چالش کرونا بر مشاغل خانگی
فائزه طاهری|
از اسفند و شیوع کرونا در کشور تاکنون مسلما آسیبهای اقتصادی زیادی به کشور وارد شده و بسیاری از کسبوکارها در این مدت تعطیل شده‌اند از طرفی آسیب‌هایی به‌طور خاص به زنان شاغل وارد آمده و نیمی از جامعه که در حالت معمول هم در برابر حوادثی که ممکن است رخ دهد، آسیب‌پذیرترند. با یلدا راهدار، نایب‌رییس سازمان ملی کارآفرینی، درباره آسیبهای واردشده به مشاغل زنان بر اثر شیوع کرونا گفت‌وگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
به نظر شما زنان شاغل بر اثر شیوع کرونا متحمل چه ضرراتی شدند؟
جامعه اشتغال زنان از مردان جدا نیست و همان خساراتی که مردها دیدند، زنان هم دیدند، زیرا کسبوکارها با هم تفاوتی ندارند، اما بخشی که باید توجه قرار گیرد، بخش مشاغل خانگی است و زنان سرپرست خانوار، یعنی مشاغلی که ممکن است شکل و شمایل رسمی هم نداشته باشند و جزو آمارهای اشتغال محسوب نمی‌شوند، زیرا بیمه‌ای برای آنها رد نمی‌شود. در این مدت، 90 درصد این بخش از اشتغال از بین رفته است و جایی هم نتوانسته به آنها کمک کند و از آنها حمایتی صورت نگرفته است. حتی وام‌هایی که برای آسیب‌دیدگان کرونا برای بحث اشتغال در نظر گرفته شد هم شرایطی داشت که زنان سرپرست خانوار و مشاغل خانگی، نمی‌توانستند از آنها استفاده‌ای کنند. در بعضی از مشاغل هم مانند بخش گردشگری که حجم عمده‌ای از کارکنانش را زنان تشکیل می‌دهند، در بخش‌های مختلف، آنجا هم اشتغال زیادی از دست رفت و همه تلاش‌‌هایی که در سال‌های گذشته برای ایجاد اشتغال برای زنان اتفاق افتاده بود، با شیوع کرونا متاسفانه از دست رفت و دولت هم در برنامه‌ریزی‌هایی که طراحی کرده بود، تقریبا توجه ویژه‌ای به این بخش نداشت.
استفاده از ابزارهای آنلاین و فضای مجازی، با توجه به امکاناتی که این فضا دارد و نیازی به حضور فیزیکی نیست، می‌تواند کمک کند به افراد برای اینکه آن آسیب‌هایی که در این مدت وارد شده را جبران کنند؟
خیر. بسیاری از این مشاغل محصولات خانگی داشتند و چون مرتبا هشدارهای بهداشتی داده می‌شد، بسیاری از آنها اصلا توان فروش محصولاتشان را نداشتند. در حوزه گردشگری هم همینطور بوده و اصلا ارتباطی با فضای مجازی ندارد. از طرفی برخی از شاغلین در حوزه آموزش هم به همین ترتیب مشاغل خود را از دست دادند. به‌صورت کلی فضای مجازی خودش هم در این دوران خیلی آسیب دید، برخلاف تصور که فکر می‌کردیم این فضا باید رونق بیشتری بگیرد، این فضا هم بی‌تاثیر از کرونا نبود. بسیاری از حاضران در فضای مجازی، عمدتا اینفلوئنسر هستند و ممکن است خودشان تولیداتی نداشته باشند و تولیدات دیگران را معرفی می‌کنند. کسانی که تولیدکننده هستند و با شیوع کرونا مورد آسیب قرار گرفتند و امکان درآمدزایی نداشتند برای اینکه بخواهند بخشی از آن را به اینفلوئنسرها اختصاص دهند برای اینکه آنها هم کار تبلیغات را برایشان انجام دهند. در مجموع فضای مجازی و تجارت الکترونیک، آنطور که فکر می‌کردیم در دوران کرونا رشد نکرد و بخش عظیمی از استارت‌آپ‌ها آسیب هم دیدند.
