پشت پرده کشتار دام‌های مولد

تعادل- گروه تجارت |

افزایش کشتار دام‌های مولد طی ماه‌های اخیر خبر ساز شده است. گاوهای بارداری که به دلیل کمبود خوراک دام راهی کشتارگاه می‌شوند اما از آن‌سو، کاه یا همان خوراک دام به عراق و ترکیه قاچاق می‌شود. کارشناسان می‌گویند ضربه‌ای که کشتار دام‌های مولد به اقتصاد کشور و چرخه تولید وارد می‌کند، قابل جبران نیست و صنعت دامپروری با چالش جدی مواجه خواهد شد. اما دلیل این اتفاق چیست؟ برخی معتقدند که «هزینه‌های تولید، کمبود جدی نقدینگی، فشار ناشی از خشکسالی، تامین خوراک دام و تورم موجود در بازار» از جمله عواملی است که منجر به راهی کردن دام‌های مولد به کشتارگاه‌ شده است. چراکه این عوامل موجب نابرابری دخل و خرج دامداران شده، در نتیجه عمده دامداران توان تامین هزینه نگهداری از دام‌ مولد خود اعم از گاو شیری و میش را نداشته؛ از این‌رو قید دام‌ها را زده و آنها را راهی کشتارگاه می‌کنند. کمبود خوراک دام در حالی مطرح می‌شود که بنابر اظهار متولیان امر، از اسفندماه سال گذشته ۴ میلیون تن نهاده در گمرکات مانده و معلوم نیست چرا این میزان نهاده بعد از ۴ ماه هنوز ترخیص نشده است. در همین حال، اما برخی دلیل دیگر این اتفاق را قاچاق کاه به «عراق و ترکیه» عنوان می‌کنند که با توجه به خشکسالی و نبود برنامه‌ریزی مسوولان در حال رخ دادن است. از سوی دیگر، برخی عامل سوم را رونق گرفتن «قاچاق دام سبک در نواحی غربی کشور» می‌دانند. به گفته آنها، قاچاقچیان، بره و میش‌های مولد را خریداری می‌کنند و پس از اینکه دام وزن گرفت و آماده شد در فصول مورد نظر آن را به خارج از کشور قاچاق می‌کنند که عمدتا به کردستان عراق هم قاچاق می‌شود. حال با توجه به اینکه اکنون دام شیری پایه کشور روانه کشتارگاه‌ها می‌شود، فعالان این حوزه هشدار داده‌اند که ادامه این روند نگران‌کننده است؛ زیرا ممکن است در ماه‌های آتی با کمبود تولید روبرو شویم. 

