مالیات بر ثروت را دریابید

مهدی علیپور

وابستگی طولانی مدت اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی، باعث شده در تمام سال‌های گذشته بسیاری از اولویت‌های مهم اقتصادی فراموش شود و یکی از مهم‌ترین این اولویت‌ها نظام مالیات‌ستانی است. بسیاری از کشورهای جهان که نه نفت دارند و نه گاز، بخش مهمی از درآمدهای خود را از طریق مالیات به دست می‌آورند و با طراحی یک نظام هدفمند، درآمدی پایدار برای خود به وجود آورده‌اند. در ایران نیز مالیات‌ستانی همواره بوده اما سوال این است که چگونه این طرح اجرایی می‌شود؟ در ایران، تنها از فعالان اقتصادی شناسنامه‌دار مالیات اخذ می‌شود. یعنی اگر یک سرمایه‌گذار شرکت یا کارخانه خود را به‌طور رسمی ثبت کند، تولیدات خود را با شناسنامه عرضه کنند و اطلاعات را به شکل شفاف ارایه دهند مجبورند مالیات بدهند اما اگر همین تولید در یک فضای غیرشفاف انجام شود، فرد به راحتی می‌تواند از مالیات فرار کند. مشابه با همین فضا در بازارهای مختلف اقتصادی نیز وجود دارد. در ایران با توجه به هزینه بالای تولید، برای بسیاری از اشخاص اینطور می‌صرفد که به جای تولید، وارد بازارهای سرمایه‌ای شوند. 

نرخ بالای تورم نیز به آنها کمک کرده ثروتمندتر شوند. در ایران اگر فردی به جای سرمایه‌گذاری، خانه بخرد هم سود می‌کند و هم مالیات نمی‌دهد.اینکه افراد برای خرید و فروش آزادی کامل داشته باشند، امری عجیب نیست و در تمام کشورهای توسعه یافته اجرایی می‌شود اما دولت با نظارت بر این بازارها، اجازه بر هم خوردن جو را نمی‌دهد. در معاملات سودده، مالیاتی سنگین بر قراردادها وضع می‌شود و به این ترتیب دلالی و استفاده از فضای بازار، اساسا صرفه اقتصادی پیدا نمی‌کند. در بسیاری از کشورها، حتی برای خانه فردی که در آن سکونت دارد نیز مالیات وضع می‌کنند. در کنار آن، اطلاعات ثبت شده در سیستم‌های اطلاعاتی دولت به افراد اجازه سودجویی شدید نمی‌دهد. در این کشورها، در کنار وضع مالیات بر خرید و فروش، به تولید تخفیف و تسهیلات قابل توجه داده می‌شود. برای مثال اگر فردی زمینی بلااستفاده داشته باشد، باید مالیاتی سنگین برای آن پرداخت کند اما اگر همین زمین برای استفاده صنعتی و تولیدی به کار گرفته شود، تخفیف مالیاتی قابل توجهی اجرایی می‌شود.در چنین فضایی، کار در فضای تولید جذابیت قابل توجهی پیدا می‌کند و قیمت‌ها در سایر بازارها ثابت می‌مانند یا دیگر سرمایه‌گذاری در آنها منطقی نیست. در سال‌هایی که ایران به درآمدهای نفتی دسترسی ندارد، بهترین فرصت برای اخذ مالیات از ثروت و در کنار آن حمایت از تولید است. البته این امر پیچیدگی خاص خود را دارد و اگر به درستی اجرایی نشود، خود مشکلات جدیدی ایجاد خواهد کرد.