کودکان بی‌کاری که پولسازی می‌کنند
به گفته یک فعال حوزه کودکان کار، با وارد کردن کودکان به صحنه کنسرت یا یک برنامه تلویزیونی، حقوق فردی آنها زیرپا گذاشته می‌شود. دوم دی‌ماه سال ۹۸ بود که یک گروه موسیقی در کنسرت خود از کودک افغانستانی که مورد توهین چند شهروند ایرانی قرار گرفته بود، دعوت کرد و او را روی صحنه برد. خواننده این گروه وقتی کودک روی صحنه این کنسرت بود، آهنگی افغانستانی خواند و آن آهنگ را به تمام افغانستانی‌ها تقدیم کرد. این کنسرت، نخستین موردی نبود که خوانندگان از کودکان کار استفاده کردند، پیش از این هم‌چنین اتفاقی تکرار شده است، ممکن است دلیل این سبک از رفتار، نه صرفا برای استفاده از کودکان کار و تبلیغ، بلکه راهی برای به تصویر کشیدن زندگی آنها و دشواری‌هایی که در این زندگی متحمل می‌شوند، عنوان شود؛ در صورتی که اگر تنها هدف کمک به کودکان کار باشد، لزومی به دعوت آنان روی صحنه نیست، می‌توان با احترام به شان و رعایت حقوق کودکان به آنها کمک کرد.
هنرمندانی هستند که عواید حاصل از فعالیت‌های خود را برای کمک به کودکان کار اختصاص می‌دهند، اما از آنها روی صحنه و در تبلیغ کنسرت یا برنامه تلویزیونی خود استفاده نمی‌کنند. درباره استفاده از کودکان کار در کنسرت و برنامه‌های تلویزیونی، فاطمه قاسم‌زاده، رییس هیات‌مدیره شبکه یاری کودکان کار به خبرنگار ایرناپلاس می‌گوید: ممکن است زمانی در برنامه تلویزیونی یا کنسرت درباره کودک کار صحبت شود، اما حضور آنها و صحبت با آنها به صورتی نباشد که به حرمت این کودکان لطمه وارد کند، زیرا ممکن است از این کودکان به نوعی سوءاستفاده هنری شود. البته برای اینکه در کدام برنامه از کودکان سوءاستفاده شده، باید برنامه به خوبی بررسی و هدف مدیران از دعوت کودکان کار در آن برنامه در نظر گرفته شود.
ایران تنها کشوری نیست که در برنامه‌های فرهنگی خود به کودکان کار و اقشار آسیب‌پذیر جامعه توجه می‌کند، باید توجه داشت در صورت رعایت حقوق کودکان این برنامه‌ها می‌تواند به نفع آنها باشد. قاسم‌زاده تاکید دارد: این برنامه‌ها تا زمانی که در آن حقی از کودکان ضایع نشود، به نفع کودکان است، اما با وارد کردن کودکان به صحنه کنسرت یا یک برنامه تلویزیونی، حقوق فردی آنها زیرپای گذاشته می‌شود.
قاسم‌زاده در ادامه می‌افزاید: رفتار مردم معمولا در ارتباط با کودکان کار در خیابان چه ایرانی و چه افغانستانی، بیشتر شامل بی‌تفاوتی، تحقیر، آزار، تنفر و ترحم است و رفتار همراه با احترام و تکریم که حق هر کودکی است کمتر مشاهده می‌شود. ترحم از جمله رفتارهایی است که متاسفانه بسیاری از مردم آن را رفتاری مناسب می‌دانند و اجرا می‌کنند. در مورد کودک افغانستانی نیز بعد از آزار او توسط فرد ناآگاهی، افراد دیگر بیشتر به رفتارهای ترحم آمیز در مورد او پرداختند، از جمله شرکت او به عنوان مهمان ویژه در کنسرت. مسلما این افراد حسن نیت دارند اما متوجه رفتار ترحم آمیز خود و آسیبی که از این طریق به کودک وارد می‌شود، نیستند. اصولا بردن این نوع کودکان به مکان‌های خاص مانند سلمانی، رستوران، کنسرت و...برای انان ناشی از ترحم است و گرنه راه‌های زیادی برای کمک به این نوع کودکان وجود دارد.
نباید برای دادن آنچه حق کودک است
از او سوءاستفاده کرد
یک برنامه تلویزیونی در اردیبهشت سال ۹۶ از کودکان کار و معلم‌های‌شان برای شرکت دراین برنامه دعوت کرد. این برنامه تعدادی از کودکان را روی صحنه برد، با آنها صحبت کرد و دقایقی شاد برای کودکان کار رقم زد، اما این کودکان بعد از این برنامه چه حالی خواهند داشت؟ آیا شب به جایی جز خانه خود می‌روند؟ خانه‌ای که فردا باید از آن راه مترو، پستوی یک کارگاه، چهارراه‌های شهری و ... را پیش بگیرند. آیا مسوولان این برنامه‌ها فکری برای فردای کودکان کار کرده‌اند؟ یا فقط با استفاده از آنها دقایق تلویزیون را پر می‌کنند؟
کودک کار از حقوق ابتدایی خود بی‌بهره است، حق آموزش و حق تغذیه سالم که سازنده آینده ذهنی و جسمی او است، از این کودکان گرفته شده و درعوض آنها مجبورند کار کنند. قاسم‌زاده درباره تاثیر استفاده از کودکان در رسانه‌های عمومی توضیح می‌دهد: درست نبودن مساله در رعایت نشدن حقوق کودکان است. آموزش حق کودکان است و اگر کودکان به هر دلیل از این حق محروم شوند، نباید این کودکان را در رسانه‌های عمومی وارد کنیم و بگوییم که این کودک نمی‌تواند به مدرسه رود و برای مدرسه رفتن او کمک جمع شود. این روش از نظر احترام به شخصیت این کودکان درست نیست. برای تامین مخارج تحصیلی و رفع سوءتغذیه این کودکان، نباید از خود آنها استفاده شود. نیازی نیست که برای دادن این حق به کودکان – حقی که از باید داشته باشند و از آنها گرفته شده است- تصویر آنها را در رسانه‌های عمومی نشان دهیم. جلوگیری از استفاده رسانه‌های عمومی از کودکان کار در شرایطی اتفاق می‌افتد که نهادهای دولتی و غیردولتی زیادی در این حوزه فعال هستند و می‌توانند جامعه و مسوولان برگزاری چنین برنامه‌هایی را درباره تاثیر چنین رفتاری با کودکان آگاه کنند. رییس هیات‌مدیره شبکه یاری کودکان کار در این باره توضیح می‌دهد: در همکاری که با دیگر انجمن‌ها داریم، متوجه شدیم، آنها هم با ما همفکر هستند. نباید برای اجرای یک برنامه، حقوق کودکان نادیده گرفته شود. ممکن است مسوولان برنامه نادانسته این کار را انجام دهند و ندانند که این کار برای کودکان مناسب نیست. برای مثال جایی در یکی از میدان‌های شهر تهران کودکان را اصلاح رایگان می‌کردند. به برگزارکنندگان این فعالیت اطلاع دادیم این کار ناشایستی است که کودکان را در ملاعام بنشانید و با آنها عکس بگیرید تا بتوانید به دیگران اثبات کنید که این کار را انجام داده‌اید. این خبر می‌تواند فقط با اطلاع‌رسانی کتبی انجام شود.
