هشدارِ افزایش زلزله‌های بالای 4 ریشتر

گروه راه و شهرسازی|

راور کرمان دیروز در ساعت 2 و 16 دقیقه بامداد با شدت 4.7 ریشتر لرزید. زمین لرزه‌ دیگری با شدت ۳.۳ ریشتر دیروز صبح ساعت 8 و 10 دقیقه شریف آباد تهران را تکان داد، این زمین لرزه در شرق استان تهران احساس شد. اگر چه شدت این زمین لرزه زیاد ارزیابی نمی‌شود، اما افزایش زلزله‌های بالای 4 ریشتر در ایران زنگ‌های هشدار را برای مسوولان و مدیران دولت در اتخاذ رویکردهای صحیح مدیریت بحران به صدا درآورده است. بر اساس این گزارش، از آبان تا 28 دی‌ماه سال جاری 36 زلزله بالای 4 ریشتر و در بهمن ماه نیز دست‌کم 5 زلزله بالای 4 ریشتر در کشور ثبت شده است.

به گزارش خبرگزاری‌ها، زمین لرزه شریف آباد تهران در پردیس، بومهن، رودهن و دماوند محسوس بود. مرکز این زمین لرزه ۱۵ کیلومتری شریف آباد، ۲۲ کیلومتری پاکدشت و ۲۳ کیلومتری کیلان، تهران بوده است.عمق زمین لرزه نیز ۱۹ کیلومتر ثبت شد. این زلزله خسارتی در بر نداشت.

به گزارش «تعادل»، 29 آذر سال 99 نیز ‌زمین‌لرزه‌ای به بزرگی 4 ریشتر در ساعت 3 و 5 دقیقه بامداد مرز استان‌های تهران و مازندران در حوالی دماوند را لرزاند. زلزله‌ای که به فاصله سه سال و چند ساعت از وقوع زمین لرزه بزرگ 28 آذر 96 در جنوب شرقی تهران رخ داد. زمین لرزه 29 آذر امسال دقیقا روی همان نقطه کانونی زلزله 5.1 اردیبهشت ماه سال جاری به وقوع پیوست. زلزله‌ای که ارتعاش آن در تهران هم احساس شد.

از این رو، ‌زلزله 29 آذر سال جاری، ‌نشانه فعالیت همان زون فعال در محدوده دماوند و در حوالی روستای مشاء واقع ارزیابی شد. منطقه‌ای که یک قطعه از گسل مشا در آن قرار دارد و فعال شده است. در این حال، به گفته کارشناسان زلزله، زمین لرزه 29 آذر امسال هیچ ارتباطی با فعالیت آتش‌فشان دماوند نداشت، چرا که فعالیت‌های آتش‌فشانی، زمین لرزه‌ای با بزرگی 4 ریشتر را نمی‌توانند ایجاد کنند. بنابراین اساسا رخداد زلزله‌های آتش‌فشانی مکانیسم خاصی دارد که با این زلزله، هیچ ارتباطی ندارد. 

    بی‌هنجاری لرزه‌ای و تنش فزاینده

به گزارش «تعادل»، دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی درباره زلزله دیروز شریف آباد در 52 کیلومتری جنوب شرق مرکز شهر تهران در صفحه شخصی خود نوشت: این زلزله در بین دو گسله ایوانکی و قصر فیروزه رخ داد. به نظر می‌رسد، جنبایی گسله ایوانکی مسبب این خرد لرزه باشد که طی سال‌های اخیر بطور متناوب زلزله‌های خفیفی را موجب شده است. 

دکتر بیت‌اللهی اظهار کرد: در دید کلان، باید تاکید کرد که نوعی بی‌هنجاری لرزه‌ای با نرم افزایش رخداد زلزله‌های بزرگ‌تر از 4، در پهنه ایران، طی روزهای اخیر نمایان شده است. زلزله با بزرگی 4.7 راور کرمان در ادامه این روند افزایشی تنش تکتونیکی در کل گستره ایران و به ویژه جنوب کشور است. زلزله شریف‌آباد تهران نیز بی‌ارتباط با تنش فزاینده مذکور نیست. ادامه این روند ممکن است به رخدادهای متوسط و بزرگ‌تری در گستره ایران منجر شود و البته که احتمال عدم رخداد زلزله‌های بزرگ و رسیدن به یک سکون نسبی لرزه‌ای نیز وجود دارد (با قطعیت نمی‌توان در این خصوص صحبت کرد)، اما در هر حال باید از رخداد خفیف شریف آباد در 50 کیلومتری از مرکز شهر تهران، به این باور برسیم که گسله‌های تهران و اطراف آن فعال و لزوم پایش آنها و هوشیاری دستگاه‌های مسوول را گوشزد می‌کند.

