کلاب‌هاوس، محبوب مغضوب این روزها
دسترسی به شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس از پنجشنبه گذشته (۱۹ فروردین) از طریق اپراتورهای همراه امکان‌پذیر نبود و در حال حاضر به نظر می‌رسد این شبکه روی اپراتورهای همراه بدون فیلتر شکن باز نمی‌شود و حتی شنیده‌هایی مبنی‌بر ابلاغ دستور فیلتر کلاب‌هاوس به اپراتورهای همراه شنیده می‌شود. این در حالی است که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که این روزها حضور پررنگی هم در این شبکه اجتماعی دارد، اعلام کرد این شبکه در حالت طبیعی خود قرار دارد و اختلال روی این شبکه در حال بررسی است؛ اما گفتن اینکه این شبکه فیلتر است تشویش و تهدید است. با وجود این، شائبه فیلترینگ کلاب‌هاوس درحالی مطرح می‌شود که چند روز پیش، معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی با دعوت از بخش خصوصی برای ایجاد خدمتی مشابه کلاب‌هاوس در داخل کشور تاکید کرده بود ایجاد سرویس و خدماتی مشابه کلاب‌هاوس در داخل کشور با توجه به زیرساخت‌های داخلی به راحتی مقدور است. کلاب‌هاوس شبکه گفت‌وگو محور بر مبنای صوت در یک ماه اخیر بین کاربران و با عضویت برخی سیاست‌مداران از وزیر امور خارجه گرفته تا وزیر ارتباطات و رییس بانک مرکزی و برخی از مشاوران و اقتصاد‌‌دان‌های مطرح کشور بسیار داغ شده بود. کلاب‌هاوس هم مانند هر شبکه اجتماعی دیگری که در ایران باب می‌شود، همواره سایه فیلترینگ را به دوش می‌کشد، اتفاقی که برای شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر و فیس‌بوک رخ داده و پیام‌رسان‌هایی مانند تلگرام را هم بی‌نصیب نگذاشته است. هرچند این میان برخی از شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، با وجود شایعه‌های چندباره تاکنون از فیلترینگ در امان بوده‌اند، اما به نظر می‌رسد کلاب‌هاوس که یک اپلیکیشن تعاملی صورت‌محور است که عمر زیادی هم ندارد و البته در یکی دو ماه گذشته در ایران بسیار محبوب شده، بسیار زودتر گرفتار شایعات و اخبار رسمی و غیررسمی مربوط به فیلترینگ شده است.
فیلترینگ قواعد خاص خودش را دارد
فیلتر شدن این شبکه پنجشنبه ۱۹ فروردین‌ماه در گروه مصاحبه با رییس کل بانک مرکزی در کلاب‌هاوس توسط کاربران حاضر در این اتاق و همچنین عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی که به ۸۰۰۰ نفر رسیده بود اعلام شد. همان زمان محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، هم که در همان گروه حاضر بود این موضوع را تکذیب و اعلام کرد اختلال در شبکه اپراتوری باعث این اتفاق شده است. او در واکنش به قطع مکرر ارتباط اعضای نشست و مطرح شدن گمانه فیلتر شدن کلاب هاوس در ایران گفت: کلاب‌هاوس فیلتر نیست و مشکلاتی که برای کاربران ایجاد شده ممکن است ناشی از مسائل فنی باشد. این اختلال فقط در ساعت ۴ عصر رخ داد ولی اکنون کلاب‌هاوس فیلتر نیست و همه بدون فیلترشکن می‌توانند وارد شوند. آذری جهرمی همچنین گفته بود: هم‌اکنون ۶۴۰۰ نفر در این روم حضور دارند و به نظر می‌رسد ماجرای فیلتر بودن، بیشتر یک فرافکنی است؛ این در حالی است که «فیلتر کردن»، قواعد خاص خودش را دارد و نباید با مطرح کردن «فیلتر شدن کلاب هاوس»، اقدام به تشویش اذهان عمومی کرد.
