شارژ ناوگان پایتخت با اتوبوس‌های جاده‌ای

گروه راه و شهرسازی|

آنگونه که مسوولان مدیریت شهری اعلام کرده‌اند، «بیش از ٢۶ درصد از علل انتقال ویروس کرونا به حمل و نقل عمومی» مرتبط است. حمل و نقل عمومی در کلان‌شهرها و به ویژه در پایتخت در شرایطی به پاشنه آشیل طرح فاصله‌گذاری هوشمند بدل شده است که این شهرها از کمبود ناوگان عمومی اعم از واگن مترو و اتوبوس رنج می‌برند. به عبارتی میزان تقاضا برای استفاده از اتوبوس و مترو متناسب با میزان عرضه اتوبوس و مترو نیست و به همین دلیل در ناوگان عمومی شاهد ازدحام جمعیت و عدم رعایت فاصله ایمن بهداشتی هستیم. این مساله از روز شنبه هفته جاری که بخشی از فعالیت‌های اقتصادی آغاز به کار کرده‌اند، بیش از پیش بروز یافته است. آن سوتر اما به دلیل منع سفرهای استانی، استفاده از ناوگان اتوبوس جاده‌ای به‌شدت افت کرده است. بر این اساس، ‌مسوولان دولتی تصمیم گرفته‌اند که از اتوبوس‌های جاده‌ای برای حمل و نقل درون شهری استفاده کنند.

آنگونه که معاون حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی گفته است: قرار است اتوبوس‌های بین شهری به جابه‌جایی مسافران شهرهای اقماری تهران و اتوبوس‌های حومه‌ای نیز به انتقال مسافران درون شهری اقدام کنند.

پیش از این نیز حسن روحانی رییس‌جمهور روز یکشنبه در نشست هیات دولت از ورود اتوبوس‌های بین شهری به ناوگان حمل و نقل درون شهری خبر داده بود. اتفاقی که به گفته رییس‌جمهور اگرچه برای جبران کاهش کمبود ناوگان حمل و نقل درون شهری و با هدف اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی تدوین شده، اما بسیاری از کارشناسان حمل و نقل را متعجب کرد؛ چرا که هرچند پیش از این اتوبوس‌های درون شهری به ناوگان درون شهری به خصوص در سال‌های اخیر و در نقل و انتقال زائران اربعین استفاده می‌شده، اما برعکس آن یعنی استفاده از اتوبوس‌های برون‌شهری برای حمل و نقل درون شهری مسبوق به سابقه نبود.

ایده استفاده از اتوبوس‌های بین شهری در حمل و نقل مسافران درون شهری به یک هفته اخیر و طراحی آن نیز گفته می‌شود که به یکی از مقامات ارشد وزارت کشور برمی‌گردد که این ایده در ستاد کرونا نیز مطرح و مورد استقبال رییس‌جمهور قرار گرفته است.

   نقاط منفی و مثبت استفاده از اتوبوس‌های جاده‌ای

در حالی ایرادات اساسی به این طرح وارد است که مهم‌ترین آنها، تفاوت قیمتی اتوبوس‌های بین‌شهری با درون‌شهری است که سبب می‌شود تا مالک و سرمایه‌گذار این اتوبوس‌ها به دنبال کسب درآمد از راه جابه‌جایی مسافران باشند به خصوص که کرایه حمل مسافر درون و برون شهری تفاوت بالایی با هم دارند.

بنابراین مالک اتوبوس بین شهری نمی‌تواند هزینه استهلاک خودروی چند میلیاردی خود و نیز تسهیلات سنگین و گران قیمت آن را با کرایه حمل مسافر درون شهری جبران کند.

از سوی دیگر، اتوبوس‌های برون شهری از قدرت و سرعت بسیار بالاتر و نیز ارتفاع بلندتری نسبت به اتوبوس‌های درون‌شهری برخوردارند که عملاً امکان استفاده از آنها را در مسافت‌های کوتاه درون‌شهری غیرممکن می‌کند.

در عین حال، گروهی از کارشناسان شهری از استفاده از اتوبوس‌های جاده‌ای در درون شهرها استقبال می‌کنند و بر این باورند که برخلاف تمام مشکلاتی که در استفاده از ناوگان جاده‌ای در شهر وجود دارد، این طرح از سویی می‌تواند منجر به اجرای دقیق‌تر فاصله‌گذاری اجتماعی در سیستم حمل و نقل درون‌شهری شود و در نتیجه عاملیت حمل و نقل عمومی در شیوع کرونا از 26 درصد کنونی کاهش یابد. از سوی دیگر، اجرای این طرح می‌تواند از بیکاری و عدم فعالیت رانندگان برون شهری جلوگیری کند.

   نرخ کرایه هنوز مشخص نیست

شهرام آدم‌نژاد، معاون حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی در گفت‌وگو با مهر درباره استفاده از اتوبوس‌های برون شهری برای جابه‌جایی مسافران درون شهری اظهار کرد: ما در وزارت راه و شهرسازی آمادگی خود برای کمک‌رسانی به ستاد ملی مبارزه با کرونا و شهرداری تهران اعلام کرده‌ایم.

وی افزود: قاعدتاً اتوبوس‌های بین شهری نمی‌توانند وارد درون شهرها شوند.چرا که هم به لحاظ سرمایه‌گذاری و تفاوت قیمتی و هم به لحاظ نوع کاربری، اتوبوس‌های بین شهری لوکس‌تر هستند و مالک اتوبوس‌ها، سرمایه‌گذاری کلانی برای خرید آنها کرده‌اند.

