سیاست عمان در منطقه تغییر می‌کند؟
مریم خالقی نژاد| مرکز بین‌المللی مطالعات صلح| کشور سلطان نشین عمان در 10 ژانویه 2020 شاهد مرگ سلطان قابوس از خاندان آل بوسعید این پادشاه دیرین خود بود و بعد از وی پادشاه جدید پسرعموی 66 ساله سلطان قابوس هیثم بن طارق است که توسط شورای پادشاهی عمان انتخاب شده بر تخت سلطنت نشست. پادشاهِ جدید دارای تجربیات مختلف اداری و سیاسی از جمله: رییس کمیته اصلی چشم‌انداز عمان در سال 2040، وزیر میراث و فرهنگ از 2002 تا 2020 همچنین دبیرکل و معاون امور سیاسی وزارت خارجه بوده و علاوه بر اینها موارد متعدد دیگری را نیز برعهده داشته است. سلطان قابوس که در گذشته در یک کودتای نرم و آرام به سلطنت رسید و پدر خود را برکنار کرد توانست با تدابیر و سیاست‌های مختلف از جمله مدیریت منابع و درآمدهای ناشی از نفت و جهانگردی این کشور منزوی و نسبتا عقب افتاده از برخی کشورهای منطقه را با پیشرفت به هنگام و درخور توجهی مقابله و به سرانجام برساند. ایشان مدارس و محافل علمی، آموزشی مختلف و مدرن‌تری را نسبت به قبل برقرار کرد، همچنین از دیگر اقدامات مهم وی آن است که به رغمِ قریب به اتفاق اکثریت جمعیتِ مسلمان در عمان سطان قابوس آزادی مذهبی را نیز در عمان ایجاد کرد و در زمینه اقتصادی بندرگاه‌های تجاری، اقتصادی مختلف و همچنین مساکن مختلفی را ساخت که از دیگر اقدامات مهم و تاثیرگذار در پیشرفت کشور بوده است همچنین در این دوره شکاف‌های طبقاتی نیز تا حدودی به فاصله‌های کمتری رسید و مدرن‌سازی و مدرن شدن به‌طور مناسب‌تری نسبت به برخی دیگر از کشورهای عربی انجام شد. در خصوص روابط خارجی نیز در زمان سلطنت خویش با سیاست «دوستی با همه، دشمنی با هیچ‌کس» از ابتدای کار خود تا آخر پیش رفت. او به‌رغم محافظه‌کاری خود توانست روابط متعددی را با کشورهای مختلف منطقه و جهان برقرار نماید برای مثال عمان ارتباط خوبی با امریکا و انگلستان دارد اما همیشه سعی نموده است سیاست خارجی مستقلی داشته باشد. اگرچه پارلمان نقش کوچکی را در اتخاذ سیاست خارجی دارد، اما سیستم حکومتی پادشاهی مطلقه است و این دستگاه تصمیمات نهایی را اتخاذ می‌نماید. پس از ارتباط با امریکا و انگلستان عمان بیشترین رابطه را با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس سپس ایران و بعد کشورهای اروپایی دارد. همچنین از دیگر سیاست خارجی‌های این کشور در دوران پادشاهی سلطان قابوس تلاش برای میانجی‌گری در منطقه و کاهش تنش و همکاری با شورای خلیج فارس بوده است.
اما پس از بیان برخی محورها وکلیات سیاست خارجی و داخلی عمان به صورت مختصر، سوالی که باقی می‌ماند آن است که آیا سیاست‌های پادشاه جدید عمان نیز به همین گونه خواهد بود یا تغییر خواهد کرد؟
در پاسخ پیش‌بینی می‌شود که از یک‌سو با توجه به اتفاقات مختلف در داخل عمان سپس منطقه و جهان در حال حاضر و از سوی دیگر با عطف به بیانات خود سلطان هیثم بن طارق پادشاه جدید عمان مبنی بر اینکه سیاست‌های سلطان قابوس را ادامه خواهد داد به نظر می‌رسد وی بخواهد حتی الامکان تا چند سال آینده اگر جو داخل و خارج به همین منوال باشد، سیاست قبلی را ادامه دهد و در همان مسیر گام بردارد . چرا که دلایل مختلف زیادی وجود دارد که وی را به سمت اتخاذ و پیشبردِ امر سیاسی قبلی پایبند و پیرو نگه دارد که از جمله مهم‌ترین آنها عبارتند از:
عدم اجماع و توافق در خانواده سلطنتی منجر به اجبار و لزوم پایبندی طارق بر روال پیشین می‌گردد تا با این روال و روش بتواند با کسب رضایتمندی خانواده سلطنتی از هر گونه مخالفت اولیه تا جنبش و مخالفت‌های واقعی و گسترده با پادشاهی و عملکرد وی در سیستم حکومتی خودداری کند.
