حق تقدم چیست؟
مطابق با قانون تجارت، زمانی که یک شرکت قصد افزایش سرمایه از محل آورده نقدی داشته باشد، اولویت شرکت در افزایش سرمایه با سهامداران فعلی شرکت است. از همین رو، در روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، شرکت اوراقی را تحت عنوان «حق تقدم خرید سهام» منتشر کرده و با توجه به درصد مالکیت هر یک از سهامداران و نیز درصد افزایش سرمایه، تعداد مشخصی حق تقدم در اختیار سهامداران قرار می‌دهد. بعد از تصمیمگیری مجمع در خصوص افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران، حق تقدم به سبد دارایی سهامداران اضافه خواهد شد. نماد حق تقدم یک سهم، از اضافه شدن حرف «ح» در انتهای نماد اصلی ساخته می‌شود. مثلا نماد «افقح» در واقع نماد مربوط به حق تقدم خرید سهام «افق» است. تعداد حق تقدمی که به سهامداران تخصیص پیدا می‌کند، با توجه به درصد افزایش سرمایه و نیز تعداد فعلی سهام وی مشخص می‌شود. به عنوان مثال، اگر شرکت قصد داشته باشد از این طریق ۱۰۰ درصد افزایش سرمایه بدهد، به تعداد سهام هر سهامدار، به وی حق تقدم تخصیص پیدا می‌کند به عنوان مثال اگر سهامداری، هزار سهم داشته باشد، هزار سهم حق تقدم نیز به دارایی او اضافه می‌شود. به‌طور مشابه، اگر شرکت قصد افزایش سرمایه ۵۰ درصدی داشته باشد، به این سهامدار ۵۰۰ سهم حق تقدم اختصاص می‌یابد. تصمیمگیری افراد در خصوص نحوه برخورد با حق تقدم در یکی از دسته‌های زیر قرار می‌گیرد:
الف) تبدیل حق تقدم به سهم: فرآیند کلی تبدیل حق تقدم به سهم بدین شکل است که دارندگان حق تقدم باید در مهلت مشخص شده، مبلغ اسمی هر سهم که هزار ریال به ازای هر سهم است را به حساب شرکت واریز نمایند و به شرکت اطلاع دهند. البته اگر سهامداران مطالبه‌ای از شرکت داشته باشند، این مبلغ از کل مبلغی که باید به شرکت پرداخت نمایند، کسر می‌گردد. پس از آن، باید منتظر طی شدن مراحل قانونی آن توسط شرکت باشند. فرآیند تبدیل حق تقدم به سهم، زمان‌بر است و ممکن است ماه‌ها به طول بینجامد.
ب) فروش حق تقدم: از زمانی که معاملات حق تقدم در بازار آغاز می‌شود، به مدت ۶۰ روز ادامه پیدا می‌کند و البته ممکن است به درخواست شرکت و تایید سازمان بورس، این زمان نیز تمدید شود. سهامدارانی که به آنها حق تقدم تخصیص پیدا کرده است می‌توانند در این بازه زمانی آن را بفروشند و از وجه حاصل از آن استفاده کنند. فقط در این مرحله، از لحاظ تعداد معامله محدودیتی برای افراد وجود ندارد و هر فرد می‌تواند بارها و بارها حق تقدم را بخرد و بفروشد. دامنه نوسان قیمت حق تقدم شرکت‌های بورسی، دو برابر دامنه نوسان سهم شرکت است و در شرکت‌های فرابورسی، دامنه نوسان حق تقدم با دامنه نوسان سهم شرکت برابر است.
ج) عدم واریز وجه اسمی و عدم فروش حق تقدم: در صورتی که دارنده حق تقدم، نسبت به آن بی‌تفاوت باشد و در مهلت مقرر آن را نفروشد و وجه اسمی آن را در مهلت مقرر به حساب شرکت واریز نکند، این حالت به وجود می‌آید. مدتی بعد از متوقف شدن معاملات نماد حق تقدم شرکت، نماد حق تقدم از سبد دارایی همه افراد خارج می‌شود. پس از بررسی‌های شرکت، تعداد حق تقدم‌هایی که وجه اسمی آنها به حساب شرکت واریز نشده است، مشخص شده و شرکت در مرحله‌ای به نام «پذیره‌‌نویسی عمومی» آنها را به فروش می‌رساند. پس از فروش حق تقدم‌های استفاده نشده و کسر هزینه و کارمزد فروش، وجه حاصل از آن در اختیار سهامدارانی که از حق تقدم خود استفاده نکرده‌اند، قرار خواهد گرفت. جزئیات مربوط به این فرآیند از طریق سایت کدال منتشر شده و همچنین در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام، افراد باید با امور سهام شرکت در ارتباط باشند.
