اقتصاد ایران و بازار انرژی

حمیدرضا صالحی

ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز جهان، همواره در این بازار نقشی کلیدی و مهم ایفا کرده و در این چارچوب استفاده از ظرفیت‌های موجود در کشور و درآمدزایی از آنها اهمیت فراوانی دارد.

هرچند در سال‌های گذشته تلاش شده میزان وابستگی به درآمدهای نفتی در بودجه جاری کشور کم شود که در نگاه بلندمدت اهمیت فراوانی خواهد داشت اما ایران در کنار نفت، ذخایر گسترده‌ای از گاز و البته ظرفیت مهمی در تولید و صادرات محصولات پتروشیمی دارد. 

در حوزه گاز میزان ذخایر ما در جهان کم‌نظیر است و اینکه ما چگونه بتوانیم از این محصولات استفاده کرده و درآمدزایی کنیم بسته به نحوه و نوع مدیریت ایران متفاوت خواهد بود. ما در سال‌های گذشته دیده‌ایم که حتی کشورهایی که ذخایر قابل توجه گاز نداشته‌اند نیز در این بازار حضور پیدا کرده و تلاش به نقش آفرینی داشته‌اند اما متاسفانه ایران در تعاملات نتوانسته آن‌طور که باید حضور داشته باشد.

یکی از اصلی‌ترین دلایل این عدم حضور، نبود یک برنامه قوی و بلندمدت است. ما باید بدانیم که در سال‌های آینده کدام بازارها بیشترین جذابیت را داشته و امکان حضور ما در آنها وجود دارد. سپس بر اساس یک برنامه‌ریزی همه‌جانبه و طولانی مدت حرکت به سمت اهداف آغاز شده و تمام دستگاه‌های تصمیم‌گیر در رابطه با آن فعالیت کنند.

عرصه‌ای مانند صادرات گاز، برای ایران مزیت نسبی بسیار بالایی دارد، زیرا هیچ کشوری از نظر ذخایر با ایران توان رقابت نداشته و از سوی دیگر، بازاری قابل توجه پیش‌روی ایران قرار داد.

از این‌رو در کنار تلاش برای حفظ بازارهایی مانند عراق، باید به دیگر بازارها نیز توجهی جدی داشت. برای مثال، از سال‌ها پیش بحث انتقال گاز ایران به پاکستان مطرح بوده اما هرگز به شکل جدی به آن توجه نشده و طرح‌ها به نتیجه نرسیده‌اند یا کشورهای اروپایی که از روسیه گاز می‌گیرند، سال‌هاست به دنبال فروشنده‌ای جدید می‌گردند. این کشورها به منظور کاهش وابستگی به روسیه و به وجود آمدن راهی جدید برای تامین نیازهایشان آماده استفاده از گاز صادرکنندگان دیگر هستند و اگر ایران بتواند در این مسیر به سمت اروپا زیرساخت‌های لازم را فراهم کند، قطعا بازاری مطلوب نصیب کشور خواهد شد.

در بازار امروز، بسیاری از کشورها، تلاش کرده‌اند با استفاده از جدیدترین امکانات و شیوه‌های نوین حضور خود در تجارت را گسترش دهند و اگر ایران می‌خواهد از یکی از مهم‌ترین مزیت‌های نسبی خود استفاده کند نیز باید از این امکانات بهره ببرد.