بانک مرکزی در اجرای سیاست‌های نوین مالی ناتوان است
گروه بانک و بیمه | فرشته بهروزی‌نیک |
چرا نباید رییس بانک مرکزی در مجلس پاسخگو باشد؟ دولت بانک مرکزی را به صندوقی برای خود تبدیل کرده است و بانک مرکزی نتوانست ارزش پول ملی را حفظ کند
مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران، به «اعتمادآنلاین» گفت: اصولاً بانک مرکزی باید مستقل باشد. اگر این‌طور نباشد، دولت‌ها هر زمانی که نیاز به پول داشته باشند به این صندوق (بانک مرکزی) دست‌درازی کرده و کسری مالی خود را جبران می‌کنند.
عملکرد بانک مرکزی این روزها بیش از هر زمان دیگری زیر نقد کارشناسان، دست‌اندرکاران و حتی مسوولان حوزه اقتصادی کشور است. دلایل این انتقاد بی‌شمار است که مهم‌ترین آن عدم تصمیم‌گیری‌های درست این بانک در دوران حساس اقتصادی است. درباره عملکرد این بانک اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد، اما نکته‌ای که از نظر مسعود دانشمند، دبیرخانه اقتصاد ایران، قابل طرح بود عدم استقلال بانک مرکزی طی ادوار گذشته تاکنون است.
آن‌طور که دانشمند به اعتمادآنلاین گفت: اصولاً بانک مرکزی باید مستقل باشد. اگر این‌طور نباشد دولت‌ها هر زمانی که نیاز به پول داشته باشند به این صندوق (بانک مرکزی) دست‌درازی کرده و کسری مالی خود را جبران می‌کنند.
عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران برای مصداقی شدن اظهارنظر خود اظهار داشت: برای مثال شما در هیچ تشکیلاتی (شرکت‌ها) نمی‌توانید صندوق یک شرکت را در اختیار خریدهای روزانه قرار دهید؛ اگر این‌طور باشد دخل و خرج آن شرکت غیرشفاف خواهد شد.
این تحلیلگر اقتصادی همچنین در مورد ارزیابی خود از عملکرد بانک مرکزی حوزه پولی و بانکی کشور توضیح داد: در این سال‌ها مشکل این بوده که بانک مرکزی نتوانسته سیاست مستقل پولی را در جهت حفظ نقدینگی و پایه پولی کشور اجرا کند. در عوض در ادوار گذشته تاکنون بانک مرکزی به مثابه صندوق دولت عمل کرده و دولت هم هرچه خواسته به او (بانک مرکزی) گفته است.
چرا دولت در نظام پولی و بانکی کشور دخالت می‌کند؟
او برای روشن شدن این نکته که عملکرد این بانک تا چه اندازه ضعیف و بر اساس خواست دولت‌ها بوده است افزود: برای مثال دولت می‌خواهد بدهی خود را نپردازد و چون بانک مرکزی در مقابل رفتار دولت قدرتمند نیست نمی‌پردازد؛ یا اینکه دولت می‌آید در خصوص پرداخت تسهیلات، برای شبکه بانکی تعیین تکلیف می‌کند. اصلاً دولت چه‌کاره است که برای نظام پولی و بانکی کشور تعیین تکلیف کند که تسهیلات چگونه و به چه کسانی پرداخت شود؟ این هم از نقاط ضعف عملکرد بانک مرکزی در ایران است.
بانک مرکزی موفقی نداریم
این عضو هیات نمانیدگان اتاق بازرگانی صحبت‌های خود را این‌طور ادامه داد: از سوی دیگر، دولت هر زمان پول کم می‌آورد می‌گوید اینقدر دلار دارم و بانک مرکزی این رقم را از من بگیرد و ریال به من دهد؛ ریالی که من (دولت) تعیین می‌کنم با چه نرخی باشد؛ به همین ترتیب هم شاهد هستیم که دولت در حال حاضر به تعیین‌کننده نرخ ارز در بازار تبدیل شده بدون اینکه در این فرایند مکانیسم بازار نقشی داشته باشد.
او در توضیح این روند تصریح کرد: بانک مرکزی در کشور ما هیچ‌وقت موفق نبوده از ابزارهای مدرن تسهیلاتی بانکی و ابزارهای نوین تامین مالی برای ارایه تسهیلات بانکی به مردم و بخش‌های مولد اقتصادی استفاده کند.
