افزایش روزانه 1523 میلیارد سپرده و 972 میلیارد تسهیلات

گروه کلان | محسن شمشیری|

آمارهای بانک مرکزی از افزایش ۲۷.۵ درصدی مانده سپرده‌ها و ۲۴.۳ درصدی مانده تسهیلات بانکی در پایان بهمن ماه ۹۸ نسبت به مقطع مشابه سال قبل حکایت دارد. همچنین بانک‌ها با نگهداری 766 هزار میلیارد تومان یعنی 30 درصد مبلغ 2578 هزار میلیارد تومان سپرده، 1812 هزار میلیارد تومان را تسهیلات پرداخت کرده‌اند.

به گزارش «تعادل»، گزارش بانک مرکزی از وضعیت کل مانده سپرده‌ها و تسهیلات تومانی و ارزی بانک‌ها و موسسات اعتباری در پایان بهمن ماه سال ۱۳۹۸ حاکی از آن است که مانده کل سپرده‌ها بالغ بر ۲۵۷۸ هزار میلیارد تومان شده که نسبت به مقطع مشابه سال قبل ۵۵۵ هزار میلیارد تومان (۲۷.۵ درصد) و نسبت به پایان سال قبل معادل ۵۱۰ هزار میلیارد تومان (۲۴.۷ درصد) افزایش نشان می‌دهد.بیشترین مبلغ سپرده‌ها مربوط به استان تهران با مانده ۱۳۷۳ هزار میلیارد تومان و کمترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد معادل 6910 میلیارد تومان است.

مانده کل تسهیلات بالغ بر ۱۸۱۲ هزار میلیارد تومان است که نسبت به مقطع مشابه سال قبل ۳۵۴ هزار میلیارد تومان (۲۴.۳ درصد) و نسبت به پایان سال قبل ۳۰۳ هزار میلیارد تومان (۲۰.۱ درصد) افزایش داشته است. بیشترین مبلغ تسهیلات مربوط به استان تهران با مانده ۱۱۴۶ هزار میلیارد تومان و کم‌ترین مبلغ مربوط به استان کهگیلویه و بویر احمد معادل ۶۶70 میلیارد تومان است.

   کاهش نسبت تسهیلات به کمتر از 80 درصد 

شایان ذکر است نسبت تسهیلات به سپرده‌ها بعد از کسر سپرده قانونی ۷۸.۴ درصد است که نسبت به مقطع مشابه سال قبل و پایان سال قبل، به ترتیب ۱.۸ و ۲.۹ واحد درصد کاهش نشان می‌دهد. نسبت مذکور در استان تهران ۹۲.۳ درصد و استان کهگیلویه و بویراحمد ۱۰۸.۸ درصد است.

بانک مرکزی توضیح داده است که یکی از علل مهم بالا بودن رقم تسهیلات و سپرده‌ها در استان تهران استقرار دفاتر مرکزی بسیاری از شرکت‌ها و موسسه‌های تولیدی سایر استان‌ها در استان تهران بوده و عمده فعالیت‌های بانکی آنها توسط شعب بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری استان تهران انجام می‌شود.

   30 درصد سپرده‌ها در بانک باقی ماند

بانک‌ها از مبلغ 2578 هزار میلیارد تومان سپرده به مبلغ 269 هزار میلیارد تومان سپرده قانونی داشته‌اند که 10.43 درصد کل سپرده‌ها را شامل شده است. همچنین از مبلغ 2309 هزار میلیارد تومان سپرده بعد از کسر سپرده قانونی، 497 هزار میلیارد تومان یعنی 19.3 درصد سپرده‌ها را به عنوان ذخیره احتیاطی، یا نقدینگی مورد نیاز شعب یا سقف اعتباری در نظر گرفته‌اند و بقیه را یعنی 1812 هزار میلیارد تومان را تسهیلات پرداخت کرده‌اند. براین اساس، بانک‌ها به میزان 766 هزار میلیارد تومان یا 29.7 درصد سپرده‌ها را برای سپرده قانونی و ذخیره احتیاطی نگه داشته‌اند و در نهایت 70.3 درصد سپرده‌ها را تسهیلات پرداخت کرده‌اند. 

از سوی دیگر، نسبت تسهیلات 1812 هزار میلیارد تومانی به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی به میزان 2309 هزار میلیارد تومانی معادل 78.4 درصد است که این نسبت تسهیلات نسبت به عدد 81.3 درصد پایان اسفند 97 معادل نزدیک به 3 واحد درصد کاهش داشته است. و نسبت به 80.2 درصد بهمن 97 نیز 1.8 واحد کاهش داشته است. 

