چرایی سقوط تجارت با اروپا

تعادل - گروه تجارت |

بررسی آمارها بیانگر این است که تجارت ایران با اروپا به پایین‌ترین سطح خود رسیده است. داده‌های مرکز تجارت اروپا نشان می‌دهد، ارزش تجارت ایران و اتحادیه اروپا در مدت چهار ماهه ابتدایی سال 2021، به رقمی در حدود یک میلیارد و 450 میلیون یورو رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 1 درصد کاهش داشته است. طی این مدت، ارزش صادرات کالایی کشورهای اروپایی به ایران معادل یک میلیارد و ۱۸۸ میلیون یورو بوده و در مقابل کالاهایی به ارزش ۲۶۲.۶ میلیون یورو از ایران به اروپا صادر شده است. بنابراین آمار، وضعیت تجارت ایران و اروپا در این بازه زمانی، تراز منفی ۹۰۰ میلیون یورو را برای ایران نشان می‌دهد. تجارت خارجی ایران با اتحادیه اروپا در حالی به آب‌باریکه‌ای در تجارت بین‌الملل تبدیل شده که صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا در همین بازه زمانی، از ۲۴ میلیارد یورو فراتر رفته که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود ۲۱ درصد رشد را نشان می‌دهد. این مقایسه آماری بیانگر این است که طی این مدت از سال جاری میلادی، صادرات کالایی ترکیه به اروپا ۹۴ برابر صادرات ایران به این منطقه اقتصادی بوده است. اما چرا تجارت ایران با اروپا سقوط کرده است؟ علیرضا شمس‌فرد نایب‌رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و اتریش، چرایی و دلیل اصلی تجارت ناچیز ایران با اروپا را «نبود نظام مبادله بانکی» میان دو طرف می‌داند.این فعال اقتصادی معتقد است تا زمانی که ایران در فهرست کشورهای عضو FATF قرار نگیرد، حتی در صورت توافق دیپلمات‌ها در وین و احیای برجام، حجم تجارت ایران و اروپا فراتر از آنچه که طی سال‌های اخیر وجود داشته، نخواهد رفت.

     جزییات تجارت کالایی ایران با اروپا

تجارت ایران و اروپا همچنان بر شریان باریکی از تبادل کالایی جریان دارد. بر اساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، کل تجارت کالایی ایران و اتحادیه اروپا طی 4 ماه نخست 2021 برابر با حدود 1450 میلیون یورو یعنی 1.1 درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال 2020گزارش شده است. تراز تجاری میان دو طرف طی مدت موردبررسی معادل 925 میلیون یورو کسری برای ایران بوده است. این آمار نشان از 5 درصد بهبود نسبت به دوره مشابه سال قبل دارد. همچنین بر اساس این گزارش، کل صادرات ایران به منطقه مزبور طی 4 ماه ابتدایی سال 2021، نزدیک به 263 میلیون یورو و کل واردات ایران ازاین منطقه طی همین مدت حدود 1187 میلیون یورو بوده است. آمارها در عین حال حکایت از افزایش ۶.۹ درصدی کل صادرات ضمن افزایش 28 درصدی صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا در 4 ماه اول 2021 در مقایسه با مدت مشابه سال قبل قابل دارد. سهم صادرات غیرنفتی از کل صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی مدت مورد بررسی برابر با ۹۹.۶ درصد گزارش شده که فقط 900 هزار دلار صادرات نفتی طی این مدت صورت گرفته است؛ یعنی ۹۸ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل. از سوی دیگر براساس آمارها، شاهد افت ۲.۷ درصدی واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا طی 4 ماه نخست 2021 در مقایسه با مدت مشابه 202 هستیم.  از سوی دیگر، داده‌های مرکز تجارت اروپا نشان می‌دهد که طی این مدت، ارزش صادرات کالایی کشورهای اروپایی به ایران معادل یک میلیارد و 188 میلیون یورو بوده و در مقابل، از ایران نیز کالاهایی به ارزش 262.6 میلیون یورو به اروپا صادر شده است. به این ترتیب، وضعیت تجارت ایران و اروپا در مدت چهار ماهه امسال، تراز منفی 900 میلیون یورو را برای ایران نشان می‌دهد.

همچنین بررسی کشورهای طرف تجارت ایران با اتحادیه اروپا در این مدت، حاکی از این است که نزدیک به 70 درصد از صادرات ایران به این منطقه تنها به سه کشور آلمان، ایتالیا و اسپانیا صورت گرفته، در حالی که 54 درصد از کل واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز متعلق به این سه کشور بوده است.

