تشدید ریسک زلزله و فرونشست زمین در پایتخت

گروه راه و شهرسازی|

آن‌گونه که بررسی‌های علمی زلزله شناسان نشان می‌دهد، در ماه‌های آبان، آذر و دی 99، روند رخداد زلزله‌های با بزرگی 4 و بزرگ‌تر از آن در گستره ایران روند صعودی را طی کرده است. مساله‌ای که تداومش ممکن است به رخدادهای متوسط و بزرگ‌تری در گستره ایران منجر شود. آخرین شاهد این تحلیل نیز زلزله سی سخت است. زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۵.۶ ریشتر که شامگاه چهارشنبه ۲۹ بهمن شهر سی‌سخت، مرکز شهرستان دنا در استان کهگیلویه و بویراحمد و همچنین یاسوج، مرکز این استان، را لرزاند. در چنین شرایطی، مراسم اختتامیه جشنواره سوانح طبیعی«مسابقه ملی طراحی اسکان موقت» در بعد از ظهر یکشنبه به فرصتی برای هشدار دوباره نسبت به زلزله قریب الوقوع در تهران و لزوم مدیریت بحران در پایتخت تبدیل شد. مساله‌ای که با توجه به فرونشست خزنده زمین در تهران، ریسک زندگی در این شهر را به‌شدت افزایش داده است. حادتر اینکه به گفته عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران، فرونشست زمین در مناطق ۱۷، ۱۸ و ۱۰ در حال پیش روی به سمت مرکز شهر است. به گزارش تسنیم، عبدالرضا گلپایگانی معاون شهردار تهران در مراسم اختتامیه جشنواره سوانح طبیعی «مسابقه ملی طراحی اسکان موقت» که بعدازظهر یکشنبه در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد، گفت: همانطور که می‌دانید کشور ما شاهد حوادث تلخ و ناگوار بسیاری ازجمله: زلزله، سیل و جنگ بوده‌ که خانه‌های مردم در آن ویران شده است. اسکان موقت و اضطراری و ساخت‌وساز بعد از حادثه به عنوان یک موضوع جدی در تجربه همه‌کسانی است که در چنین شرایطی قرار دارند. با توجه به حادثه‌خیزی کشور، جا دارد ایران تربیت‌کننده نیروهایی با تخصص بسیار بالا در زمینه مسائل مرتبط با مدیریت بحران باشد.  گلپایگانی ادامه داد: ما تجارب زیادی در مقابله با بحران در کشور داریم که باید تبدیل به دانایی شود، چراکه در مواجهه با حوادث تلخ نمی‌توان همه آن تجربیات درست ساخت‌وساز و اسکان موقت را عملیاتی کرد و نیاز به یک وحدت رویه متکی بر علم و دانش است؛ این یعنی اینکه بین تجارب گران‌قیمتی که در کشور وجود دارد و دانش و دانایی فاصله زیادی وجود دارد. معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران افزود: از دو سال پیش که توفیق خدمت در شهرداری را داشتم ممنوعیت ساخت‌وساز مراکز حساس را روی گسل زلزله را تصویب کرده بودند و برخی واهمه داشتند که اگر ما این کار را انجام بدهیم ساخت‌وساز در شمال تهران لطمه ببیند. گلپایگانی بیان کرد: ما در حوزه شهرسازی شهرداری تهران روی بار توزیع تراکم ساختمانی در شهر کار کرده‌ایم که یکی از نمونه‌های آن، طرح ممنوعیت ساخت‌وساز بیش از 4 طبقه روی گسل مشاء بود که با مقاومت زیادی روبرو شد گویی باور نداریم که زلزله چقدر مهم است. وی با اشاره به این مطلب که ما در شهر تهران با پدیده فرونشست زمین مواجهیم، گفت: شاهد فرونشست زمین در مناطق 17، 18 و 10 هستیم که این فرونشست‌ها در حال پیشرفت به سمت مرکز شهر است.  معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران در ارتباط با الزام دیوار بند (وال پست) نیز گفت: در دیوار بند یا وال پست هم که یک موضوع جدی است و در آیین‌نامه 2800 روی آن تأکید شده است ما به‌سختی توانستیم آن را جا بیندازیم. آنقدر اصرار کردیم و پیگیری کردیم تا موضوع جا افتاد.

