کرونا و اقتصاد ایران

شهریار حسین بر

چند روز پیش آقای روحانی رییس‌جمهور کشورمان درباره تأثیر شیوع ویروس بر اقتصاد کشور، آمار تأثیر حدود 3 درصدی را دادند، متأسفانه از مبانی این صحبت ایشان اطلاع دقیقی در دسترس نیست، در این مطلب سعی می‌کنم با ذکر چند مورد وضعیت اقتصادی کشور از منظر شاخص قیمت مصرف کننده از بهمن ماه تا کنون و قیاس با سال‌های دیگر مورد بررسی قرار دهم.

1- شاخص قیمت مصرف‌کننده یا شاخص بهای کالا و خدمات که به عنوان CPI نیز شناخته می‌شود نشان‌دهنده میزان متوسط رشد قیمت طی یک بازه زمانی مشخص 1 ماهه، 1 ساله و بازه‌های دیگر نسبت به قبل از آن است، داده‌های مربوط به شاخص قیمت مصرف‌کننده در گذشته توسط دو نهاد بانک مرکزی و مرکز آمار ایران منتشر میشد، هر کدام از این دو سازمان دولتی با فرمتی جداگانه هر ماه این شاخص را منتشر می‌کردند، از آخر آبان 1397 و پس از اوج گرفتن نرخ رشد قیمت‌ها در این سال و اختلاف نظر این دو نهاد مبنی بر دقیق بودن آمار‌های هر سازمان متأسفانه بانک مرکزی از انتشار کلیه آمارهای اقتصادی منع شد و در نتیجه از آن به بعد داده‌های اقتصادی فقط توسط مرکز آمار ایران منتشر می‌شود.

2- طبق اطلاعات منتشر شده مرکز آمار کشور شاخص قیمت مصرف‌کننده سالیانه در مرداد99 به نسبت مرداد 98 برابر با 30.4% می‌باشد که نشان از رشد 30 درصدی بهای کالا و خدمات مختلف دارد.

3- طبق داده‌های منتشر شده توسط همین مرکز شاخص قیمت مصرف‌کننده یا همان CPI از بهمن ماه 1398 تا پایان مردادماه سال جاری مجموعا 20% رشد داشته است، و در پایان مرداد ماه به حدود 235.9 رسیده است این یعنی طی 7 ماه گذشته قیمت‌ها 20% افزایش پیدا کرده‌اند، طبیعتا این متوسط کل سبد کالایی موجود در کشور می‌باشد و برای بسیاری از مردم به فراخور نوع سبد کالایی که دارند به مراتب متفاوت و چه بسا بیشتر نیز بوده است.

4- روند شاخص قیمت مصرف‌کننده در سال 1398 نسبت به سال 1397 روندی کاهشی بوده است به‌طوری که شاخص 9 ماه از سال 98 نسبت به ماه مشابه سال 97 کمتر بوده این بدان معنا است که رشد کلی شاخص قیمت مصرف‌کننده و در نتیجه قیمت‌ها در سال 1398 به نسبت سال قبل از آن به مراتب کمتر بوده است.

5- در طول سال 98 مجموعا در 7 ماه از سال شاخص قیمت‌ها نسبت به ماه قبل از آن کمتر بوده و در نتیجه رشد قیمت‌ها کاهنده شده است، این روند تقریبا تا بعد از اسفندماه 98 که مقایسه قیمت‌های آن نسبت به ماه قبل بوده ادامه داشته است، اما این روند کاهنده اساسا در سال 99 تغییر کرده است، به‌طوری که جز فروردین ماه در همه ماه‌های امسال شاخص قیمت هر ماه نسبت ماه مشابه سال گذشته بیشتر شده است به گونه‌ای که روند به 2 سال قبل یعنی سال 1397 شباهت زیادی یافته است.

6- متوسط CPI ماهانه سال 1397 حدود 3.3% بود اما این عدد در سال 1398 به 1.7% رسید که نشان می‌داد میزان رشد قیمت‌ها در سال 1398 به مراتب کمتر از سال قبل بوده است.

7- CPI در مرداد ماه سال 99 نسبت مرداد ماه سال 98 از 0.7 درصد به 3.5 درصد رسیده و این یعنی میزان شاخص قیمت مصرف‌کننده ماهیانه در مرداد ماه سال 99 حدود 5 برابر بیشتر از مرداد‌ماه سال گذشته رشد داشته است و نشان از رشد بهای کالا و خدمات در سال 99 به نسبت قبل دارد.

 8- برای اثبات این مدعا که رشد قیمت‌ها به سال 97 شباهت یافته می‌توان به رشد شاخص قیمت مصرف‌کننده به صورت سالیانه نیز اشاره کرد، این شاخص در پایان اسفند 1398 به نسبت اسفند 1397 حدود 22% رشد داشته در حالی که در مدت مشابه در سال 1397 این شاخص 47% افزایش پیدا کرده است و این در حالی که برای همین بازه زمانی در سال 1396 رشد شاخص قیمت مصرف کننده یا همان CPI 7% بوده است.

9- اگر شاخص قیمت مصرف کننده را برای 5 ماه اول سال 99 (پایان اسفند 98 تا مرداد 1399) محاسبه کنیم به عددی حدود 17% می‌رسیم، اما CPI مدت مشابه در سال 98 حدود 10%، در سال 97 حدود 15% و در سال 96 حدود 3% بوده است، چنین روندی این نگرانی جدی‌تر می‌کند که خدای نکرده وضعیت اقتصادی کشور از منظر رشد تورم مجدد به سال 1397 برسد.

در نهایت آنچه بسیار واضح و روشن است وضع نه چندان به سامان اقتصاد کشور است که طبیعتا به مسائل متعددی همچون شیوع کرونا، رکود فعالیت‌های صنعتی، تحریم‌های اقتصادی، سوء مدیریت‌ها در سطوح مختلف و .... بستگی دارد، اما باید منتظر ماند و دید که آیا وزارت اقتصاد و دارایی و بانک مرکزی می‌توانند با توجه به کسری بودجه نیاز روزافزون دولت به منابع مالی را از طریق ابزارهای مدرنی همچون فروش اوراق بدهی پاسخ بدهند و یا با چاپ پول موجب افزایش نقدینگی و در نتیجه افزایش تقاضا در بازار و رشد روزافزون قیمت‌ها و در نهایت تورم می‌شوند؟