انتظار اقتصادی از تعمیق رکود
تعادل | گروه صنعت |
شامخ کل اقتصاد در دی‌ماه 98 برابر با 44.26 واحد اعلام شد، که نسبت به ماه قبل 3.96 واحد افت را نشان می‌دهد. شامخ بخش صنعت 51٫92 واحد محاسبه شده که نسبت به آذرماه 5.01 واحد کاهش را تجربه کرده است. تحلیل داده‌ها حاکی از این است که باوجود بهبود وضعیت تولید در بخش صنعت، رکود موجود در سایر بخش‌های اقتصادی اعم از «خدمات، ساختمان و خرده‌فروشی»، باعث شده وضعیت کل اقتصاد نیز در حالت رکودی قرار گیرد. علاوه براین، افزایش قیمت مواد اولیه و قیمت محصولات و خدمات تولیدی از یک‌سو و کاهش میزان فروش و صادرات کالا و خدمات از سوی دیگر، روند بهبود وضعیت کل اقتصاد را دچار مخاطره کرده است. اتفاقات دی‌ماه پرحادثه اخیر در کنار تحریم‌های جدید، بر فضای نامطمئن کنونی دامن زده، که اثر آن در متغیرهایی چون «مقدار تولید و سفارشات جدید، میزان به‌کارگیری نیروی انسانی، موجودی انبار و میزان فروش» قابل‌مشاهده است. همچنین میزان صادرات کالا و موجودی مواد اولیه نسبت به ماه قبل اندکی کاهش نشان می‌دهد، اما فعالان اقتصادی همچنان امیدوار به افزایش تولید برای ماه آتی هستند، البته عملکرد گذشته آنها نشان می‌دهد که این خوش‌بینی به‌تنهایی نمی‌تواند منجر به افزایش تولید در ماه آتی شود. طبق اعلام فعالان اقتصادی مشارکت‌کننده در تهیه شامخ کل اقتصاد در دی‌ماه، شاخص سرعت انجام و تحویل سفارش بیشترین میزان شاخص در میان 5 مولفه اصلی شامخ بوده و در مقابل کمترین میزان شاخص به میزان سفارشات خرید مشتریان اختصاص داشته که بر کاهش تقاضا دلالت دارد.
وضعیت شاخص شامخ در ایران
چهارمین دوره از شامخ کل اقتصاد و شانزدهمین دوره از شامخ صنعت از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق ایران محاسبه و منتشر شد. در گزارش شامخ دی‌ماه ۱۳۹۸، شاخص مدیران خرید (PMI) موسوم به شامخ برای کل اقتصاد 44٫26 واحد و برای بخش صنعت 51٫92 واحد محاسبه شده است که به ترتیب با 3.96 و 50.1 واحد افت نسبت به ماه قبل مواجه شده است.
لاستیک و پلاستیک
چهار صنعت در دی‌ماه 1398 نسبت به ماه قبل بهبود قابل‌توجهی (امتیاز بالای 60) داشته‌اند؛ که یکی از آنها صنایع لاستیک و پلاستیک بوده است (63) . شاخص قیمت خرید مواد اولیه این گروه صنعتی در دی‌ماه 98، بیشترین عدد شاخص را از ابتدای محاسبه شامخ برای هرماه در مقایسه با ماه قبل، تجربه کرده است (93.3) . این شاخص در بین صنایع مختلف نیز بالاترین میزان بوده است. با توجه به آنکه مواد اولیه مورداستفاده در صنعت لاستیک و پلاستیک را محصولات نفتی و شیمیایی تشکیل می‌دهند، افزایش قیمت محصولات تولیدی این دو گروه (به ترتیب شاخص 55.6 و 59.6) و افزایش قیمت ارز نیمایی در دی‌ماه از یک‌سو و ادامه اثرات مستقیم یا غیرمستقیم افزایش قیمت بنزین در داخل کشور از سوی دیگر، می‌تواند توجیهی برای افزایش شدید قیمت مواد اولیه این گروه باشد. افزایش موجودی مواد اولیه در دی‌ماه 98 نسبت به ماه قبل (60) با توجه به آنکه قیمت این مواد افزایش یافته، می‌تواند ناشی از دو امر باشد.