بر اساس گزارش مرکز تجارت اروپا، بالاترین میزان صادرات ایران در 4 ماهه ابتدایی 2021، به ترتیب به آلمان (93.94 میلیون یورو)، ایتالیا (60.22 میلیون یورو) و اسپانیا (23.14 میلیون یورو) بوده است. ایران نیز بالاترین میزان واردات را در بین کشورهای اروپایی از آلمان (490.57 میلیون یورو)، هلند (154.69 میلیون یورو) و ایتالیا (142.12) داشته است. تجارت خارجی ایران با اتحادیه اروپا در حالی به آب‌باریکه‌ای در تجارت بین‌الملل تبدیل شده است که صادرات کالایی ترکیه به اتحادیه اروپا طی 4 ماهه نخست 2021 حدود ۲۴.۷ میلیاردیورو با میانگین ماهانه ۶.۱ میلیارد یورو بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، حدود 21 درصد رشد داشته است. طی همین مدت ترکیه حدود 26 میلیاردیورو کالا نیز از اتحادیه اروپا واردات داشته است. مطابق آمارها صادرات کالایی ترکیه به اروپا 94 برابر صادرات ایران به این منطقه اقتصادی طی مدت مورد بررسی است.  در همین ارتباط و بر اساس اعلام گمرک، در سال گذشته، میزان صادرات ایران به اتحادیه اروپا ۶۰۴ میلیون و ۶۶ هزار و ۸۸۴ دلار بوده است. وضعیت واردات ایران از اتحادیه اروپا نیز نشان از رقم پنج میلیارد و ۵۰ میلیون و ۸۸۶ هزار و ۲۸۱ دلار داشت.

     چرا تجارت با اروپا سقوط کرد؟ 

درباره چرایی سقوط تجارت ایران با اروپا علیرضا شمس‌فرد عضو هیات‌مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و اتریش در گفت‌وگو با پایگاه خبری اتاق تهران به ارایه توضیحاتی پرداخته است. این فعال اقتصادی، دلیل اصلی تجارت ناچیز ایران با اروپا را نبود نظام مبادله بانکی میان دو طرف می‌داند. وی معتقد است، تا زمانی که ایران در فهرست کشورهای عضو FATF قرار نگیرد، حتی در صورت توافق دیپلمات‌ها در وین و احیای برجام، حجم تجارت ایران و اروپا فراتر از آنچه که طی سال‌های اخیر وجود داشته، نخواهد رفت. به گفته او، طی سال‌های گذشته، صادرات ایران به اروپا در مقایسه با واردات از این منطقه، افت بیشتری داشته که دلیل عمده آن، عدم دسترسی صادرکنندگان ایرانی به مراودات بانکی و تبادلات پولی مورد قبول کشورهای اروپایی بوده است. شمس‌فرد با بیان اینکه، تجارت کالایی ایران با اتحادیه اروپا به کف رسیده، افزود: در حال حاضر، آنچه که میان دو طرف تجارت می‌شود، شامل صادرات کالاهای بشردوستانه از سوی اروپا است در حالی که از سوی ایران نیز عمدتا برخی محصولات غذایی به این اتحادیه صادرات می‌شود که این میزان نیز تاکنون از سوی صادرکنندگان بخش‌خصوصی حفظ شده است.

     بازار فرش، پسته، کشمش و فندق

را واگذار کردیم!

شمس‌فرد، به اوج روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا در اوایل سال 97 اشاره کرد که به گفته وی، حجم مناسبات اقتصادی دو طرف بالغ بر 20 میلیارد یورو بود. او، افزود: در آن سال، سفرای کشورهای اروپایی بر این باور بودند که ظرفیت تجارت کشورهای متبوع خود با ایران، چندین میلیارد یورو برآورد می‌شود و برخی از کشورهای این اتحادیه، از جمله اتریش، تجارت با ایران را روی 2 میلیارد یورو در سال هدفگذاری کرده بود، این در حالی است که طبق گفته‌های اخیر رایزن اقتصادی سفارت اتریش در تهران، ظرفیت تجارت اروپای شرقی با ایران رقمی معادل 30 میلیارد یورو در سال است. به‌رغم چنین ظرفیت و فرصت‌هایی، سطح روابط تجاری ایران و اتحادیه اروپا از سال 97 به بعد در مسیر سقوط قرار گرفت که علت اصلی آن به برهم خوردن ساز و کار مبادلات بانکی و مالی ایران با اروپا برمی‌گردد. شمس‌فرد سپس با این توضیح که کالای صادراتی و عمدتا سنتی ایران در دنیا، دیگر منحصر بفرد نیست، افزود: امروز، «پاکستان و هند و چین» با تولید فرش دستباف و عرضه با قیمت‌های بسیار پایین‌تر به بازارهای جهانی، عملا ایران را از این بازار خارج کرده‌اند. در خشکبار نیز رقبای ایران طی سال‌های گذشته در تولید با کیفیت و صادرات فزاینده، توان ایران در این بخش را کاهش داده‌اند، به‌طوری‌که بازار جهانی پسته را به امریکا و بازار کشمش و فندق را به ترکیه واگذار کرده‌ایم و همکاری مشترک افغانستان و اسپانیا در تولید و بسته‌بندی و صادرات زعفران، تاب و توان صادرکنندگان ایرانی را بریده است.

این فعال اقتصادی و صادرکننده ایرانی در ادامه افزود: بنابراین، در زمینه برخی کالاهای سنتی صادراتی، کشورهای اروپایی دیگر منتظر تامین آن از ایران نمی‌مانند و همان کالاها را با دردسرهای به مراتب کمتر و بدون تبعات ناشی از تحریم‌ها، از سایر کشورها خریداری می‌کنند و آنچه برای ایران و صادرکنندگان ایرانی می‌ماند، بازارهای از دست رفته است که حتی با رفع تمام تحریم‌ها و عادی شدن روابط بین‌الملل نیز، بازگرداندن آن کاری بسیار سخت و دشوار خواهد بود.