شوک بزرگ به انتخابات

آملی لاریجانی: هیچگاه تصمیمات شورا را تااین حد غیرقابل دفاع نیافته ام

زهرا سلیمانی|هرچند یکی از خبرگزاری‌های اصولگرا از عصر روز دوشنبه خبر احراز صلاحیت 7نفر از نامزدهای کسب کرسی ریاست‌جمهوری را در غیاب چهره‌های برجسته اصلاح طلب روی خروجی خود قرار داده بود، اما هنوز کورسوی امیدی در افکار عمومی و گروه‌های سمپات نامزدها وجود داشت که صبح روز سه شنبه خبر خبرگزاری فارس، تکذیب شود و انتخابات از شکل و شمایلی رقابتی‌تر برخوردار شود. اما بر خلاف تصور عمومی صبح روز سه شنبه، نه تنها تکذیبیه‌ای در کار نبود، بلکه وزارت کشور همان لیستی را منتشر کرد که پیش از وزارت کشور راهی تحریریه یکی از خبرگزاری‌های اصولگرا شده بود. اما مشخص شدن لیست اسامی نامزدها، پایان کار نبود؛ بلافاصله پس از انتشار لیست نامزدهای نهایی انتخابات دامنه وسیعی از انتقادها و اعتراضات از راه رسیدند. اعتراضاتی که با حضور چهره‌هایی چون آیت‌الله صادق آملی لاریجانی، ابراهیم رییسی، علی لاریجانی، علی مطهری، محمدمهاجری و...که همگی از چهره‌های برجسته طیف اصولگرا در طول دهه‌های گذشته محسوب می‌شدند، نشان داد که این بار آش ردصلاحیت‌های انتخاباتی ریاست‌جمهوری به اندازه‌ای شور شده که حتی صدای اصولگرایان را نیز درآورده است. واکنش مردم در شبکه‌های اجتماعی به این نام‌ها، اما همراه با نوعی شوک و بغض فروخورده بود. افراد و چهره‌هایی که تا پیش از اعلام اسامی نامزدهای احراز صلاحیت شده، مردم را به مشارکت گسترده در انتخابات تشویق می‌کردند، با رویکرد شورای نگهبان نمی‌دانستند چه واکنشی باید از خود نشان دهند. برخی از مراجع تقلید و مقام معظم رهبری می‌خواستند که جلوی این انسداد سیاسی را بگیرند و اجازه ندهند، جمهوریت نظام اینگونه دستخوش رفتارهای افراطی یک جمع محدود قرار بگیرد. در این میان تنها طیف‌های تند جناح راست از جمله جبهه پایداری و جمعیت رهپویان نسبت به مقوله احراز صلاحیت‌ها از شورای نگهبان تقدیر و تشکر کردند و این حرکت شورا را تایید کردند. به جز این گروه، اکثر گروه‌ها، دسته جات و بخش‌های سیاسی جامعه نسبت به روند کلی احراز صلاحیت‌ها انتقادات جدی وارد ساختند و خواستار تجدید نظر در آن شدند. باید دید در نهایت سرانجام انتخابات 1400 به مسیر مورد نظر مردم و گروه‌های مختلف سیاسی ختم خواهد شد یا اینکه مبتنی بر خواسته گروه 12نفره اعضای شورای نگهبان پیش خواهد رفت؟

  تصمیماتی که هیچگاه تااین حد غیرقابل دفاع نبوده اند

مهم‌ترین واکنش به فرایند احراز صلاحیت‌های انتخاباتی بدون تردید مربوط به آیت‌الله آملی لاریجانی یکی از اعضای شورای نگهبان، رییس 8ساله دستگاه قضا و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. آیت‌الله آملی لاریجانی با انتقاد شدید از اقدام شورای نگهبان در رد صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: هیچ گاه تصمیمات شورا را تا این حد غیر قابل دفاع نیافته‌ام چه در تأیید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها. رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام دیروز در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: از نخستین حضور اینجانب در شورای‌ نگهبان در سال ۱۳۸۰ نزدیک به ۲۰ سال می‌گذرد. در تمام این مدت، از شورای نگهبان دفاع کرده‌ام حتی در سال‌هایی که در قوه قضاییه بودم اما هیچ گاه تصمیمات شورا را تا این حد غیر قابل دفاع نیافته‌ام چه در تأیید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها.

رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار داشت: سبب این نابسامانی‌ها تا حد زیادی، دخالت‌های فزاینده دستگاه‌های امنیتی از طریق گزارش‌های خلاف واقع، در تصمیم‌سازی برای شورای نگهبان است به ویژه اگر عضو مسوولی که باید گزارش‌های محققانه به شورا ارایه کند خود، عامدانه چیزی بر آن بیفزاید! وی خاطرنشان کرد: چنان که از وزارت اطلاعات با قاطعیت تمام مطلبی نقل می‌کنند، حال آنکه با پرسش از معاونت مربوطه در وزارت اطلاعات به صراحت این مطلب تکذیب می‌شود. گلایه بنده از سر دغدغه‌ای است برای حفظ شأن و اعتبار شورای نگهبان. این فقیر وقتی با چنین وضعیتی مواجه شدم و استدلال‌هایم را بی‌تأثیر یافتم.عضو شورای نگهبان تاکید کرد: این کلام حق متعال را بر همکاران عزیزم در شورا تلاوت کردم: «یا ایها الذین آمنوا اتقوا‌الله و لتنظر نفس ما قدمت لغد و اتقوا‌الله ان‌الله خبیر بما تعملون». در میانه این زمانه غریب و رفتارهای عجیب به خدا پناه می‌بریم و به محضر او عرضه می‌داریم: اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون. توییت‌های آملی لاریجانی بازتاب‌های وسیعی در شبکه‌های اجتماعی پیدا کرد و بارها بازتوییت شد. ضمن اینکه رسانه‌هایی چون الجزیره نیز با انعکاس توییت وی، این موضوع را یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی نظام ارزیابی کردند.

  تکالیفی که ساقط شد

اما، حذف چهره‌های سیاسی طیف‌های مختلف سیاسی از جمله اصلاح طلبانی اسحاق جهانگیری، مسعود پزشکیان، و اصولگرایانی چون علی لاریجانی و سعید محمد و...حتی صدای اعتراض ابراهیم رییسی به عنوان شاخص‌ترین چهره انتخاباتی اصولگرایان را نیز درآورد. تا جایی که رییسی با انتشار توئیتی از رایزنی برای تایید صلاحیت کاندیداهای دیگر خبر داد. «از دیروز عصر که از نتایج تعیین صلاحیت‌ها مطلع شدم، شاید شماها و خود آقایان هم خبر نداشته باشند، من تماس‌هایی گرفتم و در حال انجام رایزنی‌هایی هستم که صحنه انتخابات، رقابتی‌تر و مشارکتی‌تر شود.» پس از اعلام نتایج قطعی نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰، بیانیه پشت بیانیه، توئیت پشت توئیت بود که توسط کاندیداهای رد صلاحیت شده و فعالان سیاسی منتشر می‌شد. علی لاریجانی که بسیاری تصور می‌کردند از قطب‌های مهم و تاثیرگذار انتخابات و رقیب سرسخت ابراهیم رییسی باشد، در بیانیه‌ای نوشت: « در این دوره از انتخابات، بر حسب وظیفه اسلامی، ملّی و انقلابی و بر اساس تأکید رهبر معظّم انقلاب اسلامی مبنی بر حضور حداکثری در انتخابات و توصیه مراجع عظام تقلید و برخی صاحب‌نظران دانشگاهی و اقشار مختلف مردم، لازم دیدم برای خدمتگزاری به ملّت، به صحنه انتخابات وارد شوم.» او ضمن دعوت مردم به رأی دادن گفت راضی به رضای الهی هستم. 