فرآورده‌های نفت و گاز
از ابتدای سال جاری تا پایان شش‌ماهه اول، شامخ کل این گروه بدتر شدن وضعیت عمومی این صنعت در هرماه نسبت به ماه قبل را نشان می‌داد. در طول فصل پاییز شامخ کل این صنعت وضعیت باثباتی را نشان داده اما در دی‌ماه با شروع زمستان، شامخ کل نشان از بدتر شدن اندک وضعیت کلی این گروه نسبت به ماه گذشته دارد (47.1) . بر اساس آمار شامخ دی‌ماه، فعالان این صنعت با افزایش شدید در بهای مواد اولیه در این ماه نسبت به ماه گذشته مواجه بوده‌اند (79.6) که به افزایش قیمت محصولات این صنایع نیز انجامیده است (55.6) . از طرف دیگر کاهش تولید محصولات (44.4)، کاهش شدید صادرات (33.3) توأم با کاهش فروش محصول در دی‌ماه نسبت به ماه گذشته (40.7) نشان از شرایط سخت فعالان این صنعت در ابتدای زمستان دارد که بدون شک تنش سیاسی بین ایران و امریکا به دنبال ترور سردار سلیمانی از مهم‌ترین عوامل موثر بر آن بوده است. انتظار فعالان این صنعت نسبت به ماه آینده نیز حاکی از توقع بهبود وضعیت است (55.6) .
نساجی
به اذعان فعالان صنعت نساجی در دی‌ماه، وضعیت کلی صنعت با عدد شامخ 63.21 نسبت به ماه گذشته مساعد گزارش شده است. افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (با عدد شامخ 71.43)، افزایش مقدار تولید محصولات (با عدد شامخ 67.86) و افزایش میزان سفارشات جدید و سرعت انجام و تحویل سفارش
(هر دو با عدد شامخ 60.71) عمده دلایل این بهبود هستند. کاهش موجودی انبار (با عدد شامخ 39.29)، افزایش میزان فروش محصولات (با عدد شامخ 64.29) و کاهش میزان صادرات (با عدد شامخ 42.86) به‌موازات افزایش مقدار تولید محصولات نشان‌دهنده پاسخ‌گویی به موج تقاضای داخلی ناشی از ورود به فصل زمستان است که علی‌رغم افزایش قیمت محصولات تولید شده، صورت گرفته است.
ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی
وضعیت صنعت ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی در دی‌ماه با عدد شامخ 50 تغییر محسوسی را نشان نمی‌دهد و بیانگر آن است که فعالان اقتصادی اوضاع این صنعت را تقریباً بدون تغییر نسبت به ماه قبل ارزیابی کرده‌اند. مقدار تولید محصولات (57.6) افزایش اندکی داشته اما از سوی دیگر، میزان سفارشات جدید (47.0)، سرعت انجام و تحویل سفارش (48.5)، موجودی مواد اولیه (48.5) و میزان استخدام (47.0) چندان تغییر خاصی را نشان نمی‌دهد که خود بیانگر آن است که چرا شامخ کل این گروه در کل تغییری نداشته است.ذکر این نکته ضروری است که این صنعت در دی‌ماه با افزایش چشم‌گیر قیمت مواد اولیه با عدد شامخ 80.3 مواجه بوده که تا حدی بر افزایش قیمت محصولات تولید شده (57.6) موثر بوده و از سوی دیگر تا حدی سبب ایجاد رکود نسبی در این صنعت شده است. نکته جالب‌توجه آن است که باوجود افزایش قیمت، میزان فروش محصولات این گروه اندکی افزایش را نشان می‌دهد (54.5) که شاید بتوان دلیل آن را شروع فصل زمستان و افزایش تقاضای لوازم‌خانگی مورد نیاز در فصل سرما جست‌وجو کرد. از سوی دیگر اما صادرات کالاهای این گروه افت محسوسی داشته (40.9) که کمترین میزان از ابتدای سال 98 است. دلیل آن را می‌توان تا حدی ناشی از ناپایداری شرایط در ایران به دلیل ترس از افزایش تنش‌های منطقه‌ای و ریسک‌های ژئوپلیتیک ناشی از حوادث دی‌ماه 1398 دانست.
