه جایگزین ما شوند، به همین خاطر بنده معتقدم که نیاز به سیاست و برنامه‌ریزی کلان برای صادرات محصولات کشاورزی به سایر کشور‌ها همچون روسیه امری ضروری است.