خاکستری شدن رنگ بورس
رقیه ندایی| گروه بورس|
چندماهی می‌شود که بازار سرمایه مورد استقبال مردم قرار گرفته و با درنظر گرفتن سهام عدالت در حدود 90 درصد مردم در بورس فعال هستند. این فعالیت اغلب برای سهامداران بورسی و همچنین دارندگان سهام عدالت سود خوبی برجای گذاشته اما؛ برخی از سرمایه‌گذاران با رفتارهای هیجانی خود و براساس حمایت دولت موجبات نوسان در بازار را فراهم ساختند این نوسان باعث شد که بازار روندی نزولی به خود گیرد و برخی از سهامداران زیان عمده را در بازار ثبت برسانند و این زیان عوامل خروج این سهامداران را از بازار فراهم ساخت.
درست است از ابتدای هفته جاری تا کنون بازار کمی متعادل‌تر شده و روز شنبه شاهد صف‌های طولانی خرید بودیم اما؛ هنوز هم بازار به تعادل واقعی خود نرسیده است. با شروع مردادماه تا کنون بازار سرمایه تحت تاثیر تصمیمات، اتفاقات و اخبار نا درست بوده که این موضوع التهاب فروش بیش از 90 درصد نمادها را فراهم ساخته است و سهامداران و سرمایه‌گذاران بورسی سعی داشتند که سرمایه و نقدینگی خود را از بورس خارج کنند. طی این مدت وعده و حمایت‌های کلامی متعددی از بازار شد و تنها کمتر از نیمی از آنان جامه عمل پوشانده شد و در نهایت این عوامل متعدد باعث شد که بازار روند نزولی خود را ادامه دهد. سال جاری دولت میزان کسری بودجه قابل توجه خود را از طریق بورس تامین کرد و به نظر می‌رسد منبع تامین بودجه سال 1400 نیز بورس و بازارسهام باشد. دولت در 6 ماهه نخست سال به صورت قابل توجهی با عرضه سهام دولتی در قالب صندوق‌های ETF و انتشار اوراق کسری بودجه خود را جبران نماید و در حال حاضر با جلسات متعددی که در کمیسیون اقتصادی مجلس برگزار می‌شود مباحثی در این خصوص مطرح شده و پیش بینی می‌شود که منبع اصلی تامین بودجه سال 1400 بورس باشد.
درخصوص وضعیت بازار سرمایه با فردین آقابزرگی، مدیرعامل کارگزاری بانک رفاه به گفت‌وگو نشسته ایم که به شرح زیر است.
بازار سرمایه محیط مناسب و سوددهی برای سرمایه‌گذاری است؟
برای دریافت بهترین بازدهی در بین بازارهای مالی بورس و بازار سرمایه است و تجربه گذشته این مورد را تایید می‌کند اما؛ در اینجا یک نکته وجود دارد اگر تمامی مردم به بازاری مثل بورس و بازار سهام علاقه‌مند هستند نباید از حد و حدود منطقی، اقتصادی و ادبیات کارشناسی خارج شوند همانند چهارماهه نخست سال جاری که بعد از گذر از 310 درصد بازدهی افراد کمی انتظار داشتند که یک‌باره در مرداد و شهریورماه اصلاح قیمتی صورت گیرد که این هم ذات بازار است شرایط حال حاضر به مرور نسبت P/B را اصلاح می‌کند و کماکان به صورت پله کانی و به دور از هیجان ورود به این بازار توجیه پذیراست اما؛ انتظار بازدهی مثل چهارماهه نخست سال دور از تصور است و نباید انتظار این‌گونه بازدهی را از بازار داشت ولی در یک بازده میان مدت حداقل شش ماه الی یکساله می‌توان انتظار بازدهی معقولی از بازار داشت. درست است که بهترین گزینه موجود سرمایه‌گذاری در بورس است ولی نباید فراموش کرد که راه‌های سرمایه‌گذاری برای افراد به نسبت درجه ریسک پذیری و شناخت از بازار، متفاوت است.
طبیعی‌ترین شکل در بازار سهام این است که نقدینگی رفتار بورس شود اما؛ از زمانی که بازار از ارزش ذاتی خود گذر می‌کند طبیعتا با منطق سرمایه‌گذاری سازگار نیست، درست همانند وضعیتی که اعلام کنند هیچ کسب وکاری نیست نقدینگی‌ها باید در فضایی سرمایه‌گذاری شود که مقدار مشخص شده بازدهی دهداین قابل مقایسه و منطقی نیست. اگر اقتصاد کشور رشد قابل توجهی نداشته و شکوفا نیست نمی‌توان بورس و بازار سرمایه را جدا از اقتصاد دید. در نتیجه عدم تطابق با زیرساخت‌ها بازار را به جایی می‌رساند که یک‌باره شبه حباب در بازار به وجود می‌آید و پیامدهای این موضوع در ماه‌های مرداد و شهریور دیده شد یک عده متضرر شدند و سعی در خروج از بازار را داشتند بنابراین باید به حد متعادل در بازار فکر کنیم.