صنایع کانی غیرفلزی
شامخ کل به دست آمده برای گروه کانی‌های غیرفلزی در دی‌ماه (39.3) است که حکایت از تضعیف شدید وضعیت کلی این صنعت نسبت به ماه قبل دارد. شامخ دی‌ماه سال گذشته نیز همین میزان بوده و چنین کاهش شدیدی را در دی نسبت به آذر نشان می‌دهد. این عدد کمترین میزان در طول دوره سنجش شامخ بوده و می‌تواند به دلیل تعدیلات فصلی باشد. ازآنجاکه عمده محصولات گروه کانی‌های غیرفلزی در بخش راه و ساختمان به مصرف می‌رسد می‌توان این تضعیف را به افت ساخت‌وساز در فصل سرما نسبت داد.
میزان تولید محصولات این گروه در دی‌ماه نسبت به ماه قبل، به‌شدت کاهش یافته است (27.8) که کمترین عدد در بین صنایع مختلف در شامخ دی‌ماه است. از سوی دیگر، قیمت خرید مواد اولیه که از ابتدای سال جاری حاکی از افزایش هرماه نسبت به ماه قبل بوده در دی‌ماه نیز نسبت به ماه گذشته افزایش یافته است (83.3) . این افزایش محسوس بهای مواد اولیه منجر به کاهش در موجودی مواد اولیه شده (44.4) و افزایش قیمت محصول (52.8) در دی‌ماه منجر به کاهش سفارشات جدید (38.9) و کاهش فروش محصول (38.9) شده است. نکته حائز اهمیت آن است که از ابتدای محاسبه شامخ در آذر 97 تاکنون موجودی مواد اولیه این صنعت همواره کاهش نسبت به ماه قبل را نشان می‌دهد. قیمت مواد اولیه در همین بازه زمانی نیز همواره افزایشی بوده است.
صنایع فلزی
شامخ کل صنایع فلزی در گزارش دی‌ماه حاکی از تغییرات بسیار اندک مثبت در شرایط کلی این صنعت است. مقدار تولید و میزان فروش محصولات همچنان رقم اندکی بالاتر از 50 است ولی میزان سفارشات محصولات به نسبت ماه قبل بدتر شده است. موجودی مواد اولیه در دی‌ماه به‌شدت کاهش یافته و قیمت خرید مواد اولیه همچنان همانند سه ماه گذشته به نسبت ماه قبل افزایشی گزارش شده است. این امر در کنار سایر موارد نظیر اخبار مربوط به توافق تجاری چین و امریکا در فضای بین‌المللی و رشد بورس سبب شده است تا قیمت محصولات تولید شده در دی‌ماه به نسبت آذرماه افزایشی گزارش شود. به‌طورکلی عوامل بسیاری بر قیمت محصولات این صنعت اثرگذار است که از جمله عوامل خارجی می‌توان به قیمت جهانی ناشی از عرضه و تقاضا، موجودی انبار و قیمت انرژی و از جمله عوامل داخلی می‌توان به قیمت خرید مواد اولیه اشاره کرد.
صنایع غذایی
شامخ همه گروه‌های صنعتی غیر از صنایع کانی غیرفلزی و صنایع غذایی در دی‌ماه 1398 نسبت به ماه قبل یا تغییری نداشته یا نشان از بهبود نسبی وضعیت دارد. صنایع غذایی بعد از صنایع کانی غیرفلزی بدترین وضعیت را در بین صنایع داشته (41.3) و با توجه با آنکه دومین ضریب اهمیت را در بین صنایع دارد (0.17 از یک)، شامخ کلی این گروه در شامخ کل صنعت اثرگذاری بالایی دارد.