از موارد دیگر آنکه با توجه به انزوای سیاسی و مذهبی عمان و گرایش مردم به حکومت و مشروعیت‌بخشی به وی بنابر دلایل مختلف به خصوص به خاطر برخی کارهایی که در زمینه مدرن‌سازی و پیشرفت کشور انجام داده است نیز پادشاه جدید را وادار می‌کند که تا حدودی به روال پیشین برای اداره کشور و اتخاذ سیاست‌های داخلی و خارجی بپردازد. مورد دیگری که وی را به اتخاذ و ادامه سیاست‌های قبلی متمایل می‌کند وضعیت حاکم در منطقه و تنش‌های مختلف است که در این بین عمان تلاش خواهد کرد همچون گذشته دارای همزیستی مسالمت‌آمیز و روابط دوستانه با دیگران باشد و تاکید بر عدم دخالت بر امور داخلی دیگر کشورها و به رسمیت شناختن حق حاکمیت کشورها و همکاری با سازمان ملل را داشته باشد که در این بین حفظ روابط با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بسیار مهم به نظر می‌رسد. به این دلیل که سلطان قابوس در طول نیم قرن حاکمیت خود در مسقط توانست، نقش تعدیل‌کننده‌ای در سیاست‌گذاری‌های کشورهای حوزه خلیج فارس ایفا کند و به تعبیری به عنوان وزنه تعادل شورای همکاری خلیج فارس عمل کرده است. با این اوصاف در یک جمع‌بندی کلی از آنجایی که سیاست‌گذاری پادشاهی عمان به صورت جمعی انجام می‌شود. به علاوه پادشاه مسقط رییس مجموعه‌ای است که به صورت تقریبا دموکراتیک کشور اداره می‌شود و دارای پارلمان است و تا حدودی تاثیرات هرچند کمتری را نسبت به پادشاه در امور سیاسی و اتخاذ سیاست‌ها دارد اما بنابر محافظه‌کارانه بودن سیاست عمان از یک‌سو و لزوم محافظه‌کاری سلطان هیثم از جهت عدم برانگیختن و جلوگیری از برخی مخالفت‌ها و ایجاد جوی تنش و آشوب‌برانگیز در داخل به نظر می‌رسد که اگر شرایط منطقه و جهان هم به همین صورت ادامه یابد شاهد ادامه خط قبلی سیاست‌ها در عمان باشیم و عمان در پی تلاش برای مدرن‌سازی داخلی و جلب رضایت مردم و دستگاه حاکمه همچون گذشته همچنین افزایش قدرت و جایگاه خود در منطقه باشد و حفظ روابط با کشورهای امریکا، انگلستان، ایران و شورای همکاری خلیج فارس و سایر کشورهای اروپایی و منطقه‌ای بر اساس شعار خود «دوستی با همه، دشمنی با هیچ‌کس» بپردازد. البته این امر در حالی است که اوضاع منطقه و داخل به همین منوال برقرار باشد چرا که برای مثال در منطقه ممکن است شاهد برخی تغییرات از جمله فشار امریکا و انگلستان برای تغییر رویه با برخی کشورها یا تلاش عربستان برای نزدیک کردن پادشاه جدید به خود و تاثیرگذار بودن این امر در روابط با ایران یا برخی تغییرات دیگر باشیم که در این صورت سیاست‌های عمان نیز تغییر خواهد کرد.