     بحران در صنعت دامپروری 

طبق آمارها نیاز سالانه کشور به گوشت قرمز نزدیک یک میلیون تن است که بیش از ۸۰۰ هزارتن آن در داخل کشور و کمتر از ۱۰ درصد نیاز از محل واردات تامین می‌شود. با این وجود قیمت گوشت قرمز در بازار ایران متغیر است به‌طوری که اکنون هر کیلوگرم گوشت گوساله و گوسفندی در بازار خرده‌فروشی‌ها به شکل تفکیکی بین ۱۲۰ هزار تا ۲۰۰ هزارتومان به فروش می‌رسد. این در حالی است که به تازگی در مصوبات تنظیم بازار آمده: با توجه به خشکسالی‌های اخیر پیش بینی می‌شود که با کمبود دام و گوشت قرمز در ماه‌های آیند مواجه باشیم. همچنین در صورتجلسه تنظیم بازار که اخیرا برگزار شده اشاره شده که افزایش هزینه و قیمت نهاده‌های خوراک دام و چگونگی عرضه دام سبک و سنگین از سوی عشایر و دامداران کشور ممکن است در 6 ماهه دوم سال با کاهش عرضه و افزایش قیمت گوشت مواجه شویم.این درحالی است که بنابه اظهارات مجتبی عالی، رییس اتحادیه سراسری دامداران، وضعیت خوراک دام بحرانی شده است. به گفته او، مشکل اصلی دامداران کاهش شدید واردات خوراک دام است وگرنه کاه ارزش غذایی ندارد و صرفا دام با آن در حدی تغذیه می‌شود تا از گرسنگی تلف نشود. به گفته عالی، قیمت کاه با افزایش بیش از دو برابری به کیلویی چهار هزار تومان رسیده است. او می‌گوید: خشکسالی و وضعیت بحرانی تامین نهاده‌های دامی باعث شده است گاوهای ماده و حتی باردار به سرعت راهی کشتارگاه‌ها می‌شوند و در کشتارگاه‌ها ترافیکی سنگینی برای ذبح دام وجود دارد. به گفته عالی کاهش قدرت خرید مردم دومین دلیلی است که باعث شده دامداران دام‌های خود را به صورت غیرمعمول راهی کشتارگاه کنند. حال وقتی آمارها هم رصد می‌شود، می‌بینیم که از ابتدای فروردین تا اواسط اردیبهشت امسال واردات پنج کالای اساسی از جمله «کنجاله سویا، جو و ذرت» که خوراک دام به حساب می‌آیند به لحاظ وزنی ۵۳ درصد و به لحاظ ارزشی ۲۲ درصد کاهش داشته است. از آن سمت با افزایش قیمت دلار، مدت‌هاست علوفه و کاه بازار داخلی هم توسط سودجویان به خارج از ایران قاچاق می‌شود.این در شرایطی است که به گفته کارشناسان، اهمیت دام، نهاده‌های دامی و محصولات پروتئینی با دو محصول برنج و گندم برابری می‌کند. افزایش تولید در بخش گوشت قرمز، تخم مرغ، گوشت مرغ و سایر محصولات دامی در گرو حمایت از دامداران و حفظ دارایی دام و طیور در کشور است. علاوه بر مشکلات موجود در تامین نهاده‌های دامی، خشکسالی هم زخمی کاری بر پیکر صنعت پرورش دام سنگین و سبک وارد کرده است. گرانی نهاده‌های دامی، کافی نبودن میزان تولید داخلی آن برای تامین نیاز، کمبود نهاده‌های دامی وارداتی و دیگر عوامل مشابه ظرف سال‌های اخیر در حالی گریبان دامداری و دامپروری را گرفته که تداوم و تشدید پدیده خشکسالی و کاهش حجم علوفه مراتع در سال جاری نیز مزید بر علت شده است. البته رییس اتحادیه سراسرس دامداران به قیمت انواع خوراک دام اشاره کرده و گفته است: دولت تنها ۳۰ درصد خوراک دام را تامین می‌کند؛ این در حالی است که دامداران برای تامین خوراک دام خود در بازار آزاد به دنبال نهاده هستند. در بازار آزاد قیمت جو پنج هزار و ۹۰۰ تومان، کنجاله هفت هزار تومان است. سویا هم قطره چکانی به دست دامداران می‌رسد. او همچنین از نقش دلال‌ها در افزایش قیمت گوشت سخن گفته و بیان کرده که دلال‌ها گوشت گاو را به قیمت ۷۵ تا ۸۰ هزار تومان و گوشت گوسفند را بین ۹۵ تا ۱۰۰ هزار تومان از دامداران می‌خرند. این در حالی است که قیمت گوشت گوسفندی در بازار بیش از ۱۵۰ هزار تومان است.

