در معبد حاجی‌آباد همدان چه خبر است؟
«سال‌هاست باستان‌شناسان می‌گویند که همدان پایتخت مادهاست، اما هیچ توجهی به تنها اثر مورد وثوق مادها یعنی «معبد حاجی‌خان» نمی‌کنند. در حالی که باید اعتبار مناسبی برای کاوش در فصل بعدی برای این محوطه اختصاص پیدا کند اما متاسفانه آن را به حال خود رها کرده‌اند.» آثار دشت «فامنین» در محوطه «حاجی‌خان» در رزقان همدان را باستان‌شناسان سال ۱۳۸۷ کشف کردند، محوطه‌ای که هر چند شناسایی آن در اسفند همان سال انجام شد اما بزرگ‌ترین اشتباه برای این محوطه تاریخی در سال ۹۰ رخ داد؛ وقتی استعلام منطقه مجوز پتروشیمی ابن‌سینا در محوطه صادر و سایت پتروشیمی «فامنین» نیز کار خود را ادامه داد. از سوی دیگر خرداد ۱۳۹۶ با محصور شدن محوطه تاریخی «حاجی‌آباد» همدان در سایت پتروشیمی فامنین، باستان‌شناسان برای نجات‌بخشی محوطه به روستای «رزقان» همدان رفتند. محوطه‌ای که در آن سازه بسیار بزرگ خشتی از دوره آهن ۳ (احتمالا متعلق به مادها) با دیوارهای قطور، سکوی آتشدان و سکوهای‌نشیمن با ابعادی بزرگ‌تر از معبد «نوشیجان» به دست آمده بودند. اما داستان فقط به همان یک فاز نجات‌بخشی ختم نشد، آن هم برای محوطه‌ای تاریخی که با مهم‌تر خواندنش از سایت تاریخی نوشیجان، یکی از معدود محوطه‌های متعلق به دوره مادها زیر ذره‌بین قرار گرفت، ذره‌بینی که به نظر می‌رسد تنها چیزی که نمی‌بیند حضور سایت پتروشیمی است که می‌تواند این محوطه تاریخی ومهم در تاریخ همدان را به مرور از بین ببرد. اواخر تیرماه همان سال حمیده چوبک، رییس وقت پژوهشکده باستان‌شناسی درباره این هشدارها به ایسنا گفته بود: «در جلسه شورای فنی سازمان میراث فرهنگی در این هفته –هفته پایانی تیرماه-، قرار است برای توقف یا ادامه کار در این محوطه تاریخی تصمیم‌گیری شود. تصمیم برای توقف احتمالی پروژه پتروشیمی و جابه‌جایی این پروژه یکی از گزینه‌های قابل مطرح در این جلسه است. تپه «حاجی‌آباد» (حاجی‌خان) محوطه‌ای با اهمیت‌تر از برخی محوطه‌های این استان است. تا سرانجام بعد از هشدارهای مختلف و تلاش‌های میراث فرهنگی در ۲۲ مرداد ۱۳۹۶ تاکید شد که «شورای فنی سازمان وقت میراث فرهنگی و گردشگری، محوطه تاریخی «حاجی‌خان» در همدان به‌طور کامل حفظ می‌شود و سایت پتروشیمی فامنین با هدف حفاظت کامل از این تپه متعلق به دوره ماد، از این منطقه جابه‌جا خواهد شد. با خارج شدن کامل این سایت از محوطه، کاوش‌ها در منطقه ادامه پیدا می‌کند و در بحث حفاظت نیز قرار شد معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعتبار لازم را تامین کند تا این کاوش و مطالعه در این سایت باستان‌شناسی ادامه پیدا کند، چون این سایت یکی از محوطه‌های مهم شاخص دوره آهن یا دوره ماد است.» حسین زندی - فعال میراث فرهنگی همدان - به می‌گوید: نکته این جاست که برای نجات‌بخشی این محوطه حدود ۳۰۰ میلیون تومان بودجه تصویب شده بود، در حالی که فقط ۲۱۰ میلیون تومان توسط پژوهشکده باستان‌شناسی برای این محوطه اختصاص پیدا کرد. او این پروژه را از معدود، عملیات‌های کاوش نجات‌بخشی می‌داند که واقعا به نجات‌بخشی محوطه تاریخی منجر شده و ادامه می‌دهد: این اتفاق برای مردم همدان از اهمیت زیادی برخوردار است. باستان‌شناسان سال‌هاست می‌گویند همدان پایتخت مادهاست، اما تاکنون هیچ اثری از این ادعا به دست نیاورده بودند، تا اینکه معبد حاجی‌خان یک نشان مهم در این زمینه بود. باستان‌شناسان در زمان انجام پروژه نجات‌بخشی معبد حاجی‌خان، در اطراف محوطه نشانی از استقرار دوره مادها پیدا کردند. وی با اشاره به وجود معبد نوشیجان که قبل از محوطه حاجی آباد کشف شده و به عنوان محوطه‌ای مهم که نشانه‌هایی از دوره ماد را در خود داشته، مطرح می‌شد، بیان می‌کند: با انجام فاز نخست کاوش در محوطه تاریخی حاجی‌آباد، انتظار می‌رفت که اعتبار مناسبی برای کاوش در فصل بعدی برای این محوطه اختصاص پیدا کند اما نه تنها همه آن اعتبار اختصاص نیافت بلکه حدود ۱۰۰ میلیون تومان نیز از اعتبار تصویب شده کمتر اختصاص یافت و کار در مراحل بعدی نیز مسکوت ماند. زندی با اشاره بیرون آمدن بخشی از محوطه در زمان انجام مطالعه باستان‌شناسی در فصل نخست این محوطه بیان می‌کند: هر چند داده‌هایی به دست آمده اما متاسفانه اکنون این محوطه به حال خود رها شده و در حال نابودی است.