چه عواملی روند صعودی یا نزولی بورس را تقویت می‌کند؟
مهم‌ترین عامل در روند بازار را نقدینگی تعیین می‌کند. نقدینگی بخش حمایت مسوولان از بازار سرمایه و بورس است اما؛ اگر این حمایت‌ها از میزان خود خارج شود موجبات خروج نقدینگی از بازار را فراهم می‌سازد. اگر این حد و حدود را حمایت‌ها و میزان نقدینگی مولفه اول قرار ندهیم می‌توان حباب را در بازار پدید آورد و برخی از سهام بدون ارزندگی کافی در بازار رشد کنند.
بورس در نیمه دوم سال چه وضعی به خود می‌گیرد؟
باتوجه به چهارماهه نخست سال جاری و بازدهی بیش از 300 درصدی در بازار سهام تا انتهای سال به فرض اتفاق نیافتن مسائل غیر مترقبه بازدهی قابل توجه و شارپی را نخواهیم داشت. در گروه اول صنایع ارزآور و خودکفا از حیث تامین مواد اولیه، پالایشگاهی، پتروشیمی، فولادی و فرآورده‌های معدنی قرار دارند. این صنایع غذایی نیز با آزاد سازی نرخ ارز برای تامین مواد اولیه و همچنین حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی مواجه هستند. گروه سوم را شرکت‌های صنعت بانک، بیمه، لیزینگ و تامین سرمایه تشکیل می‌دهند که از نظر افزایش گردش مالی با افزایش حاشیه سود عملیاتی روبرو هستند. در گروه چهارم نیز شرکت‌هایی قرار می‌گیرند که به دلیل اجرای طرح‌های توسعه یا بهبود و افزایش کارایی وضعیت تولید و فروش به‌طور خاص و به دور از شرایط عمومی صنعت خود عملکرد مناسبی نسبت به دوره‌های قبل داشته‌اند .
نرخ ارز چه تاثیری روی بورس دارد؟
نرخ ارز را می‌توان یکی از مهم‌ترین متغیرهای اثرگذار بر روند بازار سرمایه طی ماه‌های اخیر بیان کرد که سبب شکل‌گیری وضع هیجانی در بورس شد است. احتمالات موجود و سناریوهای قابل بررسی برای پیش بینی روند نرخ ارز در شرایط کنونی را در دو بخش سیاسی و اقتصادی می‌توان تقسیم بندی کرد. احتمال کاهش نرخ ارز متاثر از بهبود روابط خارجی و گشایش اقتصادی به دلیل تلطیف روابط سیاسی با کشورهای غربی و تراز تجاری ارزی مثبت و همچنین احتمال افزایش نرح ارز متاثر از تداوم جریان روابط سیاسی با کشورهای غربی و تراز تجاری ارزی منفی را می‌توان یکی از سناریوها دانست. سناریوی دوم ارتباط با کشورهایی همچون چین است و در این صورت گشایش اقتصادی در زمینه مراودات ارزی ایجاد شده و در نتیجه ورود ارز و کاهش قیمت آن را شاهد خواهیم بود. البته در این میان یک احتمال دیگر را نیز نباید نادیده گرفت و آن عدم توازن رشد تولید ناخالص ملی و حجم نقدینگی است که منجر به افزایش نرخ ارزها خواهد شد، همانند قیمت جاری معاملات سهام که در یکسو خریدار و در سوی دیگر فروشنده وجود دارد، نمی‌توان به‌طور مطلق استنتاج کرد که قیمت خرید به معنی جذابیت سهم و قیمت فروش به معنی عدم جذابیت است. برای پیش بینی روند نرخ ارز نیز با توجه به تحلیل و پیش بینی هر یک از حالت‌های ذکر شده در بالا می‌توان قیمت مشخصی را برآوردکرد، اما به‌طور مطلق وزن اصلی و اثر گذار برای تغییر روند نرخ ارز، عرضه و تقاضا در بازار خواهد بود که اساسا نقش دولت در این زمینه بسیار پر اثر و قوی است .
