تومان مبنای کاهش ارزش پول در 700 سال اخیر

محسن شمشیری| دبیر بانک و بیمه|

به دنبال حذف چهار صفر از پول ملی و انتخاب 10 هزار ریال برابر یک تومان جدید، باید توجه داشت که تومان جدید عملا برابر با 1000 برابر تومان قدیم است و تومان جدید دیگر آن تومان قدیم که مبنای ارزیابی و محاسبات قیمت طلا و واحد پول ملی در 700 سال پیش بوده، نیست و در ارزیابی واحد پول ایران و طلا در گذر تاریخ همیشه باید به این نکته توجه داشت. 

ریال از سال ۱۳۰۸ به عنوان واحد پول ملی ایران جایگزین تومان شده بود و هر ریال معادل 100 دینار بود و اکنون بعد از گذشت ۹۱ سال واحد پولی کشور دوباره به تومان تغییر خواهد یافت. قبل از ریال در سال 1308، قران و تومان واحد پولی بوده و هر تومان معادل 10 قران بوده است. تومان نیز از 700 سال پیش و حمله مغول به ایران از واژه ترکی مغولی به معنای 10 هزار یا یک تومان وارد ادبیات عرفی و کوچه و بازار ایران شد. برخی مورخان نیز گفته‌اند که یک تومان سرباز معادل یک پادگان با 10 هزار سرباز بوده و سپس این واژه برای کالاهای دیگر استفاده شده و از جمله 10 هزار دینار طلا یا 10 کیلو طلا معادل یک تومان ارزش داشت. 

به عبارت دیگر، از 700 سال پیش تاکنون تومان در کوچه و بازار و ادبیات ایران و کسب و کارها حضور داشته اما هیچ‌گاه پول رسمی نبوده است و حتی زمانی که در دوره قاجار اسکناس تومان چاپ شده بود، بازهم واحد پول رسمی قران و دینار بوده است. 

به عبارت دیگر، همواره دینار، عباسی، قران و ریال واحد رسمی بوده است اما ارزش یک تومان از 10 کیلو طلا یا 10 هزار دینار طلا در 700 سال پیش به 647 هزار تومان به ازای یک گرم طلا در روز 15 اردیبهشت 99 کاهش ارزش داده است. یعنی یک گرم طلا در 700 سال پیش معادل 1 صد هزارم تومان بوده و اکنون معادل 647 هزار تومان است و ارزش تومان 700 سال پیش معادل 6.5 میلیارد برابر تومان امروز است. یعنی 6.5 میلیارد برابر کاهش ارزش داشته و از اینجا می‌توان دریافت که در 700 سال پیش، واحد پول رسمی کشور عملا معادل 6.5 میلیارد برابر کاهش ارزش داشته است.

نکته مهم به دنبال تصویب حذف چهارصفر از پول ملی ایران و انتخاب تومان به عنوان واحد پول ایران این است که اگرچه متناسب با عرف بازار و کسب وکارها، تومان از ادبیات کوچه و بازار به پول رسمی تبدیل می‌شود اما دیگر آن ارزش به کار گرفته شده در طول تاریخ 700 ساله را ندارد زیرا عملا سه صفر از تومان حذف می‌شود. یعنی تومان در طول تاریخ 700 ساله همیشه به‌طور ثابت به کار گرفته شده است و به‌تدریج در طول زمان 7 قرن گذشته، با افزایش ارزش طلا در برابر پول رسمی ارزش تومان نیز کاسته شده است. لذا اگر در این مقطع 4 صفر از ارزش ریال و اسکناس و سکه ایران کاسته شود و تومان جدید معادل 10 هزار ریال انتخاب شود، به معنی آن است که سه صفر از ارزش مبادله‌ای کاسته شده و تومان جدید عملا 1000 برابر تومان قدیم ارزش خواهد داشت. 

براین اساس، پس از این با رواج تومان جدید عملا ارزش برابری تومان در طول 7 قرن گذشته از بین خواهد رفت و در زمان محاسبه کاهش ارزش پول در ایران 700 سال اخیر باید سه صفر دیگر نیز برای تومان جدید در نظر گرفت تا بتوانیم تحولات ارزش پول در طول تاریخ و در برابر طلا ارزیابی کنیم. 

 این کاهش ارزش تومان در 700 سال اخیر به دنبال جنگ‌ها، عملکرد دولت‌ها، انتشار پول بدون پشتوانه و تورم و... رخ داده است و مبنایی است تاریخی برای آنچه در اقتصاد ایران رخ داده و لذا کارشناسان در آینده باید به این نکته دقت کنند که تومان دوره مغولی که 10 هزار دینار طلا یا 10 کیلو طلا ارزش داشت در سال 1399 با حذف سه صفر مواجه شد و این موضوع باید در محاسبات ارزش پول در گذر تاریخ در نظر گرفته شود که تومان جدید از سال 1399 به بعد عملا 1000 برابر تومان قدیم ارزش دارد و این تومان دیگر آن تومان قدیم نیست.