اول سور و سات میهمانی را فراهم کنید

پیمان مولوی

وقتی که مسوولان اعلام می‌کنند که‌ای مردم؛ در بازار سرمایه مشارکت کنید، مثل صاحب مجلسی هستند که میهمان یا میهمانانی را به خانه‌اش دعوت کرده و باید نکاتی برای این دعوت تدارک ببیند؛ میوه‌ای بخرد؛ سیب و انگور و هلو و... جلوی میهمان بگذارد؛ حداقل یک چایی در برابرش قرار دهد؛ نمی‌شود که شما میهمان دعوت کنید اما نیازهای اولیه یک میهمانی را مهیا نکنید. در مورد بازار بورس هم دولت وقتی از مردم دعوت می‌کند باید بستر لازم برای این مشارکت را در ابعاد سخت‌افزاری و نرم‌افزای مهیا کرده باشد. معتقدم وقتی در مورد بازارهای اقتصادی صحبت می‌کنیم، باید بدانیم که اصل اساسی در هر بازاری منفعت و سودآوری است؛ منفعت و سود هم در اقتصاد نه تنها مضموم نیست، بلکه یک ارزش اساسی و پذیرفته شده است. در واقع بازارها در همه جای دنیا در اثر تحرکات مجموعه افرادی شکل می‌گیرند که در آن قلمروی اقتصادی ذینفع هستند و منافعی دارند. 

وقتی در مورد بازار سرمایه‌ای صحبت می‌کنیم که بر اساس اظهارات رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از ابتدای سال 99 تا این لحظه‌ای که در حال صحبت هستیم، بیش از 100هزار میلیارد تومان نقدینگی جذب کرده است، قبلا باید شرایط و بستر حضور و مشارکت عمومی را نیز فراهم کرده باشیم. در مورد این اعداد و ارقام و این اظهارات چند تحلیل و پرسش می‌توان ارایه کرد. یکی اینکه در آن روزهایی که مسوولان اقتصادی کشور در ایام نوروز و روزهای ابتدایی سال، درباره اهمیت بورس صحبت می‌کردند و آقایان از مردم دعوت می‌کردند که در این بازار مشارکت کنند، آیا بسترهای نرم افزاری و سخت افزاری لازم برای این حضور گسترده را داشتیم یا نداشتیم؟ چرا که یکی از دلایل عمده مشکلاتی که در بورس شاهد آن هستیم بدلیل مسائل مرتبط با انفورماتیک و مشکلاتی است که در نحوه انجام معاملات و کارایی سیستم‌های به‌کار گرفته شده ظهور و بروز داشته است. یعنی مسوولان در شرایطی که مردم را دعوت به مشارکت در بورس می‌کردند، هنوز بستر لازم را برای این مشارکت عمومی و بزرگ مهیا نکرده بودند. سیستم‌ها در گدشته بر اساس ظرفیت‌های پایین کار می‌کرده اما وقتی ناگهان چندین میلیون نفر در یک بازه زمانی کوتاه به این سامانه ورود می‌کنند و بستر لازم هم قبلا ایجاد نشده در نهایت باعث بروز مشکلاتی می‌شود. نکته بعدی که بسیار تاثیرگذار است؛ بحث ورود حقیقی‌ها به بازار است؛ اینکه آیا حقیقی‌های تازه به بازار آمده، نسبت به مکانیسم‌های بازار آشنایی حداقلی دارند یا اینکه از این آگاهی‌ها محروم مانده‌اند. وقتی به این مکانیسم اشاره می‌کنیم؛ برخی گمان می‌کنند که درباره موضوعات بسیار پیچیده و غیر قابل فهم صحبت می‌کنیم. هرچند بازار بورس پیچیدگی‌هایی دارد اما سازو کار فعالیت در آن بر اساس یک مکانیسم منعطف و پویا برنامه‌ریزی شده است . منتها باید مردم را به مهارت‌ها مجهز کرد. پس عدم درک درست از مکانیسم‌ها هم یکی از دلیل بروز نوسان است، چراکه هر داده اطلاعاتی نادرست و هر خبر کذب و هر فضاسازی برنامه‌ریزی شده‌ای می‌تواند حقیقی‌ها را نگران کند و باعث شود تا سرمایه خود را جابه‌جا کنند. نکته سوم مباحثی است که در مورد دست اندرکاران بورس می‌توان به آنها اشاره کرد؛ اولین نکته‌ای که در بورس بعد از سه، چهار ماه رشد رخ داد این بود که در جریان عرضه دارا دوم برخی ناهماهنگی‌های اجرایی میان مسوولان ایجاد شد که این موضوع هم یکی از دلایل نوسان بورس بود. در این زمان حتی برخی حقوقی‌های بازار این سوال را از خود مطرح می‌کردند آیا روند حمایت دولت از بازار سرمایه به سکانس پایانی خود رسیده است؟ وقتی حقوقی‌ها اینچنین نگرانی‌هایی را ردباره چشم‌انداز آینده مطرح کنند، معلوم است که چه افکاری در ذهن حقیقی‌ها جریان دارد و چه دغدغه‌هایی دارند. وقتی یک چنین تنش‌هایی ایجاد می‌شود هم حقیقی‌ها و هم حقوقی‌ها نگران می‌شوند؛ وقتی حقوقی‌ها دغدغه‌های بنیادینی پیدا می‌کنند؛ به هر حال دست به تصمیماتی میزنند که ممکن است اثرات خوش آیندی بر بازار نداشته باشد. البته با گذشت مدت زمان کوتاهی مشخص شد که این نگرانی‌ها چندان مهم هم نبوده است.اتفاق دیگری هم همزمان با این تحولات در حال رخ دادن است، مثلا صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت موظف شده‌اند تغییراتی در دارایی‌های خود ایجاد کنند که مجموعه این عوامل ذکر شده دست به دست هم دادند تا یک بازاری که تازه تعداد جمعیتش میلیونی شده و طیف عمده‌ای از جمعیت آن را حقیقی‌های تازه کار تشکیل می‌دهند و طیف‌های دیگر هم حقوقی‌های خبره هستند با نوساناتی مواجه شود و مشکلاتی ایجاد شود. باید دید که چگونه می‌توان این شرایط متکثر را در راستای یک هدف کلی که پویایی بازار است؛ مهار کرد؟ موضوع دیگر هم بحث حقوقی‌هایی است که در نوسانات بازار اثرگذار هستند. این طیف‌ها منافعی دارند؛ باید سیاست‌های هلدینگ‌ها و کارتل‌های خود را پیگیری کنند و ممکن است این افراد دست به اقداماتی بزنند که تاثیرات خاصی در بازار سرمایه داشته باشند. همان‌طور که گفتم این پیگیری منافع اصلا نکته منفی تلقی نمی‌شود و اتفاقا بنیاد فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر منافع است. امروز آقای وزیر اقتصاد گفته‌اند که برنامه مدونی را برای بازار سرمایه دارند؛ خوب است سریع این برنامه مدون شماره گذاری شده با تایم لاین مشخص در بازار ارائه شود و اقدامات قانونی آن تنظیم شود تا دیگر حرف مسوولان در بازار دو تا نشود. همان‌طور که گفتم بازار علی رغم تمام پیچیدگی‌هایی که دارد از یک الگوی ساده پیروی می‌کند؛ باید این الگوها را شناخت و در راستای به‌کارگیری درست آنها اقدام کرد.