این نکته نشان می‌دهد که با وجود رشد 27.5 درصدی سپرده‌ها در یکسال و 24.7 درصدی سپرده‌ها در 11 ماه، تسهیلات 24.3 درصد در یکسال و 20.1 درصد در 11 ماه رشد کرده که حدود 3.2 تا 4.6 واحد کمتر بوده است. براین اساس می‌توان نتیجه گرفت که بان کها برای کاهش مطالبات معوق، سیاست انضباط مالی و افزایش توان در پاسخ دادن به نیاز مشتریان خود، بخش کمتری از سپرده‌ها را تسهیلات داده و حدود 30 درصد منابع خود را حفظ کرده‌اند و تسهیلات نداده‌اند. البته این نسبت تسهیلات در برخی شهرها و استان‌ها کمتر از میانگین و در برخی دیگر از استان‌ها بالاتر از میانگین 30 درصدی بوده است. 

   سهم تسهیلات تهران

 10 درصد بالاتر از سهم سپرده‌ها

از جمله در تهران، بانک‌ها بالاتر از 83 درصد سپرده‌ها را تسهیلات پرداخت کرده‌اند . همچنین در تهران با توجه به سهم 53 درصدی سپرده‌های استان تهران از کل سپرده‌های کشور، سهم تسهیلات 1147 هزار میلیارد تومانی استان تهران معادل 63.3 درصد کل تسهیلات کشور بوده است. یعنی تهران 10 واحد درصد سهم تسهیلات بانکی بیش از سهم خود از سپرده‌های بانکی داشته است. 

این نکته نشان می‌دهد که از دی ماه 96 و شروع التهاب بازار ارز و طلا و قبل از خروج امریکا از برجام، تاکنون، فشار برای دریافت تسهیلات ووام بانکی در تهران بالاتر از نقاط مختلف کشور است و تهران عملا دو سوم تسهیلات بانکی کشور را جذب کرده است. برخی کارشناسان معتقدند که بخش عمده‌ای از این تسهیلات در بخش خدمات مالی، خرید و فروش و واسطه‌گری مالی استفاده می‌شود. این در حالی است که سایر استان‌های کشور تشنه اعتبارات صنعتی و عمرانی و کشاورزی و تولیدی هستند تا رشد اقتصادی و سرمایه گداری و اشتغال را افزایش دهند. 

   افزایش روزانه 1523 میلیارد تومان سپرده و 972 میلیارد تومان تسهیلات

نکته مهم دیگر که حاصل از افزایش حجم سپرده‌ها و تسهیلات در یکسال منتهی به بهمن 98 است، افزایش روزانه 1523 میلیارد تومان سپرده و 972 میلیارد تومان تسهیلات است که حاصل خلق پول، انتشار پول، افزایش نقدینگی روزانه است و این موضوع در شرایط رشد منفی اقتصادی و نبود سرمایه‌گذاری و رشد قدرت خرید مردم، عملا شرایط را برای تورم بالا در آینده فراهم می‌کند و در شرایطی که رکود وجود دارد جذب اقتصاد نشده و عملا در بازار دارایی‌های مختلف مسکن، سهام، خودرو، طلا و ارز، عامل رشد قیمت‌ها خواهد بود. لذا برای توضیح افزایش 1500 میلیارد تومانی روزانه سپرده و نقدینگی، باید توجه داشت که مهم‌ترین عامل پایین بودن بهره‌وری و کارایی است که باعث شده برای سرپا ماندن شرکت‌ها و کارگاه‌ها و واحدهای اقتصادی، نیاز به تزریق دایمی و خلق پول باشد تا برای استمهال بدهی‌ها و وام‌های بانکی و تامین نیاز روزانه خود و سرمایه در گردش دایم به افزایش نقدینگی و وام‌های بانکی بیشتر نیاز داشته باشند. آمارهای بانکی در دی ماه 98 نیز نشان می‌دهد که بانک‌های تهران عملا از 1344 هزار میلیارد تومان سپرده، به میزان 1131 هزار میلیارد تومان یعنی 84 درصد سپرده‌ها را تسهیلات پرداخت کرده‌اند و 16 درصد یا 213 هزار میلیارد تومان را برای سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز شعب حفظ کرده‌اند. از این رقم معادل 127 هزار میلیارد تومان 9.4 درصد سپرده‌ها را سپرده قانونی و 86 هزار میلیارد تومان یا 6.4 درصد کل سپرده‌ها را عنوان نقدینگی مورد نیاز شعب یا سقف اعتباری حفظ کرده‌اند. این نسبت‌ها از میانگین بانک‌ها و استان‌های کشور فاصله دارد و در حالی که نسبت تسهیلات در کشور 78 درصد است در تهران به 93 درصد رسیده است. همچنین در حالی که 19 درصد سپرده‌ها در بانک‌ها باقی مانده این سهم در تهران بیش از 6 درصد بوده است و در عین حال در حالی که سپرده قانونی در بانک‌های کشور بالای 10.3 درصد بوده در تهران 9.4 درصد بوده است. 