    لزوم اتخاذ رویکرد مدیریتی هوشیارانه

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به وقوع 10 زلزله با بزرگی 4 و بزرگ‌تر از 4 در مدت یکی دو هفته اخیر در ایران، ‌نوشته است: واضح است که این روند، معرف بی‌هنجاری نمایان در رژیم لرزه خیزی ایران و به ویژه جنوب ایران است. اینکه این روند منجر به رخداد زمین لرزه‌ای ای سترگ بشود یا نشود، بطور قطع هرگز نمی‌توان با قطعیت سخن گفت، اما پرواضح است که رخداد 10 زلزله بالای 4 در ظرف زمانی 7 روزه، معرف حاکمیت تنش تکتونیکی قابل ملاحظه‌ای است. دیدگاه مدیریتی مطلوب در چنین شرایطی، رویکرد اتخاذ شیوه‌های هوشیارانه و رعایت احتیاط بیشتر است.

    افزایش زلزله در جنوب و مرکز کشور

به گزارش «تعادل»، راور کرمان نیز در ساعت 2 و 16 دقیقه بامداد 18 بهمن 99 با شدت 4.7 ریشتر لرزید. راور در شمال کرمان و در امتداد گسل لکرکوه در شرق و گسل کوهبنان در غرب واقع شده و از همین رو، به نظر می‌رسد گسل مسبب گسل لکرکوه بوده باشد.

بر اساس این گزارش، ‌پیش از این، در فاریاب استان کرمان نیز زمین لرزه‌ای به بزرگی 4.9 ریشتر در تاریخ 12 بهمن سال جاری رخ داد.

 این زمین لرزه در فاریاب، ‌35 کیلومتری سرگز واقع در مرز کرمان و هرمزگان رخ داد. این زمین لرزه که دارای پس لرزه‌ای 3.1 نیز بوده است، در ساعت 19 و 34 دقیقه به وقوع پیوسته بود.

به گزارش «تعادل»، پیش از کرمان، ‌استان هرمزگان نیز شاهد چندین زلزله بالای 4 ریشتر بود. یک روز قبل از زلزله فاریاب، در تاریخ 11 بهمن 99 زلزله‌ای با قدرت 4.4 ریشتر در عمق 10 کیلومتری زمین، بندر چارک را در سال 20 و 58 دقیقه لرزانده بود.

در همان شب و به فاصله حدود 2 ساعت، ‌در ساعت 22 و 10 دقیقه در مردهک استان کرمان زلزله با قدرت 4.5 ریشتر در عمق 13 کیلومتری زمین ثبت شد.

این گزارش همچنین حاکی است که در تاریخ 9 بهمن سال جاری نیز در دورود استان لرستان زلزله‌ای با شدت 4.4 ریشتر در عمق 10 کیلومتری زمین به فاصله 9 کیلومتری از دورود، 26 کیلومتری سپیددشت و در فاصله مستقیم 333 کیلومتری تهران رخ داد.

    آغاز روند صعودی زلزله‌های 4 به بالا

از آبان

آن‌گونه که دکتر بیت‌اللهی در گزارشی پژوهشی با عنوان «روند صعودی رخداد زلزله‌های بزرگ‌تر از 4 در کشور» بررسی کرده است، در ماه‌های آبان، آذر و دی 99، روند رخداد زلزله‌های با بزرگی 4 و بزرگ‌تر از آن در گستره ایران روند صعودی را طی کرده است. به‌طوری‌که در آبان 9 زلزله بالای 4، در آذر 12و در دی‌ماه تعداد رخدادهای بالای 4 به 15 زمین لرزه رسیده است. این روند در نمودار زلزله‌های با حذف پس‌لرزه‌ها نیز همین‌گونه است. تغییرات ماهانه زلزله‌ها در طول سالیان مختلف قابل انتظار است، اما روند منظم افزایشی سه ماهه بیگمان استمرار افزایش تنش رانشان می‌دهد که شایان نگاه موشکافانه‌تری است.

به نوشته او، از اردیبهشت ماه سال 99تا پایان دی ماه سال جاری، 2195 زلزله با بزرگای 2.5 و بزرگ‌تر از آن رخ داده است (مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران) که عمده آن زمین لرزه‌های کوچک است.

به عبارت بهتر نزدیک به 0.6 درصد زلزله‌ها با بزرگی 5 و بالاتر از آن بوده است. حدود 4.7 درصد زلزله با بزرگی 4و بالاتر از آن هستند. 699 زلزله هم دارای بزرگی 3 تا 4 هستند. تمرکز زلزله در زاگرس تا شمال تنگه هرمز و از آنجا در گذر از جنوب استان کرمان به سمت کرمان و سایرشهرهای استان کرمان کشیدگی دارد. محدوده البرز مرکز به سمت شرقی نیز دارای تمرکز لرزه‌ای هستند.