    پیش بینی خطر زلزله برای تهران

رضا کرمی محمدی، رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز در مراسم یادشده با بیان اینکه برای تهران خطر زلزله پیش‌بینی می‌کنیم، گفت: در شهر تهران ۹ بوستان بزرگ آمادگی نسبی برای اسکان موقت دارند و بیش از ۳۵۰۰ جایگاه برای اسکان موقت مشخص شده است. کرمی محمدی با اشاره به اینکه کشورهایی بوده‌اند که بعد از زلزله نتوانستند سر بلند کنند، مثل «هایتی» که تا سال‌ها همانطور باقی بود، افزود: در مدیریت بحران، هدف، افزایش تاب‌آوری است و در توسعه پایدار، توسعه‌ای موفق است که تاب‌آوری را افزایش دهد زیرا تاب‌آوری به معنای این است که به وضع قبل برگردیم.  رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ادامه داد: موضوع اسکان اضطراری و موقت که دو مقوله نزدیک به هم هستند می‌تواند به افزایش تاب‌آوری بعد از بحران کمک کند، دلیل آن‌هم این است که مردم بعد از اینکه ضربه سختی خوردند باید نیازهایشان مثل اسکان برطرف شود. در شهر تهران 9 بوستان بزرگ آمادگی نسبی برای اسکان موقت دارند و بیش از 3500جایگاه برای اسکان موقت مشخص شده است.

   مساله بزرگ تامین چادر برای تهرانی‌ها 

در زمان زلزله 

اسماعیل نجار، معاون وزیر کشور و رییس سازمان مدیریت بحران کشور نیز در مراسم اختتامیه جشنواره سوانح طبیعی «مسابقه ملی طراحی اسکان موقت »گفت: مدیریت بحران برای ما یک موضوع ریشه‌ای و اساسی است. من قریب به چهل سال است در این کار هستم و مخالف صد در صد ساخت اردوگاه‌ها هستم چراکه معتقدم مشکلات بسیاری ایجاد می‌کند. او افزود: همه جور تجارب را تا امروز داشته‌ایم، ما بهترین تجربه را در سیل سال ۹۸ به دست آوردیم و آن‌ هم دادن یک امکان مالی بلاعوض به مردم برای تأمین اسکان موقت خودشان بود. منهای سی سخت که به عنوان اسکان اضطراری ۲۰ میلیون تومان در نظر گرفته‌ایم، البته برای کسانی که امکان اسکان در زیر سقف خانه‌شان ممکن نیست. نجار ادامه داد: تجربه ما در سر پل ذهاب نشان داد که کانکس بسیار تجربه بدی است. ۱۸۵۰۰ کانکس تأمین شد و خیلی مردم هم خودشان کانکس دادند برخی خانواده‌ها بین ۲ تا ۷ کانکس داشتند. که بین اعضای خانواده تقسیم کرده بودند و از کانکس هم خارج نمی‌شدند. درحالی‌که یکی از اهداف این است که زندگی را به محل حادثه‌دیده برگردانیم و دادن امکانات با این هدف باید باشد. او ادامه داد: در سرپل ذهاب قبل از حادثه زلزله طبقات شهر میانگین ۱.۱ بود بعد از زلزله به ۳.۹ رسید. این در حالی است که ما تجربه مقابله با بحران در مناطق بسیار وسیع جمعیتی را نداریم. سر پل ذهاب، جمعیتی ۱۲۰ هزارنفری را تحت تأثیر قرار داد، اما در تهران چه پیش می‌آید؟

   2 میلیون تحت تاثیر مستقیم زلزله تهران

او افزود: ۱۹۱ سال از زلزله قبلی تهران گذشته است و برآورد ما نشان می‌دهد، در صورت بروز زلزله 2 میلیون تحت تأثیر مستقیم زلزله و 8 میلیون تحت تأثیر غیرمستقیم زلزله خواهند بود. این جمعیت را کجا می‌توان اسکان داد؟ ١٠ میلیون نفر کجا چادر بزند و سرویس بهداشتی‌اش کجا باید تأمین شود؟ برای ما اسکان موقت بسیار اهمیت دارد اما باید راهکارها عملی باشد ما چیزی می‌خواهیم که قابلیت اجرایی و عملیاتی داشته باشد.

    ساخت ۱۵ سوله بحران جدید در پایتخت

محسن هاشمی، رییس شورای شهر تهران نیز از ساخت ۱۵ سوله بحران جدید در تهران خبر داد. به گزارش ایسنا، هاشمی با بیان اینکه باهدف توسعه اقدامات در بخش مقابله با بحران در پایتخت ساخت ۱۰ تا ۱۵ سوله بحران جدید در دستور کار شهرداری تهران قرار دارد، گفت: با اتمام عملیات عمرانی این سوله‌ها، استانداری استان‌های معین در آنها مستقر شده و در صورت وقوع بحران به ‌عنوان استان معین در کنار پایتخت قرار می‌گیرند. وی با تاکید بر اینکه حوزه بحران در تمام ابعاد خود، یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها برای شهرداری تهران است، بیان کرد: بر این اساس در تلاشیم حجم قابل‌توجهی بودجه را برای این حوزه در قالب سازمان‌ها و ساختارهای مختلف در شهرداری تهران در نظر داشته باشیم.

