زد وخورد به‌خاطر یک‌مشت دلار

گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|

عکس‌ها و فیلم‌های کتک‌کاری متقاضیان خرید دلار در یکی از پاساژها، تشکیل صف برای خرید ارز در صرافی‌های بازارهای مختلف کشور، آن هم در بازاری کم عمق و با گردش مالی اندک که به گفته بانک مرکزی کل گردش مالی و فروش آن روزانه بین 5 تا 8 میلیون دلار است، در کنار سقوط قیمت سهام، افزایش قیمت خودرو، اجاره، مسکن و قیمت کالاهای مورد نیاز مردم و... حکایت از ورود اقتصاد ایران به مرحله‌ای جدید دارد و برای رهگذران و سرمایه‌گذاران، سهامداران و مردم کوچه و بازار این پرسش اساسی را مطرح ساخته که رشد قیمت کالاها، قیمت دارایی، مسکن، خودرو، ارز، وضعیت بورس تا کجا ادامه خواهد یافت و برای ایجاد ثبات در بازارهای مختلف چه باید کرد؟ و مدیریت نامناسب بازارهای مالی و دارایی تا کی ادامه دارد؟ درگیری در پاساژ اسکان میرداماد به خاطر خرید دلار و صف شلوغ مقابل صرافی‌ها در پاساژی که در روزهای عادی افراد اندکی به آن رفت و آمد می‌کنند، نشان می‌دهد که تب دلار دوباره بالا گرفته و به خاطر خرید دلار و کسب سود عده‌ای مشت و لگد به هم حواله می‌دهند.  برخی فعالان بازار ارز و سهامداران بورس می‌گویند: اتفاقاتی که باعث شده شاخص کل بورس با سقوط 400 هزار واحدی به کانال 1.5 میلیون واحدی برسد و قیمت خودرو را با عدد سرسام آوری به چند صد میلیون افزایش دهد، موجب شده که عده‌ای رفتار پله‌ای را در پیش بگیرند و پس از آنکه متوجه شدند قیمت سهام فعلا رشدی ندارد بخشی از سهام خود را فروخته و پول خود را به سمت بازار ارز، خودرو و طلا و مسکن منتقل کرده‌اند و در نتیجه خراب شدن وضعیت بورس عملا روی بازارهای دیگر تاثیر گذاشته است.  برخی صاحب‌نظران نیز معتقدند که با وجود حضور بانک مرکزی و اشباع بازار اسکناس در بازار کم عمق 5 تا 8 میلیون دلاری صرافی‌ها و بازار آزاد، آنچه موجب شده که قیمت ارز همچنان روبه افزایش باشد انتظارات تورمی و وضعیت بازار در ماه‌های آینده است و عده‌ای با این تحلیل که انتخابات امریکا، مشکلات کلان اقتصاد ایران و رشد نقدینگی و تورم در ماه‌های آینده، عامل رشد قیمت‌ها خواهد بود، به سمت خرید ارز رفته‌اند و معتقدند که قیمت ارز هر چه باشد نسبت به آینده پایین‌تر است و همین موضوع موجب شده که با وجود عرضه سنگین ارز در سامانه نیما و تامین ارز صرافی‌ها، همچنان قیمت دلار همچنان روبه افزایش باشد و برای خرید دلار صف تشکیل شود. در حالی که این بازار چند میلیون دلاری در مقایسه با کل واردات کشور و نیازهای ارزی، حجم اندکی دارد و نباید رشد آن سایر بازارها و کالاها و قیمت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. 

عده‌ای دیگر می‌گویند که کنترل برخی بازارها و عدم تناسب رشد قیمت در بازارهای مختلف باعث شده که در 5 ماه ابتدای سال عمدتا قیمت سهام افزایش یابد اما متناسب با آن قیمت ارز و مسکن و خودرو رشد نکند، در نتیجه پس از مدتی، بورس به اوج خود رسید و از هیجان و رشد بالا باز ایستاد و در نتیجه عده‌ای پول خود را به بازارهای دیگر مانند ارز و طلا و خودرو، مسکن و کالاهای دیگر منتقل کردند. 