  اصلاحات بدون نماینده

در شرایطی که اصلاح طلبان همواره یکی از قطب‌های اصلی انتخابات در کشور را شکل می‌دادند، با تصمیم اخیر شورای نگهبان، از عرصه انتخابات خارج شدند. پزشکیان یکی از چهره‌های اصلی اصلاح طلبان در انتخابات که به تیغ تیز ردصلاحیت‌ها دچار شد هم در بیانیه‌ای تاکید کرد؛ «چه مبارک سحری بود چه فرخنده شبی... ضمن تشکر از اقشار مختلف مردم از تمام استان‌ها، شخصیت‌ها و احزاب که لطف و حمایت خود را اعلام کرده‌اند، اعلام می‌کنم که قصد اعتراض به تصمیم شورای نگهبان را نداشته و هیچگونه رایزنی جهت احراز صلاحیت خود نکرده و نخواهم کرد؛ چون اعتراض به تصمیم گرفته شده موثر نیست.» اما مهم‌ترین چهره حاضر در انتخابات از طیف اصلاحات مصطفی تاج‌زاده بود که با صدور بیانیه‌ای از این رویه شورای نگهبان انتقاد کرد و نوشت: «رسیدگی به صلاحیت نامزدهای انتخاباتی در این دوره چنان ناموجه و امنیتی بوده که صدای اعتراض عضو بیست ساله شورای نگهبان را درآورده است. » از سوی دیگر، زهرا شجاعی، تنها کاندیدای زن اصلاح طلبان در انتخابات هم در پاسخ به این سوال که آیا به شورای نگهبان اعتراض خواهید کرد؟ گفت: «ما تابع تصمیم جمعی جبهه اصلاحات ایران هستیم و احتمالاً به صورت دسته جمعی اعتراض خواهیم کرد گرچه به دریافت پاسخ قانع کننده از سوی شورای نگهبان خوش بین نیستیم اما در مجموع براساس تصمیم جبهه اصلاحات باید اقدام کنیم.» محسن هاشمی دیگر کاندیدای گروه‌های میانه رو و اصلاح طلب که زیر تیغ ردصلاحیت‌ها رفت نیز با نقد این رویه شورای نگهبان گفت: «سردار سلیمانی امانتدار حق مردم بود. حق انتخاب مردم، بزرگ‌ترین حق‌الناس است. به قول آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در هر شرایطی نباید با انتخابات و صندوق‌های رای قهر کرد.» اسحاق جهانگیری، کاندیدای جبهه اصلاحات در انتخابات ریاست‌جمهوری هم در بیانیه‌ای نوشت: « من به درخواست شخصیت‌های دلسوز اصلاح طلب، تشخیص « جبهه اصلاحات ایران» و اصرار بسیاری از جوانان و فعالان سیاسی و مدنی که دغدغه امروز و فردای ایران را دارند، با آگاهی از تنگناها و شرایط دشوار پیش رو برای دور کردن خطر مشارکت پایین و دفاع از صندوق رأی و حق مردم در پیشبرد دموکراسی و عدالت همه جانبه قدم در این راه نهادم. رأی و حقی که پایه جمهوریت نظام است و امام بزرگوار و رهبر معظم انقلاب همواره بر آن تاکید داشته‌اند. به خدا پناه می‌برم و عدم احراز صلاحیت بسیاری از شایستگان را تهدیدی جدی برای مشارکت همگانی و رقابت عادلانه گرایش‌ها و جریان‌های سیاسی بویژه اصلاح گرایان می‌دانم و امیدوارم که جمهوریت نظام، مشارکت موثر مردم در تعیین سرنوشت خود، منافع ملی و آینده ایران فدای مصالح آنی سیاسی نشود.»

  خروج از قطار عقلانیت

علی مطهری که خود توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شده بود نیز با اشاره به رد صلاحیت علی لاریجانی در توییتی نوشت: « از رد صلاحیت خودم با وجود آنکه می‌دانم دلیل قانع کننده‌ای ندارد می‌گذرم، اما از رد صلاحیت آقای لاریجانی که همیشه گوش به فرمان نظام بوده و تجربه گرانسنگی برای امروز جامعه ما داشت در حیرتم! استناد به مصوبه شورای عالی امنیت ملی درباره اقامت یا تحصیل اقوام درجه یک مقامات عالی در کشورهای دیگر، پذیرفته نیست زیرا این شورا حق قانونگذاری ندارد. قانونگذار فقط مجلس است.» سردار سعید محمد، از کاندیداهای پرحاشیه انتخابات ۱۴۰۰ که نتوانست از فیلتر شورای نگهبان عبور کند؛ در توئیتی نوشت: « ‌بسم‌الله الرحمن الرحیم به عنوان سرباز ولایت و پاسدار ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی و با آرزوی سربلندی برای مردم عزیز ایران و با احترام به ارکان نظام مقدس؛ به زودی بیانیه اینجانب منتشر می‌شود.» حسن سبحانی هم در توئیتی با کنایه به شورای نگهبان نوشت: « از چهل سال است که از موضع تکلیف، عینیت بخشی به ارزش‌های انقلاب اسلامی، که در قانون اساسی ما مندرج است را با وقوف، آزادگی، عاری از فرصت طلبی و صرف‌نظر از نتایج حاصله دنبال می‌کنم. این تکلیف‌مداری را پایانی نخواهد بود. حتی اگرساختار تحقق ارزش‌ها از قابلیت‌های لازم تهی شده باشد.»با عبور از دامنه وسیع اظهارنظرهای مخالف در خصوص ردصلاحیت‌ها، باید دید در نهایت واکنش قوه عاقله نظام به این مطالبات عمومی چیست؟ آیا مانند برخی برهه‌های انتخاباتی مانند سال 84 که با حکم حکومتی چهره‌ای مانند مصطفی معین به قطار انتخابات پیوست، فرصت مشارکت برای طیف‌های مختلف سیاسی و متعاقب آن گروه‌های مختلف مردمی فراهم می‌شود یا اینکه انتخابات 1400 بر پهنه تاریخ معاصر کشورمان به عنوان انتخاباتی فاقد رقابت حک خواهد شد. برای یافتن پاسخی برای این پرسش باید منتظر روزهای آتی و رخدادهای آینده بمانیم.