تصویب قانون شرایط اساسی امتیاز نفت شمال به کمپانی امریکایی

خرداد سال 1302 قانون شرایط اساسی امتیاز نفت شمال به یک کمپانی معتبر مستقل امریکایی به نام اتازونی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.  بر اساس ماده یک این قانون، مجلس شورای ملی تصویب کرد که برای استخراج نفت و گاز طبیعی و قیر و موم معدنی در قسمتی از مملکت ایران که عبارت‌است از خراسان و آذربایجان (‌که اردبیل هم جزو آن ایالت محسوب می‌شود) و دو ولایت از سه ولایت شمالی واقع در سواحل بحر خزر (‌گیلان و‌مازندران و استرآباد) که در ضمن این قانون چهار قطعه نامیده می‌شود امتیازی در حدود و بر طبق اصول ذیل اعطا شود.  هر گاه در مدت این امتیاز دولت خواست امتیاز قطعه استثناء شده را کلا و بعضا به دولت یا کمپانی یا اتباع خارجه واگذار نماید کمپانی‌امریکایی که دارای امتیاز نفت شمال مطابق شرایط مقرره این قانون خواهد بود حق تقدم خواهد داشت. همچنین تصویب شد که پس از پایان مذاکرات و امضای امتیاز از طرف نمایندگان ذی‌صلاحیت دولت ایران و کمپانی رسمیت و اعتبار امتیاز مزبور منوط به‌تصویب مجلس شورای ملی خواهد بود. از طرفی، اعطای امتیاز مقید خواهد بود به اینکه صاحب امتیاز لااقل ده میلیون دلار با تصویب مجلس شورای ملی به وسیله بانک‌های معروف‌ممالک متحده امریکا به دولت ایران قرض بدهد به ترتیبی که از جهات معامله برای دولت ایران مفید بوده و اعتبار دولت ایران را در ممالک مزبوره‌تشیید کند.  به موجب این امتیاز، صاحب امتیاز حق و اجازه مخصوص و مانع‌للغیر استکشاف و استخراج و تصفیه نفت و گاز طبیعی و قیر و موم‌معدنی را در تمام قطعات چهار گانه دارا خواهد بود و همچنین حق و اجازه غیر انحصاری به معرض تجارت رساندن و حمل و فروش و صادر و وارد‌کردن نفت و گاز طبیعی و قیر و موم معدنی یا متفرعات آنها را در داخله ایران خواهد داشت. همچنین دولت باید در امتیازنامه قید کند که صاحب امتیاز متعهد است از مقدار نفتی که به موجب این امتیاز در ایران تحصیل می‌شود معادل‌احتیاجات و مصارف ایران در خود ایران تصفیه کند دولت و ساکنین ایران حق خواهند داشت که مقدار نفت تصفیه شده و بنزینی که برای استعمال و‌مصرف داخله لازم است (‌ولی نه برای صدور از ایران به جهت فروش) به قیمتی که حقیقتا تمام می‌شود به علاوه صدی ده از صاحب امتیاز خریداری‌نماید قیمت هر چلیک نفت خارج قسمت مبالغ ذیل خواهد بود بعده چلیکهای استخراج شده قیمت حقیقی مزبور عبارت است (‌الف) قیمت نفت‌تصفیه شده که عبارت است از مزد عملجات و مخارج سوخت و آماده کردن آن (ب) مخارج تصفیه و حمل و حاضر کردن برای فروش در ایران (ج) ‌مخارج اداری و دفترداری و نظارت در ایران (‌د) استهلاک سرمایه مصروفه برای احداث کارخانجات و ملزوماتی که در معرض استعمال و برای تحصیل‌نفت و تصفیه و فروش آن به موجب این قرار داد لازم است از قرار سالی (۲). (۱) ۱۲ تا وقتی که سرمایه مصروفه بالغ به صدی صد شود (‌هـ) ربح سرمایه‌مصروفه از قرار نرخ سالانه صدی هفت مادام که سرمایه مزبور مستهلک نشده است.