کاهش در مقدار تولید محصولات (35.4)، میزان سفارشات جدید (33.3)، موجودی مواد اولیه (41.7) و استخدام (45.8) در این ماه همه نشان از بدتر شدن اوضاع دارد. تنها سرعت انجام و تحویل سفارشات افزایش داشته (60.4) که با توجه به کاهش میزان سفارش، این مورد طبیعی به نظر می‌رسد. از سویی با توجه به اینکه تولیدکنندگان کمترین میزان دریافت سفارشات جدید را از ابتدای سال 98 تجربه کرده‌اند، تولید محصول هم روند کاهشی محسوسی داشته است. به‌طورکلی بر اساس گزارشات ماهانه شامخ، صنایع غذایی طی 10 ماهه سال 98 از شرایط مناسبی برخوردار نبوده‌اند. چراکه به‌غیراز سه ماه اردیبهشت، شهریور و مهر (که شامخ کل بیانگر میزان اندکی بهبود بوده است) در سایر ماه‌ها، شرایط کلی این صنعت معمولاً بد ارزیابی شده است.
صنایع شیمیایی
شامخ کل گروه صنایع شیمیایی شامل «محصولات پتروشیمی، دارویی، بهداشتی، آرایشی، شوینده، مواد شیمیایی و پلیمری و ...»، نشان از رونق این صنعت در دی‌ماه 98 نسبت به ماه گذشته دارد (56.2) . با توجه به، 1. افزایش قیمت نفت خام اوپک در سه هفته اول دی‌ماه 98 و عبور قیمت نفت از 70 دلار در پی سیاست‌های تنش‌زای ترامپ، 2. حمایت سرمایه‌گذاران از جهش قیمت نفت با افزایش شمار معاملات مبتنی بر رشد قیمت نفت و 3. کمک به رشد قیمت نفت با خوش‌بینی درباره توافق تجاری امریکا و چین و همچنین کاهش عرضه تولیدکنندگان نفت اوپک؛ قیمت خرید مواد اولیه صنایع شیمیایی که عمدتاً بر پایه محصولات و مشتقات نفتی است، در دی‌ماه 98 در مقایسه با ماه قبل افزایش قابل‌ملاحظه‌ای یافت (75.4) . به دنبال افزایش قیمت خرید مواد اولیه صنایع شیمیایی در ماه مورد بررسی، موجودی این مواد کاهش (47.4) و قیمت محصولات تولیدی صنایع شیمیایی در مقایسه با ماه قبل بیشتر شد (59.6) .
پس از 6 ماه کاهش یا عدم‌تغییر در میزان سفارشات جدید صنایع شیمیایی، افزایش آن در دو ماه اخیر (آذر و دی) 98 نسبت به ماه قبل خود، منجر به افزایش تولید محصولات این گروه صنعتی (57.0) در دی‌ماه 98 شده است. باوجود افزایش سفارشات جدید، سرعت تحویل سفارش‌ها نیز افزایش داشته است (57.0) . این امر می‌تواند ناشی از به‌کارگیری نیروی کار جدید و افزایش استخدام باشد (55.3) . افزایش مصرف حامل‌های انرژی در صنایع شیمیایی در دو ماه اخیر (آذر و دی به ترتیب شاخص 67.8 و 62.3)، می‌تواند متأثر از افزایش تولید محصولات این صنایع در این دو ماه باشد. افزایش فروش محصولات صنایع شیمیایی در دی‌ماه 98 در مقایسه با ماه قبل (52.6)، کاهش موجودی انبار محصول را به دنبال داشته است (43) . ازآنجاکه صادرات محصولات شیمیایی در این ماه اندکی کاهش یافته (47.4)، افزایش تولید و فروش محصولات مذکور احتمالاً ناشی از بهبود تقاضای داخلی بوده است. انتظارات تولید در ماه آینده در فعالان اقتصادی گروه صنایع شیمیایی مثبت ارزیابی شده است (73.7) . افزون بر افزایش محصولات تولیدی این صنعت در دو ماه اخیر (آذر و دی)، امید به آینده این صنایع وجود دارد.