اختلالات کلاب‌هاوس عادی نیست
وزارت ارتباطات در این باره گفته که این اختلال‌ها عادی نیست و از آن‌سو اپراتورهای موبایل اعلام کردند که هیچ دستوری مبنی بر فیلترینگ دریافت نکرده‌اند. مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات می‌گوید اختلال کلاب‌هاوس در شبکه اپراتورها به آنها گزارش شده و بررسی‌ها حاکی از صحت گزارش‌ها دارد. جمال هادیان اعلام کرده آنچه ما اطلاع داریم بحث انسداد کلاب‌هاوس در کارگروه تعیین مصادیق حتی مطرح هم نشده و تاکنون از صدور حکم قضایی هم در این باره اطلاعی نداریم و چنین حکمی نیز به وزارت ارتباطات واصل نشده است. او معتقد است به هر حال، مبنا قانون است و ایجاد اختلال عمدی مطابق قانون مجازات اسلامی تا دو سال حبس در پی دارد. اگر اثبات شود اختلال انجام شده عمدی است، مرتکبان این اقدام با مجازات قانونی مواجه خواهند بود. مدیر روابط عمومی وزارت ارتباطات تاکید می‌کند اپراتورهای مذکور در پاسخ سازمان تنظیم مقررات، دریافت حکم یا اختلال عمدی را رد می‌کنند در حالی که شواهد حاکی از وجود اختلالی جدی است.
نبود تصمیم برای فیلترینگ تا اختلال
در کمتر از یک هفته
این اختلال و شائبه فیلترینگ در حالی رخ می‌دهد که در روزهای گذشته محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور در مورد فیلتر شبکه اجتماعی کلاب‌هاوس گفته بود که راجع به فیلترینگ کلاب‌هاوس تصمیم‌گیری نشده است و هیچ گونه برنامه‌ای برای فیلتر کردن کلاب‌هاوس در حاکمیت وجود ندارد. با وجود این، مجتبی توانگر، نماینده مجلس شورای اسلامی اخیرا در توییتی تلویحا اعلام کرده که دستور فیلترینگ کلاب‌هاوس صادر شده اما محرمانه است. او در این توییت گفته که «دستور جلسات کمیته تعیین مصادیق مجرمانه به درخواست نمایندگان دولت محرمانه شده‌اند و همین امر موجب شده تا دولت از تصمیماتی که خود آمر آن بوده برای جهت‌دهی به افکار عمومی بهره‌برداری کند.»
تخلف نهادهای حاکمیتی
در فعالیت شبکه‌های اجتماعی خارجی
از سوی دیگر نمی‌توان انکار کرد که شبکه اجتماعی کلاب هاوس، منتقدانی هم دارد. جعفر نعناکار، کارشناس حقوق فضای مجازی در گفت‌وگو با مهر، اقدامات نهادهای حاکمیتی در تبلیغ شبکه‌های اجتماعی خارجی را تخلف از سیاست‌گذاری کلان حاکمیت سایبری کشور می‌داند. وی با اشاره به سیاست‌گذاری کشور در حوزه استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی خارجی، اظهار کرد: شورای عالی فضای مجازی دو مصوبه برای عدم استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی توسط حاکمیت و دولت و نیز توسعه «فضای سالم، ایمن و مفید» دارد که مطابق آن به مرکز ملی فضای مجازی ماموریت داده است تا درباره این سیاست‌گذاری‌ها بر دستگاه‌های مرتبط نظارت کرده و گزارش سالانه آن را ارایه دهد. نعناکار با تاکید بر اینکه مطابق با مصوبه سال ۹۳ شورای عالی فضای مجازی، دستگاه‌های حاکمیتی باید خدمات مربوط به فضای مجازی را به صورت سالم، مفید و ایمن ارایه کنند، گفت: در این مصوبه مقرر شد که مرکز ملی فضای مجازی کاربران را بر اساس سن، جنس، تحصیلات و شغل، طبقه‌بندی کند. در اساسنامه مرکز ملی فضای مجازی نیز بر نظارت بر اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی تاکید شده است. این کارشناس حقوق فضای مجازی با اشاره به اینکه فعالیت در شبکه‌های اجتماعی خارجی که در مورد آنها ممانعتی صورت نگرفته، منع قانونی ندارد، افزود: اما فعالیت نهادهای حاکمیتی و رسمی کشور در این شبکه‌های خارجی از باب سیاست‌گذاری کلان حاکمیت سایبری تخلف محسوب می‌شود. وی گفت: صحیح نیست که نهادهای حاکمیتی و دولتی مانند صداوسیما، وزارتخانه‌ها و نیز دانشگاه‌ها در پلتفرم‌های خارجی که متعهد به اجرای قوانین و مقررات کشور ما نیستند و امکان نظارت نیز بر آنها وجود ندارد، فعالیت داشته باشند. این تخلف از باب سیاست‌گذاری حاکمیت سایبری کشور باید مورد توجه قرار گیرد.