معاون وزیر راه بیان داشت: ما در وزارت راه به متولیان حمل و نقل درون‌شهری پیشنهاد داده‌ایم با توجه به اینکه شهرداری‌ها مسوول جابه‌جایی مسافران شهرهای اقماری با شهرهای مادر و کلانشهرها هستند، اتوبوس‌هایی که برای انتقال مسافران حومه‌ای استفاده می‌شوند، به داخل شهرها بیایند و اتوبوس‌های بین شهری نیز مسافران شهرهای اقماری را منتقل کنند.

وی در خصوص کرایه حمل مسافران شهرهای حومه‌ای تهران با اتوبوس‌های بین شهری گفت: هنوز کرایه جابه‌جایی مسافران با اتوبوس‌های بین شهری تعیین نشده و قرار است شهرداری تهران با سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، نرخ کرایه حمل را تعیین کنند.

   ایجاد تعادل در عرضه و تقاضا

بی گمان، اجرای طرح فاصله‌گذاری هوشمند در ناوگان حمل و نقل و عمومی پایتخت نیازمند ایجاد تعادل در سیستم عرضه و تقاضاست.

یوسف حجت، سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران درباره اجرای طرح فاصله‌گذاری هوشمند در ناوگان حمل و نقل عمومی شهر تهران با توجه به جابه‌جایی سفر دو سوم کارمندان بخش خصوصی و دولتی، توضیح داد: ایجاد تناسب عرضه سرویس با تقاضای مسافر در طرح فاصله‌گذاری هوشمند در ناوگان حمل و نقل عمومی یک پیش نیاز اصلی است. اگر تقاضای مسافر بیش از توانمندی عرضه ناوگان حمل و نقل عمومی باشد، طرح فاصله‌گذاری هوشمند اجرایی نیست.

وی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره حل مشکل اجرای این طرح، بیان کرد: به منظور رفع این چالش از اتوبوس‌های بین شهری، دولتی و خصوصی که در سیستم شرکت واحد حضور ندارند باید کمک گرفته شود تا عرضه سرویس‌رسانی افزایش پیدا کند. علت اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی در هفته‌های گذشته برقراری تناسب میان عرضه و تقاضا در ناوگان حمل و نقل عمومی بوده است.

به گفته مدیرعامل سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران؛ از اواخر اسفندماه تا هفته گذشته، آمار مسافران مترو از ظرفیت کل این شبکه برابر با 15 درصد بود درصورتی‌که سرویس رسانی در مترو 80 درصد بود و به همین علت امکان فاصله‌گذاری تا روزهای گذشته وجود داشته است.به گفته وی، بیش از 110 ایستگاه مترو هیچ مشکلی از نظر اجرای طرح فاصله‌گذاری هوشمند ندارند اما در 17 ایستگاه به علت تراکم مسافر با مشکل اجرای فاصله‌گذاری مواجه هستیم.

وی در ادامه افزود: این مشکل از ابتدا وجود داشته زیرا طراحی شبکه مترو به صورتی بوده که در ایستگاه‌هایی مثل ایستگاه صادقیه، امام خمینی، دروازه دولت و ... تراکم مسافر ایجاد می‌شود.

سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با تأکید براینکه باید ازدحام مسافر مدیریت شود تا تقاضا و عرضه رابطه تعادل کننده‌ای داشته باشند، یادآور شد: تمام تلاش شهرداری کاهش بار مسافران مترو و اتوبوس از طریق به‌کارگیری حمل و نقل‌ کمکی است به صورتی‌که امکان اجرای فاصله‌گذاری اجتماعی هوشمند وجود داشته باشد. حمل و نقل‌ کمکی عبارتند از اتوبوس و مینی‌بوس‌های تحت تملک بخش خصوصی، شرکت‌های اتوبوس اجاره‌ای، سرویس ادارات و ... .

حجت با اشاره به اجرای یک اقدام دیگر به منظور اجرای طرح فاصله‌گذاری هوشمند گفت: اقدام دیگری که در سیستم اتوبوسرانی ممکن و در شبکه مترو غیرممکن است، اضافه کردن اتوبوس‌های خطوط خلوت به خطوط پرمسافر است. نحوه‌ تعیین زمان بندی سرفاصله‌ها و کاهش و افزایش عرضه، اقدامی پیچیده است. شاید نتوان همه این اقدامات را صد درصد اجرا کرد اما اگر ازدحام جمعیت در ایستگاه‌های تقاطعی کاهش یابد، طرح فاصله‌گذاری هوشمند اجرا شده است.

سرپرست معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران با بیان اینکه برای اجرای طرح فاصله‌گذاری هوشمند در ناوگان حمل و نقل عمومی شهر تهران، مقداری عرضه در اتوبوسرانی افزایش موقت یافته و در مترو هم مدیریت می‌شود، یادآور شد: اما اگر تقاضا به صورت چشمگیری افزایش پیدا کند، نمی‌توان طرح فاصله‌گذاری هوشمند را اجرا کرد، زیرا امکان افزایش عرضه به میزان بالا در شرایط فعلی وجود ندارد.بر اساس این گزارش، طرح فاصله‌گذاری هوشمند طرحی است که بنا دارد شرایط تدریجی بازگشت جامعه به شرایط عادی را فراهم کند. منظور از این مفهوم جدید آن است به‌جای آنکه همه مردم فاصله‌گذاری فیزیکی با بقیه را رعایت کنند، افراد، مشاغل و گروه‌های جمعیتی کم‌خطر از نظر ابتلا (یا در صورت ابتلا از نظر بروز عوارض جدی و مرگ) شناسایی و فعالیت این گروه‌ها به تدریج از سرگرفته شوند و سایر افراد و گروه‌ها فاصله‌گذاری فیزیکی را رعایت کنند.