    تهران نیازمند مدیریت بحران 

رییس شورای اسلامی شهر تهران همچنین بر نیاز تهران به ساختاری جهت مدیریت بحران در تهران تاکید کرد و گفت: باید دولت را در خصوص اهمیت پایتخت و لزوم وجود چنین ساختاری متقاعد کرد. هاشمی در گفت‌وگو با مهر، با تاکید نسبت به اینکه قطعاً تهران به ساختاری جهت مدیریت بحران نیاز دارد، اظهار کرد: بدین منظور باید اعضای دولت را متقاعد کرد که با توجه به اهمیت تهران، وجود چنین ساختاری ضروری است.

    بی‌هنجاری لرزه‌ای و تنش فزاینده

به گزارش «تعادل»، دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی به هنگام اظهارنظر درباره زلزله 18 بهمن 99 شریف آباد در 52 کیلومتری جنوب شرق مرکز شهر تهران در صفحه شخصی خود نوشته بود: در دید کلان، باید تاکید کرد که نوعی بی‌هنجاری لرزه‌ای با نرم افزایش رخداد زلزله‌های بزرگ‌تر از 4، در پهنه ایران، طی روزهای اخیر نمایان شده است. زلزله با بزرگی 4.7 راور کرمان در ادامه این روند افزایشی تنش تکتونیکی در کل گستره ایران و به ویژه جنوب کشور است. زلزله شریف‌آباد تهران نیز بی‌ارتباط با تنش فزاینده مذکور نیست. ادامه این روند ممکن است به رخدادهای متوسط و بزرگ‌تری در گستره ایران منجر شود و البته که احتمال عدم رخداد زلزله‌های بزرگ و رسیدن به یک سکون نسبی لرزه‌ای نیز وجود دارد (با قطعیت نمی‌توان در این خصوص صحبت کرد)، اما در هر حال باید از رخداد خفیف شریف آباد در 50 کیلومتری از مرکز شهر تهران، به این باور برسیم که گسله‌های تهران و اطراف آن فعال و لزوم پایش آنها و هوشیاری دستگاه‌های مسوول را گوشزد می‌کند. عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با اشاره به وقوع 10 زلزله با بزرگی 4 و بزرگ‌تر از 4 در مدت یکی، دو هفته اخیر در ایران، ‌نوشته بود: واضح است که این روند، معرف بی‌هنجاری نمایان در رژیم لرزه خیزی ایران و به ویژه جنوب ایران است. اینکه این روند منجر به رخداد زمین لرزه‌ای‌ای سترگ بشود یا نشود، به‌طور قطع هرگز نمی‌توان با قطعیت سخن گفت، اما پرواضح است که رخداد 10 زلزله بالای 4 در ظرف زمانی 7 روزه، معرف حاکمیت تنش تکتونیکی قابل ملاحظه‌ای است. دیدگاه مدیریتی مطلوب در چنین شرایطی، رویکرد اتخاذ شیوه‌های هوشیارانه و رعایت احتیاط بیشتر است.

  آغاز روند صعودی زلزله‌های 4 به بالا از آبان

آن‌گونه که دکتر بیت‌اللهی در گزارشی پژوهشی با عنوان «روند صعودی رخداد زلزله‌های بزرگ‌تر از 4 در کشور» بررسی کرده است، در ماه‌های آبان، آذر و دی 99، روند رخداد زلزله‌های با بزرگی 4 و بزرگ‌تر از آن در گستره ایران روند صعودی را طی کرده است. به‌طوری‌که در آبان 9 زلزله بالای 4، در آذر 12و در دی‌ماه تعداد رخدادهای بالای 4 به 15 زمین لرزه رسیده است. این روند در نمودار زلزله‌های با حذف پس‌لرزه‌ها نیز همین‌گونه است. تغییرات ماهانه زلزله‌ها در طول سالیان مختلف قابل انتظار است، اما روند منظم افزایشی سه ماهه بیگمان استمرار افزایش تنش رانشان می‌دهد که شایان نگاه موشکافانه‌تری است. به نوشته او، از اردیبهشت ماه سال 99تا پایان دی ماه سال جاری، 2195 زلزله با بزرگای 2.5 و بزرگ‌تر از آن رخ داده است (مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران) که عمده آن زمین لرزه‌های کوچک است. به عبارت بهتر نزدیک به 0.6 درصد زلزله‌ها با بزرگی 5 و بالاتر از آن بوده است. حدود 4.7 درصد زلزله با بزرگی 4و بالاتر از آن هستند. 699 زلزله هم دارای بزرگی 3 تا 4 هستند. تمرکز زلزله در زاگرس تا شمال تنگه هرمز و از آنجا در گذر از جنوب استان کرمان به سمت کرمان و سایرشهرهای استان کرمان کشیدگی دارد. محدوده البرز مرکز به سمت شرقی نیز دارای تمرکز لرزه‌ای هستند.