     دلایل کشتار زودهنگام دام

اما کشتار زودهنگام دام به چه علت رخ می‌دهد؟ رییس شورای تامین دام کشور با تاکید براینکه صنعت دامپروری کشور نیازمند نقدینگی است، می‌گوید: اکنون تولیدکنندگان با کمبود جدی نقدینگی و علوفه دامی روبرو هستند که همین امر باعث شده تا دام‌ها، زودهنگام روانه کشتارگاه شوند. «منصور پوریان» در گفت‌وگویی که با «ایرنا» داشته است، عنوان کرده: اکنون طبق آمار جمعیت دام سبک کشور حدود ۷۰ میلیون راس است که وضعیت خوبی را نشان می‌دهد، اما تولیدکنندگان ما برای تامین علوفه و نگهداری دام شرایط سختی دارند. رییس شورای تامین دام کشور اظهارداشت: هزینه تمام شده تولید از جمله علوفه دامی بالاست، از سوی دیگر بازار داخلی به دلایل مختلف از جمله شرایط اقتصادی و تورم پاسخگوی مشکلات دامداران نیست و آنچه دامدار تولید و عرضه می‌کند، تفاوت قیمتی زیادی وجود دارد. به گفته او، مسائل خشکسالی و کمبود علوفه فشار حداکثری روی دامداران دارد بنابراین تولیدکننده تلاش می‌کند برای رفعع این معضل دام خود را زودهنگام روانه کشتارگاه‌ها کند رییس شورای تامین دام می‌گوید: اکنون بره شیری یا بره تازه از شیرگرفته شده روانه کشتارگاه می‌شود درحالی که بره باید پس از گرفتن از شیر، وارد فرآیند پرواربندی شود تا به وزن ۳۶ کیلوگرم یعنی گوشت برسد.او با بیان اینکه اکنون دام شیری پایه کشور روانه کشتارگاه‌ها می‌شود، هشدار داده که ادامه این روند نگران‌کننده است زیرا ممکن است در ماه‌های آتی با کمبود تولید روبرو شویم. پوریان کاهش مصرف بازار داخلی و پایین بودن قدرت خرید مردم را از دیگر عوامل برشمرد و افزود: با توجه به جمعیت دام سبک کشور در زمستان، پاییز و بهار، در شرایط کرونایی، ۵۰ درصد واحدهای پرمصرف گوشت قرمز تعطیل بودند که همین نیز در کاهش مصرف تاثیر داشته است. بنابر اعلام پوریان، نیاز سالانه کشور به گوشت قرمز یک میلیون تن است که سال گذشته بیش از ۸۰۰ هزارتن تولید شد که با توجه به کاهش مصرف واحدهای پرمصرف و حتی خانگی بازار گوشت، نامتعادل بود. او، از دیگر مشکلات عمده تولیدکنندگان گوشت قرمز را کمبود نقدینگی، ممنوعیت صادرات و محدود کردن تولیدکنندگان به بازار داخلی دانست و افزود: ما فقط تولید‌کننده را محدود به بازار داخلی کردیم و در حالی امتیاز صادرات را از تولیدکننده گرفته‌ایم که بخش عمده مشکلات می‌تواند از بازار صادراتی مرتفع شود. رییس شورای تامین دام، یکی از راهکارها حمایت از تولیدکننده داخلی با توجه به خشکسالی شدید امسال را تزریق نقدینگی به صورت مستقیم به دامداری‌های گوشتی و شیری، آزادسازی صادرات دام زنده یا گوشت قرمز و ارایه تسهیلات کم بهره می‌داند تا از این طریق بازار دام زنده و گوشت قرمز از رکود خارج شود و تولید به حیات خود ادامه بدهد. 

     قاچاق دام‌های مولد به عراق

در همین رابطه، افشین صدر دادرس مدیرعامل اتحادیه دام سبک با بیان اینکه وضعیت نهاده‌های دامی روز به روز بدتر می‌شود، به «ایسنا» گفته است: به دلیل کاهش علوفه مرتعی، دامداران دام سبک مجبور هستند که در این شرایط برای تغذیه دام‌هایشان از نهاده دستی استفاده کنند. تغذیه دستی هم با این شرایط تخصیص ارز برای واردات نهاده‌ها، بحرانی است. به گفته او، اسفندماه سال گذشته مسوولان اظهار کردند که ۴ میلیون تن نهاده در گمرکات مانده است. ۲۰ روز پیش هم باز اعلام شد که این میزان نهاده در کمرگ باقی مانده است. معلوم نیست چرا این میزان نهاده بعد از ۴ ماه هنوز ترخیص نشده است. دادرس می‌گوید: وقتی نهاده به دست دامدار نرسد دامدار مجبور می‌شود بره‌ها و دام‌های مولد خود را بفروشد. به جز استان‌های شمال غربی که وضعیت بهتر است در باقی نقاط کشور کسی توان پروارکردن بره‌های تازه به دنیا آمده را ندارد و همین امر منجر به فروش دام‌های چاق و لاغر شده است. او در ادامه به رونق قاچاق دام سبک در نواحی غربی کشور اشاره کرده و گفته است: شرایط موجود باعث شده که قاچاق دام سبک رونق بگیرد؛ به‌طوری که قاچاقچیان بره و میش‌های مولد را خریداری می‌کنند و به استان‌های جنوبی می‌برند و پس از اینکه دام وزن گرفت و آماده شد در فصول مورد نظر آن را به خارج از کشور قاچاق می‌کنند. که عمدتا به کردستان عراق هم قاچاق می‌شود. اهمیت دام‌های مولد از این جهت است که آنها تولیدکننده بره هستند و وقتی آنها را از دست بدهیم در نتیجه هیچ بره‌ای در کشور نداریم و امکان تامین گوشت هم وجود ندارد.