مزیت‌های راه‌اندازی بورس مسکن چیست؟
قیمت گذاری شفاف، ایجاد تعادل در قیمت مسکن و همچنین نقدشوندگی از مزایای مهم آغاز به کار این بازار خواهد بود. قانون مندی حاکم بر سازوکار بازار سرمایه، هزینه‌های مترتب بر انجام معاملات مسکن و خرید و فروش‌ها نیز تا حدود بسیار زیادی شفاف خواهد شد. درحال حاضر معاملات مسکن به صورت سنتی و مذاکره‌ای انجام می‌شود و بورس مسکن می‌تواند میزان قابل توجهی از این تقاضاها را مدیریت کند. بر خلاف انتظار برخی از افراد مبنی بر اینکه راه‌اندازی بورس املاک، افزایش قیمت مسکن را به دنبال خواهد داشت، معتقدم همانطور که در ایران و به خصوص کلان شهرها، قیمت املاک بسیار بسیار بالاتر از قیمت مسکن در دیگر کشورهای مطرح دنیا است، این موضوع تعدیل سطح عمومی قیمت‌ها را به دنبال خواهد داشت. درست است که تجربه زیادی در این خصوص در بازار بین الملل در دست نیست، ولی با ساختار اقتصادی ما کاملا مطابقت خواهد داشت و بعد از آغاز به کار این بورس، شاهد کاهش سفته بازی در مسکن خواهیم بود. در کل فرآیندراه‌اندازی بورس مسکن، فرآیند چندان پیچیده‌ای نیست و غیرقابل اجرا نخواهد بود. در واقع به نظر می‌رسد، این امر به سرعت پیش رود و شاهد راه‌اندازی و آغاز به کار این بازار باشیم. همچنین براساس گفته‌های مطرح شده سرمایه اولیه بورس مسکن بالغ بر ۵هزار میلیارد تومان است. این سرمایه در مقایسه با سرمایه ۲۰۰ میلیارد تومان بورس و ۱۴۰ میلیارد تومان فرابورس بسیار زیاد است. به عبارت دقیق‌تر این رقم از لحاظ مقایسه‌ای با دیگر بورس‌های فعال در کشور، غیر قابل مقایسه است.
راه‌حل صیانت از بازار سهام چیست؟
گرچه ابزارهایی همچون تزریق منابع نقدی برای خرید سهام یا ممانعت از فروش برخی سهامداران عمده می‌تواند به‌طور موقت و در کوتاه‌مدت روند اصلاح قیمت‌ها را با کاهش همراه کند، ولی تجربه پیشین در بازار سرمایه ایران نشان داده است که این رویکرد و سیاست‌های اینچنینی پاسخگو نخواهد بود و تنها نتیجه آن حجیم شدن سطوح اصلاحات قیمت و گسترده‌تر شدن این اصلاح خواهد بود. برخلاف حرکت ذاتی و طبیعی بازار سرمایه نمی‌توان صرفا با تامین نقدینگی از محل‌های مختلف از جمله صندوق تثبیت بازار یا صندوق توسعه ملی روند طبیعی بازار را تغییر داد. در همین راستا، اغلب فعالان بازار علاقه‌مند به ایجاد وضعیت تعادلی در بازار سهام هستند. اما اگر این جریان از طریق تزریق نقدینگی از صندوق‌هایی که صرفا برای موارد خاص و سرمایه‌گذاری بلندمدت ایجاد شده‌اند، تامین شود مسلما به شرایط عمومی بازار سرمایه لطمه وارد خواهد کرد.
بهترین حالت برای ایجاد تعادل در بازار، رجوع به ذات و ماهیت بازار و انتظام خودساخته درونی بورس است و لزوما اتکا به این مکانیزم، به معنی رها کردن وضعیت بازار به حال خود نیست، بلکه اصلاحات ذات بازار است و باید بپذیریم که مقابله با روند طبیعی بازار عواقب نامطلوبی در پی خواهد داشت.
دولت می‌تواند در سال 1400 هم از بورس تامین مالی کند؟
در رابطه با تصمیمات کمیسیون اقتصادی مجلس راجع به تامین بودجه سال ۱۴۰۰ از طریق بازار سرمایه می‌توان گفت تامین مالی به صورت کلی و کلان از دو طریق یعنی بازارهای پولی و سرمایه‌ای صورت می‌پذیرد، می‌توان گفت جبران کسری بودجه از طریق بازار سرمایه بهترین روش، کم هزینه‌ترین و بی ریسک‌ترین راه است. اکنون با توجه به حجم معاملات و افزایش عمق بازار یکی از بهترین راه‌هایی که دولت می‌تواند به تامین بودجه بپردازد همین بازار سرمایه است.
