روایت سقوط
زهراسلیمانی|«هرات سقوط کرد.»این خبری بود که در نخستین ساعات بامداد روز گذشته ابتدا توسط نیروهای طالبان منتشر و دقایقی بعد از سوی خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از شاهدان عینی تایید شد. خبری که نه تنها برای مردم افغانستان دردآور و تلخ بود، بلکه برای بسیاری از ایرانیان نیز که نسبت به هرات به عنوان یکی از مهم‌ترین گزاره‌های تمدنی خراسان بزرگ دلبستگی داشتند، واجد معانی خاصی بود. آسوشیتدپرس از عقب‌نشینی نیروهای دولتی افغانستان از شهر هرات و تصرف سومین شهر بزرگ افغانستان به دست شبه نظامیان طالبان خبر داد. در این میان خبر دستگیری اسماعیل خان مهم‌ترین چهره مردمی نیروهای مقاومت هرات که دست به دست در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخید، تحولات افغانستان را وارد فاز تازه‌ای کرد. نحوه دستگیری اسماعیل خان که بر اساس برخی روایت‌ها با تطمیع برخی نزدیکان او از سوی طالبان امکان پذیر شده بود، خبر از فساد فراگیری می‌داد که در میان نیروهای افغانستانی رخنه کرده است. اسماعیل‌خان پیش از این اعلام کرده بود، اکنون شهر هرات و سپس کل ولایت هرات و حوزه جنوب غرب را از لوث وجود طالبان پاک خواهد کرد. بلافاصله پس از دستگیری اسماعیل خان در حالی که آشفته به نظر می‌رسید، اعلام کرد که دو طرف باید در راستای منافع ملی مردم افغانستان با هم توافق کنند. اما این پایان ماجرا نبود، ساعاتی پس از انتشار خبر تصرف هرات، طالبان در ادعایی تازه، اعلام کرد، قندهار به عنوان دومین شهر مهم و کلیدی افغانستان را نیز به تصرف خود درآورده است. شهری که طالبان حدود 2دهه قبل تهاجمات گسترده‌اش را از آنجا آغاز کرده بود در حکم سرزمینی که مهد و جایگاه اصلی تحرکات مبتنی بر طالبانیسم محسوب می‌شد برای این گروه حالتی نوستالژیک و کلیدی داشت. با تصرف هرات و قندهار، طالبان در نزدیک‌ترین فاصله با کابل قرار گرفته و آماده است تا با تصرف کابل تسلط خود را بر پایتخت افغانستان نیز تثبیت کند. طالبان اما با صدور بیانیه‌ای ۱۳ ماده‌ای ضمن بیان مواضع خود، پیشروی‌های سریع این گروه را نشانه محبوبیت این گروه نزد مردم افغانستان دانست و خطاب به همسایگان از یک طرف و فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران از سوی دیگر، اعلام کرد که تغییری در برنامه‌ریزی‌های اقتصادی خود صورت ندهند.
تبعات سقوط هرات و قندهار
اما در شرایطی که بسیاری از تحلیلگران حوزه بین الملل و همسایگان افغانستان از این کشور خواسته بودند، قبل از گسترش پیشروی‌های طالبان مذاکرات کاربردی با طالبان را آغاز کند، دولت مرکزی افغانستان برای انجام مذاکرات رو در رو عبدالله عبدالله را راهی دوحه قطر کرده تا با نماینده این گروه پای میز مذاکره بنشیند. گفت‌وگویی که بسیاری از افغانستانی‌ها آن را دیرهنگام و فاقد پشتوانه‌های نظامی و امنیتی لازم ارزیابی کردند و به دلیل آن دولت اشرف غنی را نواختند. نخستین بار آسوشیتد پرس در خبری رسمی از سقوط شهر هرات خبر داد. این خبرگزاری به نقل از شاهدان عینی از عقب‌نشینی نیروهای دولتی افغانستان از شهر هرات و تصرف این شهر به دست شبه نظامیان طالبان خبر داد. بر اساس اطلاعاتی که افراد حاضر در میدان