 اکنون نقدینگی سرگردان و سفته بازان و سوداگران از بازاری به بازار دیگر در حال حرکت هستند و رفتار پله‌ای را در پیش گرفته‌اند و به دنبال آن هستند که اکنون نوبت سوددهی و سوداگری در کدام بازار است تا پول خود را به آن بازار ببرند.  برخی کارشناسان می‌گویند که دانم نمی‌شود حجم نقدینگی را روزانه 2.2 هزار میلیارد تومان و قیمت ارز را هر روز چند صد تومان افزایش داد تا بورس همچنان به هیجان و رشد خود ادامه دهد. زیرا رشد قیمت‌ها به شکل افسارگسیخته همه بازارها و کالاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد و کافی است که یک بازار از بازار دیگری به هر دلیلی عقب بیافتند و در نتیجه باعث می‌شود که عده‌ای از یک بازار خارج شوند و به بازار دیگری بروند. این رفتار سوداگری و کسب سود، موجب شده که سهامدار به سهام شرکتی که آن را خریده احساس تعلق نکند و حداقل برای یکسال صبر و حوصله را تعهد نکند، در نتیجه بدون آنکه منتظر گزارش‌های مالی و مجمع باشد، هر لحظه به دنبال جابه‌جایی از این سهم به آن سهم و از این بازار به بازار دیگری است.  همین موضوع باعث می‌شود که عده‌ای دچار رفتار عصبی و هیجانی شوند و گمان کنند که بازنده هستند و هر چه زودتر باید دارایی خود را بفروشند و وارد بازار دیگری شوند و همین عصبیت باعث شده که در صف خرید ارز اقدام به فحاشی و کتک کاری کنند. سرمایه‌های سرگردان بعد از ریزش اخیر بورس همه بازارهای دارایی مانند خودرو، ارز و طلا را تحت تاثیر قرار داده و حتی به معیشت مردم و قیمت کالاها و خدمات مصرفی، لوازم خانگی، و حتی اجاره خانه نیز وارد شده است. در حال حاضر، بخش قابل توجهی از مردم ایران اجاره نشین هستند و بازار مسکن با رشد ماهانه 10 درصدی قیمت مواجه شده است و این نوع جهش قیمتها می‌تواند تبعات بسیار خطرناکی در معیشت و زندگی روزمره مردم داشته باشد. در حال حاضر برای رهن یک واحد آپارتمان باید بین 300 تا 500 میلیون تومان پرداخت شود در حالی که با این پول قبلا می‌توانستند مسکن خریداری کنند و مالک شوند. 

    دلار در کانال 25 هزار تومان 

 روز سه‌شنبه 18 شهریور 99، در بازار آزاد قیمت دلار با افزایش نسبت به قیمت‌های پایانی روز کاری قبل 25 هزار تومان، یورو 29 هزار و 400 تومان و درهم امارات 6 هزار و 900 تومان اعلام شده است. در ساعات عصر سه شنبه نیز دلار 25200، درهم 6930 و یورو 29400 تومان معامله شده است.  برخی فعالان بازار ارز گفته‌اند که به دنبال تحولات بازار سهام و سقوط آن به کانال 1 میلیون و 500 هزار واحد، و همچنین افزایش قیمت خرید دلار در سامانه نیما به 21 هزار و 863 تومان و ایجاد فاصله بین دلار صرافی و دلار آزاد، صف خرید دلار از صرافی‌ها افزایش یافت و عده‌ای پول خود را به بازار ارز برده‌اند و در نتیجه ظرف روزهای گذشته قیمت دلار به 25 هزار تومان رسیده است. عده‌ای دیگر از کارشناسان می‌گویند شاید افزایش قیمت دلار در بازار ارز بتواند جلوی سقوط قیمت سهام را بگیرد و سهامداران با این تحلیل که با رشد قیمت ارز، قیمت سهام افزایش می‌یابد از فروش سهام خود جلوگیری کنند. 

