در مسیر ثبات پولی

حجت‌الله فرزانی

بعد از تصمیمات جدید بانک مرکزی در خصوص عملیات بازار باز، افکار عمومی و فعالان اقتصادی به دنبال پیگیری آثار این نوع برنامه‌ریزی‌ها در اقتصاد هستند. موضوعی که برای درک آن باید نگاهی به وضعیت تصمیم‌سازی‌های بانک مرکزی در 6ماه گذشته بیندازیم.با توجه به اینکه بانک مرکزی در ماه‌های ابتدایی سال در بازارهای بین بانکی، منابع ریالی بسیاری را توزیع کرد، نرخ سود بانکی متاسفانه کاهش پیدا کرد و به زیر 9درصد رسید. سیاست‌های انبساطی دیگری نیز با عنوان کاهش 1درصدی ذخیره سپرده قانونی بانک‌ها در پیش گرفته شد که باعث شد تا در خرداد، تیر و مردادماه اقتصاد کشورمان با دامنه وسیعی از به هم ریختگی مواجه شود.دلیل بروز این به‌هم‌ریختگی‌ها این بود که دست بانک‌ها برای تزریق منابع جدید ریالی باز شد و بخشی از این منابع در بازار توزیع شدند. طبیعی است که توزیع هر نوع نقدینگی در اقتصاد در نهایت خود را به شکل تورم و توسعه پایه پولی و... نمایان می‌کند. مجموعه این عوامل باعث شد تا حجم نقدینگی افزایش پیدا کند و بازارهای کشور در این بازه زمانی با آشفتگی‌ها و نوسانات فراوانی روبه رو شوند. این فرایند باعث شد تا در 5ماه نخست سال بازارها نوع خاصی از التهاب را تجربه کنند. اما بانک مرکزی به سرعت مشکل را شناسایی کرد و از این تصمیم‌سازی‌های اشتباه در شهریورماه عقب‌نشینی کرد. بنابراین تصمیمات انبساطی قبلی جای خود را به انتظام بیشتر و تصمیمات انقباضی بیشتر داد.یعنی نرخ سپرده قانونی به جای نخست خود بازگشت. ضمن اینکه روند توزیع نقدینگی متوقف شد و نرخ بین بانکی هم از کریدور 9 تا 14 به 20 الی 21 تغییر کرد. مجموعه این تصمیمات آثار انقباضی در سرعت نقدینگی و حجم نقدینگی گذاشت و شرایط را وارد اتمسفر تازه‌ای کرد. اگر توجه کنید بلافاصله پس از جمع‌آوری ریال نشانه‌های مشخصی از ثبات بیشتر مشاهده شد. آمارها حاکی از این بود که بعد از این تصمیمات، نقدینگی به میزان کمتری از این بازار به آن بازار انتقال پیدا کرد. ثباتی که باعث شد نتایج ویرانگر نقدینگی سرگردان در بازارها کمی محدود‌تر شود. از سوی دیگر با توجه به اینکه در 6ماهه دوم سال، منابع ارزی ایران افزایش پیدا کرد و دست بانک مرکزی از طریق مذاکره با کره جنوبی و عراق بیشتر به ارز رسید، فرآیند مدیریت بازار هم به تدریج بهتر شد. موضوع دیگری که اثرگذاری زیادی در بازارها داشت، بحث روانی انتظارات تورمی است که با انتخابات امریکا همزمان شد و برخی نشانه‌های مثبت را در بازار ایران ایجاد کرد. در واقع بازارهای ایران و فعالان اقتصادی به استقبال انتخاب محتمل بایدن رفتند. این اصلاح انتظارات روانی باعث شد تا قیمت دلار و سکه طی دو هفته اخیر با کنترل بیشتری همراه باشد. مجموعه این گزاره‌های تحلیلی باعث می‌شوند تا چشم‌انداز پیش روی اقتصاد کشور و نظام پولی و مالی در وضعیت مناسب‌تری قرار بگیرند و تصویر مناسب‌تری از مهار نوسانات در اقتصاد شکل بگیرد. چنانچه این روند مثبت طی ماه‌های آینده هم تداوم داشته باشد می‌توان پیش‌بینی کرد که بازارهای ایران بعد از دوره‌ای نوسان و فراز و نشیب به سمت ثبات بیشتر حرکت کنند.