   سهم بیشتر تهران در جذب تسهیلات جدید

از دی 96 تاکنون

نکته مهم در مورد وضعیت سپرده تسهیلات استان‌ها توجه به این مطلب است که از دی 96 که بخش عمده رشد تسهیلات بانک‌ها به دلیل رشد قیمت‌ها در بازار ارز و طلا و نوسان قیمت‌ها متوجه تهران بوده و نسبت تسهیلات را در تهران به‌شدت افزایش داد، تاکنون نسبت تسهیلات در تهران همچنان بالاست و نسبت تسهیلات در استان تهران به سپرده بعد از کسر سپرده قانونی معادل 93 درصد گزارش شده است. به عبارت دیگر، از رقم 1344 هزار میلیارد تومان سپرده در تهران معادل 127 هزار میلیارد تومان یا 9.45 درصد سپرده‌ها را سپرده قانونی تشکیل داده است که از میانگین کشوری 10.37 درصدی کل بانک‌ها و استان‌های کشور کمتر است. از سوی دیگر، از رقم 1217 هزار میلیارد تومانی سپرده بعد از کسر سپرده قانونی، 92.93 درصد سپرده بعد از کسر سپرده قانونی یعنی معادل 1131 هزار میلیارد تومان تسهیلات پرداخت شده است که نسبت تسهیلات در تهران با رقم نزدیک به 93 درصد از عدد 78.6 درصدی میانگین کل کشور به میزان بیش از 14 واحد بالاتر است. نکته مهم دیگر توجه به سهم تهران از کل سپرده‌ها و تسهیلات کشور است. تهران با رقم 1344 هزار میلیارد تومان سپرده عملا به میزان 53.4 درصد از کل سپرده‌های 2516 هزار میلیارد تومانی کشور سهم دارد. اما با عدد 1131 هزار میلیارد تومان تسهیلات عملا به میزان 63.8 درصد از کل 1773 هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات کل کشور سهم دارد. به عبارت دیگر، تهران با وجود سهم 53.4 درصدی از سپرده‌های بانک‌های کشور، سهم 63.8 درصدی در تسهیلات بانک‌های کشور دارد و سهم آن از تسهیلات، 10.4 واحد بیشتر از سهم تهران در سپرده‌ها بوده است. این نکته نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر به دلیل جذب پول بانک‌ها و تسهیلات بانک‌ها در خدمات مالی تهران، و تقاضای بالای دریافت تسهیلات در تهران، عملا بخش عمده‌ای از رشد تسهیلات بانک‌ها جذب تهران شده و همین موضوع باعث شده که نه تنها سهم تهران از تسهیلات بیش از سهم آن از سپرده‌ها باشد، بلکه نسبت تسهیلات در تهران بالاتر از میانگین کشور بوده است و درصد سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز شعب از کل سپرده بانک‌های تهران، عملا کمتر از میانگین این شاخص‌ها از کل سپرده‌های بانکی کشور است. بانک‌های تهران عملا از 1344 هزار میلیارد تومان سپرده، به میزان 1131 هزار میلیارد تومان یعنی 84 درصد سپرده‌ها را تسهیلات پرداخت کرده‌اند و 16 درصد یا 213 هزار میلیارد تومان را برای سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز شعب حفظ کرده‌اند. از این رقم معادل 127 هزار میلیارد تومان 9.4 درصد سپرده‌ها را سپرده قانونی و 86 هزار میلیارد تومان یا 6.4 درصد کل سپرده‌ها را عنوان نقدینگی مورد نیاز شعب یا سقف اعتباری حفظ کرده‌اند که این رقم از سهم 19 درصدی کل بانک‌های کشور از کل سپرده‌ها بابت جوابگویی به نیاز روز مشتریان بانک‌ها کمتر است. 