در این راستا به دنبال افزایش قیمت دلار به 25 هزار تومان، قیمت ارز در صرافی‌ها نیز افزایش یافت تا فاصله آن با بازار آزاد را کاهش دهد. صرافی‌ها بانکی قیمت خرید و فروش دلار را نسبت به روز کاری قبل ۱۵۰ تومان افزایش دادند و برهمین اساس قیمت دلار در صرافی‌های بانکی برای فروش ۲۲ هزار و ۷۵۰ تومان است.این صرافی‌ها دلار را از مردم با قیمت 22 هزار و 650 تومان خریداری می‌کنند. همچنین قیمت فروش یورو در صرافی‌های بانک‌ها با 150 تومان افزایش نسبت به قیمت‌های پایانی روز کاری قبل 26 هزار و 950 تومان اعلام شده است؛ قیمت خرید یورو در این صرافی‌ها 26 هزار و 850 تومان درج شده است.

قیمت خرید و فروش دلار و یورو در صرافی‌های بانکی همزمان با افزایش قیمت ارز در بازار آزاد افزایش یافته است. این صرافی‌ها نرخ‌های آغاز معاملات را مشابه روز قبل اعلام کرده بودند ولی با ورود دلار آزاد به کانال جدید 25 هزار تومانی، قیمت‌ها در صرافی‌های بانکی هم افزایش یافت.

     سکه ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان شد

به دنبال افزایش قیمت دلار به کانال 25 هزار تومان و اعلام نرخ اونس جهانی به قیمت 1934 دلار، قیمت طلا نیز افزایش یافت و قیمت طلای ۱۸ عیار هرگرم یک میلیون و ۱۲۲ هزار تومان، مظنه طلای آبشده یا هر مثقال طلای 7 عیار 4 میلیون و 860 هزار تومان، قیمت سکه تمام بهار آزادی طرح جدید ۱۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان، قیمت سکه طرح قدیم 11 میلیون و 50 هزار تومان، قیمت نیم سکه بهار آزادی 5میلیون و 700 هزار تومان، ربع سکه بهار آزادی 3 میلیون و 200 هزار تومان و سکه گرمی یک‌میلیون و 750 هزار تومان تعیین شده و به فروش می‌رسد.

    دلار 25هزار تومانی از کجا آمد؟

قیمت هر اونس طلا با 0.32 درصد کاهش به 1927 دلار و 47 سنت رسید. قیمت طلا در معاملات آتی برای تحویل در ماه دسامبر نیز با 0.01 درصد کاهش به 1934 دلار و 10 سنت رسید. ایلیا اسپیواک تحلیلگر موسسه دیلی اف ایکس گفت: ارزش دلار تقویت شده و این مساله تا حدودی قیمت طلا را تضعیف کرده است. حفظ قیمت در سطح بالای 1900 دلار برای طلا خیلی اهمیت دارد.شاخص ارزش دلار در برابر ارزهای رقیب شاهد افزایش بود و موجب گرانتر شدن طلا برای سرمایه‌گذارانی شد که با ارزهای غیردلاری خرید می‌کنند. پس از آنکه آمارها نشان داد که اقتصاد ژاپن در سه ماهه دوم امسال بیش از آنکه تصور می‌شد کوچک‌تر شده و میزان هزینه‌های سرمایه‌ای در نتیجه کرونا آسیب دیده است، امیدها نسبت به ترمیم سریع اقتصادی کمرنگ شد. دولت‌ها و بانک‌های مرکزی جهان میلیاردها دلار نقدینگی به اقتصادهای ملی تزریق کرده‌اند تا جلوی افت بیشتر رشد اقتصادی را بگیرند و همین مساله سبب شده تا سرمایه‌گذاران برای در امان ماندن دارایی‌های خود از افزایش نرخ تورم به بازار طلا هجوم ببرند و موجب رشد بی‌سابقه قیمت فلز زرد شوند.فعالان بازار اکنون روی تصمیم سیاست‌گذاری بانک مرکزی اروپا در روز پنجشنبه متمرکز شده‌اند تا ببینند آیا این بانک سیاست‌های محرک مالی بیشتری را به اجرا خواهد گذاشت یا نه.

دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا روز دوشنبه بار دیگر ایده قطع ارتباط اقتصاد امریکا از چین را مطرح کرد و گفت که کشورش اگر با دومین اقتصاد جهان داد و ستد اقتصادی نکند چیزی از دست نخواهد داد.

    افزایش ۲۰۰ هزار تومانی قیمت سکه

طبق اعلام کشتی‌آرای، قیمت سکه ۲۰۰ هزار تومان افزایش یافته ولی در بازار طلا و سکه خریدهای هیجانی وجود ندارد.محمد کشتی‌آرای در گفت‌وگو با تسنیم، درباره وضعیت بازار طلا و سکه در روزجاری اظهار داشت: با افزایش قیمت ارز در بازار داخلی، قیمت طلا و سکه نیز افزایش یافته است.هر گرم طلای 18 عیار نیز 22 هزار تومان افزایش یافته ولی خرید و فروش‌ها در بازار تغییر چندانی نکرده است. نایب‌رییس اتحادیه طلا و جواهر تصریح کرد: معمولا در سال‌های قبل در ماه شهریور بازار طلا و سکه با رکود همراه می‌شد امسال شهریور همزمان شده با محرم و صفر این رکود توأمان شده بنابراین در بازار افزایشی در خرید و فروش‌ها نداشتیم. وی با تأکید براینکه داد و ستدها در بازار معمولی است، گفت: پیش بینی می‌شد که بعد از ریزش بورس، پول وارد بازار طلا و سکه هم شود ولی این اتفاق نیفتاد؛ بنابراین درحالی که قیمت‌ها درحال افزایش است حباب سکه تغییر نکرده و همان 550 هزار تومان است چراکه تقاضای جدید وارد بازار نشده است.

کشتی آرای با بیان اینکه قیمت جهانی طلا به دلیل تقویت ارزش دلار در بازارهای جهانی اندکی کاهش یافت، گفت: بنظر می‌رسد نرخ ارز در بازار داخلی نیز به دلیل برابری با ارز بین‌المللی افزایشی شده است.

    اثر بورس و خودرو بر بازار ارز و طلا

برخی فعالان بازار ارز معتقدند آنچه این روزها در بازار ارز رخ می‌دهد حاصل اتفاقاتی است که در بازار سرمایه و خودرو افتاده و گرانی ارز بهانه‌ای شده برای گران‌فروشی‌های دیگر!

بازار ارز مدتی است که با نوسانات شدید همراه شده و نوسانات لحظه‌ای در بازار ارز موجب شد تا قیمت دلار بار دیگر وارد کانال 25 هزار تومان شود.البته در ماه‌های اخیر با تشدید نوسانات ارزی، قیمت دلار رکورد 26 هزار تومان را هم زده بود ولی بعد از مدتی با ورود بانک مرکزی به بازار قیمت‌ها تا کانال 20 هزار تومان هم بازگشت و مدتی نیز در محدوده 22 هزار تومان در نوسان بود. اما از روزهای گذشته بار دیگر نوسان صعودی در بازار ارز شکل گرفته و قیمت ارز وارد کانال جدید قیمتی شد. نوسانات لحظه‌ای درحالی باردیگر در بازار طلا و ارز ثبت می‌شود که از هفته‌های گذشته بازار سرمایه با ریزش همراه شد و برخی در پیش‌بینی‌هایشان گفتند بعد از ریزش بورس، تازه‌واردهای بورسی از بازار سرمایه خارج شده و به سراغ بازار ارز و سکه می‌روند. این موضوع هرچند با اختلاف نظرهایی از سوی کارشناسان اقتصادی همراه شده ولی بی‌تاثیر در بازار طلا و ارز نبود؛ موید آنهم صف‌های طولانی‌ای است که در روزهای گذشته مقابل صرافی‌ها تشکل شده و می‌شود.