در اختیار خبرنگاران قرار می‌دادند، طالبان از طریق تطمیع برخی نیروهای دولتی توانسته بود، مقاومت شهر را قبل از هجوم گسترده نیروهایش در هم بشکند. راهبردی که در این دوره، طالبان با استفاده از آن تلاش می‌کند، مناطق مختلف را با کمترین مقاومت تصرف کند. هرات سومین شهر بزرگ افغانستان و یازدهمین مرکز ولایتی است که طی یک هفته گذشته به تصرف شبه نظامیان طالبان درآمده است. ایالت‌هایی که یکی پس از دیگری به تصرف طالبان در می‌آیند بدون اینکه مقاومت دندان‌گیری از سوی نیروهای رسمی دولت صورت پذیرد.یک مقام ارشد امنیتی دولت افغانستان نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه تأیید کرده است که مقام‌ها و نیروهای دولتی به پادگانی نظامی در خارج از هرات عقب‌نشینی کرده‌اند. پنج شنبه شب «ذبیح‌الله مجاهد» سخنگوی گروه طالبان با انتشار یک پیام توئیتری مدعی شد که نیروهای طالبان ستاد فرماندهی پلیس و ساختمان استانداری هرات را به‌طور کامل تصرف کرده‌اند و شماری از نیروهای دولتی هم تسلیم این نیروها شده‌اند. در همین حال، برخی از خبرنگاران در هرات شامگاه پنجشنبه گزارش دادند که زندان مرکزی هرات از کنترل نیروهای دولتی خارج شده و به تصرف نیروهای طالبان درآمده است. این در حالی است که خبرگزاری فرانسه نیز عصر روز پنج شنبه از تصرف شهر غزنی واقع در ۱۵۰ کیلومتری جنوب غرب کابل توسط طالبان خبر داد. این خبرگزاری به نقل از «نصیر احمد فقیری» رییس شورای ولایتی غزنی نوشت: «می‌توانم تایید کنم که شهر غزنی صبح پنجشنبه به دست نیروهای طالبان افتاد. آنها کنترل مناطق کلیدی شهر از جمله دفتر فرمانداری، ستاد فرماندهی پلیس و زندان را در اختیار گرفتند.»
نشسته در برابر فاجعه انسانی
در شرایطی که مردم ایران از طریق شبکه‌های اجتماعی در جریان تحولات افغانستان قرار می‌گیرند، گروه‌های ناظر در این کشور از بروز فاجعه‌ای انسانی و دردناک در این کشور خبر می‌دهند. یکی از این افراد مدیر شورای آوارگان نروژ است که در جریان گفت‌وگو با اسپوتنیک دیروز اعلام کرد، افزایش خشونت‌ها در سراسر افغانستان در هفته‌های اخیر باعث شگفتی امدادگران شده چون این کشور به سرعت به سوی یک بحران بشری گسترده پیش می‌رود. تریسی فون هیردن، مدیر اجرایی این موسسه گفت: ما خودمان را گرفتار یک بحران بشری بزرگ می‌بینیم. خانواده‌های وحشت‌زده در روزهای گذشته از کابل می‌گریزند. اردوگاه‌ها دیگر جا ندارند. نگران این هستیم که اوضاع در سراسر افغانستان با سرعتی غیرقابل پیش‌بینی رو به وخامت بگذارد.وی ادامه داد، درگیری‌ها بین طالبان و نیروهای امنیتی افغان عملیات این موسسه خیریه مستقر در اسلو را تحت تاثیر قرار داده است که شامل ارسال کمک‌های بشردوستانه به ۹۰۰ هزار افغان می‌شود. از آنجا که افغانستان همچنان یکی از خطرناکترین کشورها برای انجام عملیات خیرخواهانه ما قلمداد می‌شود، بیش از هر زمان دیگری مهم است که آژانس‌های کمک‌رسان بتوانند به مردم این کشور کمک کنند چون درگیری‌ها در این کشور رو به افزایش است.
بر اساس آمار سازمان ملل، در مجموع ۳.۵ میلیون نفر در افغانستان آواره هستند و که ۳۹۰ هزار تن آنها در آغاز سال جاری میلادی آواره شده‌اند اما آمار واقعی بیش از این تعداد است.