نبود اهتمام لازم در پیاده‌سازی مصوبات شورای عالی فضای مجازی
نعناکار با بیان اینکه اهتمام لازم در پیاده‌سازی مصوبات شورای عالی فضای مجازی صورت نمی‌گیرد، گفت: مرکز ملی فضای مجازی مطابق با مصوبه شورا، باید از سال ۹۳ گزارش سالانه در خصوص اجرای مصوبات ارایه می‌داد و بر اساس ۳ المان فضای مجازی «سالم، مفید و ایمن»، کاربران را بر اساس جنس، سن، شغل و تحصیلات طبقه‌بندی می‌کرد. در همین حال این مرکز باید بر خدمات و تولید محتوای فضای مجازی نظارت کامل داشته باشد. هیچیک از این مسوولیت‌ها تاکنون انجام نشده است. وی اضافه کرد: عدم تشکیل منظم شورای عالی فضای مجازی، مصوبات ضعیف و حداقلی این شورا و عدم نظارت، پایش و پاسخگویی و اقامه دعوی مرکز ملی فضای مجازی نسبت به کم‌کاری دستگاه‌های مرتبط را می‌توان به مفهوم ولنگاری فضای مجازی که مورد انتقاد رهبری است، تعبیر کرد. این کارشناس گفت: به دلیل این ول شدگی، هر چند وقت یک‌بار یک شبکه اجتماعی خارجی در کشور فراگیر می‌شود و این شبکه اجتماعی ما را مدیریت می‌کند؛ اما هیچ سیاست برخوردی از سوی شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی با آن صورت نمی‌گیرد و به دلیل وقوع جرایم بسیار در آن، دادستانی مجبور به فیلتر آن شده و نارضایتی عمومی ایجاد می‌شود. این در حالی است که مقام معظم رهبری نیز در فرمایشات اخیرشان تاکید داشته‌اند که «ما باید فضای مجازی را کنترل کنیم اما کنترل کردن فضای مجازی معنایش این نیست که ملت را از فضای مجازی محروم کنیم.»
توصیه مرکز ملی فضای مجازی
به ایجاد کلاب‌هاوس داخلی
شائبه فیلترینگ کلاب‌هاوس درحالی مطرح می‌شود که چند روز پیش، معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی با دعوت از بخش خصوصی برای ایجاد خدمتی مشابه کلاب‌هاوس در داخل کشور تاکید کرد ایجاد سرویس و خدماتی مشابه کلاب‌هاوس در داخل کشور با توجه به زیرساخت‌های داخلی به راحتی مقدور است. امیر خوراکیان با تاکید بر استقبالی که از کلاب‌هاوس شده گفت که هر سرویس جدیدی متناسب با ویژگی‌هایی که دارد با اقبال کاربران و مخاطبان مواجه می‌شود. راه‌اندازی برخی از این سرویس‌ها به دانش فنی بالا، زیرساخت‌های ارتباطی گسترده و هزینه‌های بسیار زیاد نیاز دارد، اما ویژگی‌های فنی و ترافیکی برخی دیگر، به گونه‌ای است که راحت‌تر می‌شود به نمونه داخلی آن دست پیدا کرد. کلاب‌هاوس هم از مواردی است که به دسته دوم تعلق دارد و سطح دانش فنی و تجربه کشور به گونه‌ای است که هم‌اکنون ایجاد سرویسی مشابه کلاب‌هاوس به سادگی در داخل کشور مقدور است. وی آن زمان با بیان اینکه لازم نیست حتما سرویسی مسدود شود و بعد به فکر راه‌اندازی مشابه داخلی آن بیفتیم، گفته بود: ایجاد سرویس‌ها و خدمات داخلی در فضای مجازی لزوما به معنای نفی سرویس‌های خارجی نیست بلکه ایجاد اینگونه خدمات در داخل کشور اولا ضریب استقلال کشور را افزایش می‌دهد و ثانیا موج ب رشد و ارتقای دانش فنی در کشور می‌شود، هم اینک ایجاد مشابه کلاب‌هاوس برای بسیاری از شرکت‌ها و مجموعه‌های فعال و موجود در کشور به راحتی امکان‌پذیر است. وی با تاکید بر اینکه اگر می‌گوییم سرویس داخلی ایجاد شود، به معنای بستن مشابه خارجی آن نیست، گفته بود: می‌خواهیم کشور از یک استقلال نسبی در این حوزه‌ها برخوردار شود. بالاخره این شرکت‌ها با ما تعامل ندارند و کاملا تحت نفوذ دولت‌های متخاصم قرار دارند و به صورت ابزار برای آنها عمل می‌کنند لذا ما با تقویت سرویس‌های داخلی باید در مواقعی که آنها برای ما محدودیت و مشکل ایجاد می‌کنند، بتوانیم نیازهای کاربران را تامین کنیم.