چوب، کاغذ و مبلمان
وضعیت کلی صنایع چوب و مبلمان در آذرماه، با عدد شامخ 57.74 نسبت به ماه قبل نسبتاً مساعد ارزیابی شده است. افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (با عدد شامخ 64.29)، افزایش موجودی مواد اولیه (با عدد شامخ 61.9) و افزایش سرعت انجام و تحویل سفارش (با عدد شامخ 57.14) از عمده‌ترین دلایل این بهبود بوده‌اند. نکته قابل‌توجه این است که علی‌رغم افزایش قیمت مواد اولیه، قیمت محصولات تولید شده تغییر محسوسی نداشته است. این مساله احتمالاً بیشتر متأثر از روند نزولی قیمت کاغذ، ناشی از ترخیص بارهای در گمرک مانده و نظارت جدی بر این بازار است که سبب افزایش میزان فروش محصولات کاغذ و مقوا شده است؛ اما همچنان تأمین مواد اولیه برای تولیدکنندگان این بخش محل دشواری است.
وسایل نقلیه و قطعات وابسته
گزارش ماهانه شامخ صنعت وسایل نقلیه و قطعات وابسته در دی‌ماه همانند آذرماه بسیار مثبت و حاکی از بهبود قابل‌توجه در شرایط کلی این صنعت در این ماه است. رقم شامخ کل صنعت وسایل نقلیه و قطعات وابسته در دی‌ماه 69.6 گزارش شده است. این رقم نه‌تنها بالاترین رقم شامخ کسب شده در این صنعت طی یک سال گذشته است بلکه بالاترین میزان این شاخص در بین سایر صنایع گزارش شده در دی‌ماه است. علاوه بر رقم شامخ کل سایر مولفه‌های این صنعت نیز بهبود قابل‌توجهی یافته‌اند. از مهم‌ترین این مولفه‌ها می‌توان به مقدار تولید محصولات (رقم شامخ 72.4)، میزان سفارشات جدید (رقم شامخ 82.8) و میزان فروش محصولات (رقم شامخ 74.1) اشاره کرد. البته در مقایسه با ماه قبل در دو مولفه میزان فروش محصولات و مقدار تولید محصولات مشاهده می‌شود که از شدت بهبود کاسته شده است. همه موارد ذکر شده سبب شده است که فعالان این حوزه دارای دید مثبت نسبت به تولید خود در ماه آتی باشند. رقم مولفه انتظارات تولید در ماه آینده این صنعت رقم 82.8 یعنی بیشترین رقم در بین صنایع این گزارش را به خود اختصاص داده است.
پوشاک و چرم
ازنظر فعالان صنعت پوشاک، وضعیت در آذرماه با عدد شامخ 67.97 مثبت ارزیابی شده است. افزایش تولید محصولات (با عدد شامخ 78.13)، افزایش میزان سفارشات جدید و افزایش میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی (هر دو با عدد شامخ 71.88) بیشترین نقش را در مثبت بودن این ارزیابی داشته‌اند.
به‌طورکلی در فصل زمستان که فروش کمتر می‌شود، فروشندگان اقدام به فروش محصولات خود با قیمت پایین‌تر و گاهی به‌صورت حراج می‌کنند، چراکه تمایل به فروش هر چه بیشتر اجناس زمستانی و گرم و خالی کردن انبار و آماده شدن برای تدارکات ویژه پاسخ‌گویی به تقاضای ویژه ماه‌های پایانی سال دارند. کاهش اندک در قیمت محصولات تولید شده و افزایش میزان فروش محصولات، علی‌رغم افزایش چشم‌گیر قیمت مواد اولیه (با عدد شامخ 81.25) می‌تواند موید همین امر باشد. عدم‌تغییر در موجودی مواد اولیه و سرعت انجام و تحویل سفارش نیز نشان می‌دهد که تولیدکنندگان بیشتر به دنبال فروش اجناس موجود هستند و ترجیح می‌دهند موجودی مواد اولیه خود را برای تولید در ماه‌های آینده حفظ کنند. افزایش میزان سفارشات جدید و انتظارات مثبت تولید در ماه آینده نشان‌دهنده خوش‌بینی نسبی به بازار پوشاک آخر سال است.