برخی فعالان بازار ارز در مورد اتفاقاتی که باعث افزایش مجدد قیمت ارز شده می‌گویند وضعیت بورس کار را خراب کرد و ریزش بورس در افزایش قیمت‌ها و خریدهای هیجانی ارز سهم بالایی دارد برخی فعالان بازار ارز می‌گویند که تقاضای ارز در بازار آزاد رقم زیادی نیست اما متاثر از وضعیت بازار سهام و خودرو و انتظارات تورمی، با افزایش صف خرید ارز و رشد قیمت‌ها همراه شده است. 

    تقاضای روزانه بازار رسمی اسکناس

۵ تا ۸ میلیون دلار 

طبق اعلام بانک مرکزی حجم معاملات اسکناس در بازار غیررسمی بسیار پایین و حجم تقاضای روزانه در بازار رسمی اسکناس نیز طی چند روز اخیر رقمی بین ۵ تا ۸ میلیون دلار بوده است.بانک مرکزی در راستای وظایف و مسوولیت‌های قانونی خود و سیاست‌های کلان اقتصادی، علی‌رغم محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، سیاست تسهیل تجارت، حفظ ارزش پول ملی و قدرت خرید خانوارها و صاحبان کسب‌وکار، تعادل منابع و مصارف ارزی و کمک به رشد اقتصادی را دنبال می‌کند.بنابراین، در این شرایط سخت جنگ اقتصادی، سیاست‌گذار پولی نمی‌تواند صرفاً دنباله‌روی شاخص ارزی اسکناس و حواله در بازار غیررسمی ارز باشد، چراکه شکل‌گیری نرخ‌های اسمی بالای ارز در بازار یادشده، عمدتاً ناشی از انتظارات و نه عوامل بنیادین، کمکی به ایجاد و حفظ ثبات در بازار ارز و بخش‌های واقعی و مالی اقتصاد نخواهد کرد و اقتصاد ایران را با چالش‌های جدی مواجه خواهد ساخت.

در این راستا، بانک مرکزی متناسب با شرایط و روند امروزه بازار نسبت به تأمین تقاضاهای واقعی ارز به‌صورت اسکناس و حواله اقدام کرده است، بنابراین سیاست این بانک حفظ ثبات بازار ارز براساس عوامل بنیادین است.بازار اسکناس توسط بازارساز در حال اشباع شدن است و به‌نظر می‌رسد بازارساز با این اقدام دست دلالان را از بازار کوتاه کرده است و تأمین نیازهای ارزی متقاضیان واقعی توسط نظام بانکی و شبکه صرافی‌های مجاز به‌نرخ بازار و براساس عوامل بنیادین ادامه خواهد داشت.

    بورس کار را خراب کرد

یکی از فعالان بازار ارز می‌گوید: اگر همین وضعیت در بورس ادامه داشته باشد، تازه‌واردهای بورس سرمایه‌های خود را وارد بازارهای موازی می‌کنند و این موضوع نگران‌کننده است. برخی از فعالان بازار علت افزایش تقاضای خرد برای خرید ارز را ناشی از اتفاقات اخیر بورس می‌دانند و می‌گویند: مردم که عمدتاً اقشار متوسط هستند این روزها خریداران اصلی بازار هستند. شاخص بورس در معاملات بازار سرمایه با ادامه روند نزولی به کانال 1.5 میلیون واحدی وارد شد.شاخص بورس از نقطه اوج خود تاکنون بیش از 500 هزار واحد کاهش یافته و حمایت‌های لفظی و عملی از این بازار نتوانسته است مانع افت ریزش شاخص شود.