   66 درصد تسهیلات جدید بانک‌ها

 در دوسال اخیر جذب تهران شده است

با توجه به التهاب‌های بازار پول و ارز و قیمت کالاها و خدمات و نرخ تورم که چند ماه قبل از اعلام خروج امریکا از برجام، آغاز شده بود و نرخ ارز و طلا و قیمت برخی کالاها را با خود افزایش داد، لازم است که تحولات و شاخص‌های پولی و بانکی از جمله میزان رشد تسهیلات و توزیع آن در استان‌های کشور، از این منظر مورد ارزیابی قرار گیرد. براین اساس، از دی ماه 96 که وضعیت بازار ارز و سکه با التهاب مواجه شد و دولت و بانک مرکزی برای مقابله با آن، پیش فروش بیش از 60 تن سکه و همچنین فروش اوراق سپرده 20 درصدی به میزان 230 هزار میلیارد تومان در اسفندماه 96 را در دستور کار قرار داد، نسبت مانده تسهیلات به مانده سپرده‌ها نیز به‌شدت رشد کرده و از جمله در استان تهران، بیش از سایر استان‌ها، موجب جذب رشد تسهیلات در این مدت شده است.

به‌طوری که میزان تسهیلات در کشور در دی 96 معادل 1130 هزار میلیارد تومان، بوده که این رقم در دی 98 به 1773 هزار میلیارد تومان اعلام شد و مقایسه این دو رقم نشان از افزایش 57 درصدی میزان تسهیلات در کشور در 2 سال منتهی به دی 98 خبر می‌دهد یعنی تسهیلات 643 هزار میلیارد تومان اضافه شده است.همچنین میزان مجموع سپرده‌های کشور در دی 96 معادل 1503 هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در دی 98 2516 هزار میلیارد تومان شده که نشان از رشد 67 درصدی سپرده‌ها در 2 سال منتهی به دی 98 است. یعنی سپرده‌ها 1013 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است.این آمار نشان می‌دهد که میزان نقدینگی در کشور در این سال‌ها رشد چشمگیری داشته و موجب افزایش سپرده‌ها و تسهیلات بانکی شده است که البته سهم تهران از سپرده‌ها کاهش و سهم تهران از تسهیلات روبه افزایش گذاشته که نشان می‌دهد همچنان مشکل رشد سهم تهران از منابع بانکی و تسهیلات روبه رشد است. در تهران در دی 96 سپرده‌ها 883 هزار میلیارد تومان و تسهیلات 707 هزار میلیارد تومان بوده است. این ارقام در دی 98 به 1344 هزار میلیارد تومان سپرده و 1131 هزار میلیارد تومان تسهیلات می‌رسد. به عبارت دیگر، در 2 سال منتهی به دی 98، میزان سپرده‌ها در تهران 461 هزار میلیارد تومان و تسهیلات 424 هزار میلیارد تومان افزایش یافته و مقایسه دو رقم نشان می‌دهد که تقریبا به اندازه کل رشد سپرده‌ها در تهران میزان تسهیلات نیز افزایش داشته و رقم سپرده قانونی و نقدینگی مورد نیاز شعب در این دوره دو ساله رشد اندکی داشته است  مقایسه رشد تسهیلات در کشور و تهران نشان می‌دهد که در 2 سال منتهی به دی 98، میزان سپرده‌ها در کشور 1013 هزار میلیارد تومان و در تهران 461 هزار میلیارد تومان بیشتر شده است. یعنی 45.5 درصد رشد سپرده‌های کشور مربوط به سهم تهران بوده است همچنین میزان تسهیلات در کشور در فاصله دی 96 تا 98 معادل 643 هزار میلیارد تومان و در تهران 424 هزار میلیارد تومان افزایش یافته است. یعنی 66 درصد رشد مانده تسهیلات بانک‌های کشور در فاصله دو سال دی 96 تا دی 98 سهم تهران بوده است. به عبارت دیگر، 66 درصد رشد تسهیلات بانک‌ها در دوسال اخیر جذب تهران شده است و این به معنای تمایل بانک‌ها به پرداخت بیشتر تسهیلات در استان تهران است که می‌تواند به معنای تمرکز شدید امکانات اقتصادی و همچنین ایجاد معضلات و مشکلات مختلف اقتصادی واجتماعی از بابت تمرکز دهی و ایجاد تراکم جمعیتی و امکانات اقتصادی یا حداقل تمرکز تصمیم‌گیری و ایجاد دفاتر بنگاه‌ها و سازمان‌های اقتصادی در تهران باشد.از سوی دیگر، التهاب بازارهای ارز و طلا و بورس عمدتا متعلق به تهران بوده و در نتیجه تقاضا برای دریافت تسهیلات عمدتا از سوی فعالان بازار تهران برای خدمات مالی و خرید و فروش و سرمایه‌گذاری در بازارهای دارایی در دو سال اخیر به بانک‌ها ارایه شده است.