بیانیه ۱۳ ماده‌ای طالبان
در شرایطی که تحولات میدانی به نفع گروه طالبان در جریان است و دولت مرکزی افغانستان در حاشیه تحولات این کشور قرار می‌گیرد، طالبان با صدور بیانیه‌ای ۱۳ ماده‌ای ضمن بیان مواضع خود، پیشروی سریع را نشانه محبوبیت این گروه نزد مردم افغانستان دانست و تاکید کرد: به تمام همسایه‌ها اطمینان می‌دهیم که از طرف ما هیچگونه مشکلی برای آنها به وجود نخواهد آمد. در بیانیه طالبان آمده است که مناطق و استان‌هایی که در کنترل طالبان قرار می‌گیرد، در حقیقت نشانه محبوبیت این گروه نزد ملت است زیرا چنین پیشروی بزرگ و سریع از راه زور ممکن نیست. در بیانیه آمده است که طالبان یکبار دیگر به تمام مردم افغانستان اطمینان می‌دهد که مانند همیشه از جان، مال و آبروی آنها محافظت می‌کند و فضای مطمئنی را برای ملت ایجاد خواهد کرد و هیچکسی نباید در این مورد نگرانی داشته باشد. در این بیانیه تصریح شده است که طالبان باید در مورد بیت المال بسیار متوجه باشد، تاسیسات عمومی، ادارات دولتی و تجهیزات آنها، پارک‌ها، جاده و پل‌ها؛ همه امانت هستند و باید بدون هیچگونه تصرف شخصی و بی‌پروایی با جدیت نگهداری شوند. این بیانیه می‌افزاید؛ همه کسانی که در گذشته با اشغالگران کار و همکاری کرده‌اند و یا اکنون در صف دولت کابل ایستاده‌اند، آغوش طالبان برای آنها باز است و برای همگان عفو عمومی اعلان شده است.در بیانیه طالبان آمده است؛ افراد نظامی و غیر نظامی که با طالبان همکاری می‌کنند، برای شرایط مطلوب‌تر کشور در آینده تصمیم‌گیری خواهند کرد و از استعدادهای همگان برای خدمت به کشور استفاده خواهد شد و هیچ کس در این مورد نباید احساس نگرانی کند. مناطقی که به کنترل طالبان در آمده است، مردم زندگی خود را به گونه عادی به پیش ببرند، به ویژه در نهادها و سازمان‌های بهداشتی و آموزشی، اجتماعی و فرهنگی به فکر ترک کشور یا منطقه نباشند و برای اداره کشور به خدمات همه مردم افغانستان نیاز است. در بخش دیگری از این بیانیه تصریح شده است که حمله طالبان به سازمان‌های بین المللی در این کشور و برخی شهروندان تبلیغات بی اساسی است و گروه طالبان دست به چنین اقداماتی نخواهد زد بلکه حفاظت از جان و مال مردم را وظیفه خود می‌داند و به دارایی‌های شخصی افراد هیچ چشمداشتی نخواهد داشت: «به همه کسانی که بر اثر تبلیغات بی اساس از کشور خارج شده‌اند و یا به سایر مناطق افغانستان رفته‌اند، خواه از مسوولین محلی باشند و یا شهروندان عادی، توصیه می‌کنیم که به منازل خود بازگردند و ما از جان، مال و آبروی آنان دفاع خواهیم کرد.»این بیانیه می‌افزاید؛ «طالبان به افراد خود دستور داده که بدون اجازه وارد منزل کسی نشوند و اجازه ندارند به جان و آبروی مردم خدشه‌ای وارد کنند هر چند ممکن است که دشمنان به افرادی ماموریت داده باشند که به نام مجاهدین به مردم آسیب برسانند، از مردم می‌خواهیم در این مورد با طالبان همکاری کنند و اگر با چنین افرادی روبه‌رو شدند، فوری گزارش دهند.» پیام ما به بازرگانان، صنعت‌کاران و سرمایه‌داران این است که کارهای خود را به گونه عادی به پیش ببرند و به مردم خود خدمت کنند. طالبان برای کسب و کار آنان فضای مناسب ایجاد می‌کند. در بند پایانی این بیانیه آمده است ما بار دیگر به همسایگان اطمینان می‌دهیم که از جانب طالبان هیچ گونه مشکلی برای آنها به وجود نخواهد آمد و امنیت دیپلمات‌ها، کارمندان کنسولگری‌ها و سفارتخانه‌ها را تامین خواهیم کرد و فضایی امن و قابل اعتماد برای آنان مهیا خواهیم کرد.