این تحلیلگر اقتصادی در خلال صحبت‌های خود همچنین به روند غیرقابل پذیرش انتخاب روسای بانک مرکزی در ایران اشاره کرد و گفت: مدیریت بازار پولی در کشور خودش تابع دولت است و هرچه دولت بگوید انجام می‌دهد. چرا؟ به این دلیل که مکانیسم انتخاب رییس بانک مرکزی در اختیار دولت است و مجلس هم نمی‌تواند رییس این بانک را سوال و جواب کند؛ چون او (مجلس) در انتخاب رییس بانک مرکزی نقشی نداشته است.
حذف چهار صفر ضرورت اقتصادی ندارد
مسعود دانشمند در ادامه گفت‌وگوی خود با اعتمادآنلاین، تصمیمی مبنی بر حذف چهار صفر از پول ملی را تلویحاً سیاستی بی‌پایه و اساس تلقی کرد و افزود: این مساله به همان نکته‌ای برمی‌گردد که عنوان کردم؛ دولت می‌گوید و بانک مرکزی هم هرچه دولت بگوید اجرا می‌کند.
او با این توضیح ادامه داد: اصولاً واحد پول یک بحث قرار دادی است؛ برای مثال الان که یک هزار وون کره مثلاً معادل 100 یا 200 تومان ما در ایران است، آیا باید بگوییم پول کره بی‌ارزش است؟ خیر. ترکیه آمد 6 صفر از واحد پول ملی خود را حذف کرد. خب چه اتفاقی برایش افتاد به غیر از اینکه بر شاخص تورم کشورش افزوده شد؟ مثال دیگری می‌زنم؛ در حال حاضر 100 ین ژاپن برابر با یک دلار است، آیا باید نتیجه‌گیری کنیم که ین ژاپن ضعیف‌تر از دلار است؟
این آگاه اقتصادی اضافه کرد: در قانون پولی و بانکی کشور تعریفی قائل شدیم و گفتیم واحد پول ملی کشور ما ریال است و هر یک ریال هم معادل است با مثلاً یک هشتصد و سیزده هزارم یک گرم طلا. البته ارقام دقیق در قانون پولی و بانکی کشور آمده است.
بعد از حذف صفر چه اتفاقی در اقتصاد می‌افتد به گفته دانشمند: بنابراین ما واحد پول خود را بر مبنای طلا تعریف کردیم، اما حالا قیمت هر گرم طلا با همان قیمت یک ماه یا یک سال پیش برابر است؟ خیر. پس در این شرایط با حذف چهار صفر از پول ملی هیچ تغییری در اصل ماجرا که نوسان شدید قیمت‌ها و رشد تورم است به وجود نخواهد آمد. دانشمند در جواب این پرسش که آیا آن‌طور که بسیاری از کارشناسان می‌گویند حذف صفر از پول ملی می‌تواند موجب کاهش جو روانی تورم شود تاکید کرد: اصلاً این‌طور نیست. اتفاقاً این زمینه‌ای ایجاد خواهد کرد که تورم کالاها در کشور بیشتر شود. با فرض حذف چهار صفر، تصور کنید که شما 10 هزار ریال (1000 تومان) برای خرید یک آدامس هزینه می‌کنید، حالا به شما بگویند 1.1 دهم ریال جدید برای خرید آدامس بدهید؛ از نظر روانی شما تصور خواهید کرد که ارزانی شده، اما این مساله زمینه را برای تورم کالاها فراهم خواهد کرد و هیچ نقشی در اقتصاد ندارد.
تصورات اشتباه درباره حذف 4 صفر
او همچنین در واکنش به اظهارنظرهای دیگری مبنی بر اینکه حذف چهار صفر از پول ملی، هزینه چاپ اسکناس را کاهش خواهد داد اظهار داشت: این تصورات اشتباه است. در حال حاضر مبادلات نقدی پولی در کشور 90 درصد کاهش پیدا کرده و اکثر این مبادلات نقدی به صورت الکترونیکی انجام می‌شود، پس نیازی به حذف صفر برای کاهش هزینه چاپ پول نیست. دانشمند صحبت‌های خود را این‌طور به پایان رساند: دولت به جای صرف وقت برای چنین طرح‌هایی از جمله حذف صفر باید زمینه بانکداری الکترونیکی را بیش از گذشته فراهم کند. نیازی نیست به فکر کاهش عمر اسکناس یا هزینه چاپ آن باشیم، باید به سمت شیوه‌های نوین بانکداری حرکت کنیم.