روند نزولی بازار از زمانی آغاز شد که اخباری از اختلاف بین دو وزارتخانه اقتصاد و نفت بر سر عرضه سهام پالایشی در قالب ETF دولتی منتشر شد. اگرچه پذیره نویسی سهام پالایشی آغاز شد اما به عقیده تحلیلگران این اخبار اعتماد سرمایه‌گذاران به ویژه سهامداران خرد که عمدتا رفتار هیجانی دارند را به این بازار سلب کرد.

    دلار نیمایی 21 هزار و 863 تومان

اما عده‌ای دیگر از فعلان بازار ارز به وضعیت تأمین ارز در سامانه نیما گله دارند و می‌گویند افزایش قیمت ارز در سامانه نیما و عدم تامین ارز به قیمت مناسب مشکلی برای فعالان اقتصادی شده است. گفتنی است قیمت خرید دلار روز سه شنبه در سامانه نیما 21 هزار و 863 تومان بود.

یکی از بازاری‌ها در همین ارتباط می‌گوید: عدم وجود ارز کافی با نرخ مناسب در سامانه نیما برای صرافان غیربانکی و‌ خرید ارز محدود با شرایط مناقصه بسیار رقابتی و ارایه نرخ‌های بالا برای خرید محدود ارز از مهم‌ترین دلایل افزایش قیمت ارز در روزهای اخیر بوده است. بازاری‌ها از افزایش تقاضا بین صرافی‌ها می‌گویند و تأکید دارند که ارز با نرخ مناسب کم شده ضمن اینکه فضای رقابتی در خرید و فروش‌ها باعث افزایش نرخ ارز شده است.

    گرانفروشی به بهانه گرانی دلار

عده‌ای از کسبه می‌گویند که افزایش قیمت خودرو نیز منجر به افزایش قیمت ارز شده است. این درحالی است که خودرو‌سازان نیز توپ گرانی خودرو را در زمین ارز می‌اندازند. ولی فعالان بازار ارز می‌گویند: دلار بهانه‌ای شده برای گران فروشی در بازارهای دیگر و هر کالایی به این بهانه افزایش می‌یابد. گویا عده‌ای منتظر رشد قیمت دلار هستند تا بهانه‌ای باشد برای رشد قیمت کالاهای دیگر.

عدم تطابق میزان افزایش قیمت ارز با خودرو نکته مورد توجه فعالان ارزی است؛ آنها می‌گویند: دلار نسبت به خودرو چقدر بالا رفته است؟ پایان سال 97بالاترین نرخ دلار بین 18 تا 19 هزار تومان بوده و الان بین 24 تا 25 هزار تومان است. ولی قیمت خودرو چند درصد افزایش یافته است؟ آقایان دلار را بهانه گران فروشی ‌شان کرده‌اند درحالی که واقعیت چیز دیگری است.

بانک مرکزی تأکید کرده که بازار اسکناس توسط بازارساز در حال اشباع شدن است و به‌نظر می‌رسد بازارساز با این اقدام دست دلالان را از بازار کوتاه کرده است و تأمین نیازهای ارزی متقاضیان واقعی توسط نظام بانکی و شبکه صرافی‌های مجاز به‌نرخ بازار و براساس عوامل بنیادین ادامه خواهد داشت.

  به‌هم‌ریختگی همزمان بورس، مسکن، خودرو و ارز 

بهم‌ریختگی همزمان بازارهای ارز، مسکن، خودرو، سکه و طلا و بورس در روزهای اخیر با توجه به شرایط کلان اقتصاد ایران عادی به نظر نمی‌رسد؛ برخی گمانه زنی‌ها از وجود اقدامات عمدی با هدف قفل شدن اقتصاد و امتیازگیری‌های سیاسی خبر می‌دهند. زیرا در روزهای اخیر به صورت همزمان تمام بازارهای اصلی از جمله مسکن، ارز، سکه و طلا، بورس، خودرو و.... دستخوش نوسانات جدی شده‌اند، بورس تهران که در گذشته تلاشهای جدی برای ورود سرمایه‌های عمومی به آن صورت گرفته بود حالا با افت زیاد در بسیاری از سبدها همراه شده است.