محدودیت‌ها در مقایسه با ابتدای کرونا کاهش یافته است و بسیاری از کسبوکارها با و گاهی بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی به حالت اولیه بازگشتند. آیا زنان آسیب‌پذیر و افرادی که شغل خود را از دست دادند، توانستند به حالت اولیه و طبیعی برگردند و اشتغال را از سر بگیرند؟
کرونا علاوه بر تاثیر بر میزان عرضه، بر میزان تقاضا هم تاثیر گذاشت. رکود حاصل از کرونا هم مشکل عرضه بود و هم مشکل تقاضا. الان بحث اصلی این است که همچنان مشکلات مربوط‌به تقاضا برطرف نشده و حتی اگر مشاغل بتوانند عرضه خود را داشته باشند، موضوعاتی مانند تورم و افزایش قیمت دلار و وضعیت اقتصادی موجود، قدرت خرید مردم را کم کرده است. با کاهش قدرت خرید مردم، میزان تقاضا هم کاهش پیدا می‌کند. ضمن اینکه برای بازارسازی تلا‌ش‌های بسیار زیادی انجام می‌شود، اما این بازار ممکن است با یک تلنگر از دست برود و برای ساختن دوباره این بازار، باید همان مسیر قبلی باز هم طی شود و اینطور نیست که اگر بازاری از دست رفته، بتوان سریعا با همان سهم قبلی، به بازار برگشت، بلکه به همان نقطه‌ای پیش از شیوع بازارسازی قبلی برمی‌گردید. بنابراین تا مشاغل آسیب‌دیده بتوانند دومرتبه خود را پیدا کنند و رشد کنند و سهمی از بازار بگیرند، راهی طولانی در پیش است.
پیشنهاد شما در این شرایط چیست؟
آنچه که اهمیت دارد، بحث ساختار اقتصادی ماست. ساختار اقتصادی ما وضعیت نابهنجاری دارد و همه از این وضعیت اقتصادی، قیمت دلار، بورس و آشفتگی اقتصادی موجود متضرریم و تفاوتی ندارد که مرد باشیم یا زن. تا زمانی که این ساختار اصلاح نشود، هیچ مسکنی حل‌کننده مسائل و مشکلات فضای کسب‌وکار نیست.
برای اشتغال زنان به‌طور خاص چه پیشنهادی دارید؟
اگر به‌صورت خاص بخواهیم برای اشتغال زنان پیشنهاد دهیم، باید قوانین و مقررات حمایت‌هایی که از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از کرونا در نظر گرفته می‌شود، برای زنان سرپرست خانوار و زنانی که مشاغل خانگی دارند، تسهیل شود یا متفاوت باشد، برای اینکه این بخش از جامعه هم بتوانند از این وام‌ها و حمایت‌ها و بخشودگی‌ها استفاده کنند.
پرداخت وام‌ها و حمایت‌‌های مالی خیلی نمی‌تواند کمکی کنند و کسبوکارها در بازپرداخت این وام‌ها با مشکل مواجه می‌شوند.
برای مشاغل بزرگ کمک‌کننده نیست، اما برای مشاغل خانگی می‌تواند کمک‌کننده باشد. بالاخره نمی‌توان از دولت انتظار داشت که به‌صورت بلاعوض به کسبوکارها کمک کند، چون دولت هم مشکلات مالی خود را دارد، اما همین که شرایط پرداختی در قالب وام به کسبوکارها را تسهیل کند، درصد بهره بانکی را کاهش دهد، می‌تواند به‌صورت خاص برای مشاغل خانگی و زنان سرپرست خانوار این امکان را فراهم کند که از این پرداختی‌ها استفاده کنند.
