در روزهای «قرنطینه» چگونه رفتار کنیم؟
در شرایط کنونی که ویروس کرونا در کشور شیوع پیدا کرده مسوولان امر از مردم خواسته‌اند که برای قطع چرخه انتقال و انتشار ویروس کرونا در خانه بمانند؛ اما یکی از موضوعاتی که خانواده‌ها را این روزها درگیر کرده این است که نمی‌دانند چطور با یکدیگر ارتباط برقرار کنند به‌طوری‌که در بسیاری از مواقع والدین هنگام برقراری ارتباط با فرزندانشان با مشکل مواجه شده‌اند.
گوهریسنا انزانی، روانشناس بالینی، درباره مهارت ارتباط موثر اظهارکرد: مهارت‌های زندگی مجموعه‌ای از مهارت‌ها و شایستگی‌های فردی است که افراد را برای زیستن در کنار یکدیگر توانمند می‌کند. افرادی که این مهارت‌ها را یاد می‌گیرند علاوه بر احساس آرامش و تعادل می‌توانند با پذیرفتن مسوولیت‌های فردی روزهای خوشی را برای خود و دیگران ایجاد کنند.
او افزود: امروزه بزرگ‌ترین مشکل و درماندگی انسان‌ها، ناتوانی در دستیابی به تفاهم با دیگران به‌ویژه اعضای خانواده است و در این روزهایی که افراد بیش از پیش در کنار یکدیگر هستند اگر مهارت ارتباط موثر را نداشته نباشند دچار مشکلاتی چون افسردگی، ترس، خشم و وسواس خواهند شد. اگرچه این روزها اعضای خانواده با یکدیگر مذاکره می‌کنند و تعامل دارند اما برقراری ارتباط موثر و سالم کار ساده‌ای نیست. انزانی با اشاره به اینکه در جامعه امروز انسان‌ها به دو صورت کلامی و غیرکلامی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند، به چگونگی پرورش مهارت ارتباط موثر اشاره و اظهارکرد: در حال حاضر اغلب ارتباطات مردم کلامی و به‌صورت صحبت کردن همچنین نوشتن است اما باید توجه داشت که در ارتباط کلامی محتوای کلام، نحوه جمله‌بندی، لحن کلام، نحوه عنوان کردن مطالب، ملاحظات موقعیتی و جمع‌بندی بسیار مهم است.
او ادامه داد: در تعاملات انسانی نحوه ارتباط غیرکلامی مانند لمس کردن، تماس چشمی هنگام صحبت، حالت صورت، نحوه ایستادن یا نشستن، ظاهر عمومی، سکوت کردن و... بسیار مورد اهمیت است. در واقع در ارتباطات غیر کلامی اجزای متفاوتی نقش دارند که هرکدام از آنها بر نحوه ارتباط کلامی اثرگذار هستند. بهتر است هنگام صحبت با افراد به‌ویژه اعضای خانواده که این روزها بیش از پیش در کنار آنها هستیم این علائم را بشناسیم و سعی کنیم با تماس چشمی هم با یکدیگر هم‌کلام شویم. باید توجه کرد که هنگام صحبت با اعضای خانواده، حس اعتماد و توجه به فرد مقابل را به او نشان دهیم. این روانشناس ادامه داد: احساسات خود را به‌صورت مثبت بیان و مثبت‌نگر و مثبت‌گو باشیم و تلاش کنیم نیازهای یکدیگر را درک کنیم، خلاصه‌گویی کنیم و رفتارهای غیرکلامی خود را با رفتارهای کلامی هماهنگ کنیم، همدل باشیم و تعارض‌ها و مشکلات را به شیوه سازنده‌ای برطرف کنیم. سعی کنیم تمامی احساس، افکار، انتظارات و رفتار خود را به فرد مقابل نشان دهیم. در حال حاضر با توجه به شرایط موجود که افراد اغلب اوقات خود را در خانه سپری می‌کنند، میزان اختلافات و سوءتفاهم را کاهش دهیم.
انزانی در ادامه با تاکید بر تفاوت «شنیدن» و «گوش دادن» اظهارکرد: شنیدن عملی غیرارادی است اما گوش دادن یعنی دریافت و تفسیر محرک‌های شنیداری و فعالیتی انتخابی است. در گوش دادن فعال فرد باید به‌صورت هدفمند به صحبت‌های فرد مقابل گوش دهد. در گوش دادن فعال، زوجین و والدین باید به تماس چشمی توجه کنند و علاقه‌مندی خود را نسبت به صحبت‌های فرد مقابل بروز دهند، احساسات او را درک کنند و حین صحبت کردن فرد مقابل، کمتر صحبت کنند و تحت هیچ شرایطی در مکالمات خود سلطه‌جویی نداشته باشند. او افزود: عموما افراد در ارتباط با نزدیکان خود تماس چشمی برقرار نمی‌کنند، به حرف‌های فرد مقابل گوش نمی‌دهند، قضاوت، تحقیر و انتقاد می‌کنند، برچسب‌زنی می‌کنند و به جای همدلی، همدردی می‌کنند. موعظه، نصیحت، توصیه، راه‌حل‌دهی و ارزش‌یابی‌های بیش از حد و اشتباه می‌کنند، فرد مقابل را با صحبت‌های خود گول می‌زنند و بیش از حد از واژه‌هایی مانند «چرا» استفاده می‌کنند این درحالی است که چنین رفتارها باعث می‌شود نتوان ارتباط مناسبی با نزدیکان خود برقرار کرد. اما هرقدر مهارت ارتباط موثر را در خود پرورش دهیم می‌توان با اقوام نزدیک به‌ویژه اعضای خانواده ارتباط بهتری برقرار کرد همچنین باید قبل از برقراری ارتباط افکار و احساسات خود را بشناسیم، رفتار و انتظارات خود را بدانیم. افراد هنگام برقراری ارتباط به خصوصیات فرد مقابل نیز توجه و سعی کنند اعمال و گفتارشان همسو و به لحن کلام و حرکات بدن خود بسیار دقت کنند.
این روانشناس سبک‌های برقراری ارتباط را تشریح کرد و گفت: در سبک «جغدوار» منافع خود و فرد مقابل بسیار مهم است و حل تعارض به نفع طرفین است. در این سبک شاید انرژی زیادی صرف شود اما در هر حال منجر به کاهش تنش می‌شود. در سبک «کوسه‌وار» یا رقابت‌جویانه فرد علاقه و خواسته خود را مهم‌تر از دیگران می‌داند و این موضوع باعث صدمه دیدن ارتباط می‌شود. در سبک «خرس کوچولو» افراد از علایق و خواسته‌های خود عبور می‌کنند تا فرد مقابل به خواسته‌اش برسد. در سبک «روباه‌وار» نیز افراد به دنبال به دست آوردن علایق خود نیستند و رسیدن به برخی از خواسته‌ها برایشان کافی است. وی تاکید کرد: باتوجه به شرایط پیش آمده ممکن است برخی افراد دچار ترس شده باشند. انسان‌ها با یکدیگر متفاوت هستند اما زمانی می‌توان برنده بود که بتوانیم مذاکره برد- برد با یکدیگر داشته باشیم، به‌طوری که به حداکثر نقطه مشترک برسیم. همچنین با توجه به ترس، استرس و اضطرابی که در حال حاضر وجود دارد هرقدر والدین بتوانند با فرزندان خود بیشتر صحبت کنند و صحبت‌های آنها را گوش دهند می‌توانند کمک کنند که راحت‌تر از این شرایط عبور کنیم.
