رانت نهفته در حواله «سبوس»

تعادل |

«لغو مصوبه آزادسازی قیمت سبوس» از سوی جهاد کشاورزی صدای انجمن صنفی صنایع آرد را درآورد. آنها معتقدند در صورتی‌که سبوس به قیمت ۱۴۰۰ تومان عرضه شود و اجازه آزادسازی قیمت‌ها داده نشود، کارخانجات آرد در مهرماه دیگر توان تولید ندارند و مسوولیت هرگونه اختلال در تامین آرد کشور برعهده وزارت جهاد کشاورزی است. به گفته آنها، سبوس با قیمت 1400 تومان با امضاهای طلایی و رانت به یک عده از دامداران می‌رسید و این افراد سبوس را در بازار آزاد به قیمت هر کیلو گرم 4 هزار تومان می‌فروختند. به عبارتی دیگر، ذینفعان 

حواله جات سبوس دولتی مانع آزادسازی قیمت سبوس که فقط 6 درصد در قیمت شیرخام تاثیر دارد، می‌شوند. آردسازان می‌گویند، اگر به هر دلیلی این رویه ادامه یابد، باید وزارت جهاد کشاورزی مکلف شود، به ازای هر کیلو سبوسی که از کارخانجات آرد خریداری می‌شود، مابه التفاوت 21 هزارریال همان روز به حساب کارخانجات واریز شود، در غیراینصورت در کار تولید آرد اختلال جدی ایجاد خواهد شد. از سویی آنها معتقدند که دولت سالانه ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان سوبسید آرد و نان می‌دهد و می‌گویند قیمت نان باید ثابت بماند؛ درحالی که این یک تصور غیر واقعی است که هیچگاه به واقعیت نپیوسته و تنها باعث شده تمام اقتصاد آرد و نان تصنعی شود و حتی قیمت نان طی ۴۰ سال ۶ هزار برابر گرانتر شده است.

     لغو مصوبه آزادسازی قیمت سبوس 

بحث قیمت سبوس در کمیسیون اقتصادی دولت مطرح و سازمان برنامه و بودجه هم پذیرفت که باید هر ساله بودجه‌ای را به عنوان پرداخت یارانه از جیب دولت بدهند. این سازمان پیشنهاد داد اگر نمی‌شود قیمت آرد را بالا برد سبوس را آزاد کرد تا کارخانجات از این طریق بخشی از هزینه‌هایشان را جبران کنند. اما بعد از این پیشنهاد سازمان برنامه و بودجه، موضوعی که مطرح شد این بود که این اتفاق ممکن است در قیمت سایر اقلام که از سبوس استفاده می‌کنند، مثل شیر خام تاثیر بگذارد. بنابراین قیمت ۳۷۰۰ تومان را برای سبوس درب دامداری تصویب کردند و قیمت شیر بر این اساس مصوب شد. به تبع آن در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۴۰۰ پس از تایید قرار شد کارخانجات به قیمت عرضه تقاضا سبوس را عرضه کنند. از همین رو، از نیمه مرداد ماه کارخانجات سبوس را به قیمت عرضه و تقاضا عرضه کردند. در این میان، اخیرا گیلانپور معاون وزیر جهاد کشاورزی مجددا اعلام کرده‌ سبوس با قیمت ۱۴۰۰ تومان عرضه شود. هفدهم شهریورماه، دبیرکل کانون آرد‌سازان در نامه‌ای به وزیر جهاد کشاورزی عنوان کرد که در صورت عدم اجرای مصوبه ستاد تنظیم بازار مبنی بر فروش سبوس از طریق عرضه و تقاضا یا با قیمت ۳۵,۰۰۰ ریال در سامانه، عملاً فعالیت کارخانجات و تأمین آرد برای نان مردم با مشکل جدی مواجه می‌شود. 

     هشدار به دولت وجهاد کشاورزی

در همین راستا، روز گذشته، رییس هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنفی صنایع آرد ایران در نشست خبری آنلاین به بررسی تبعات ثابت نگه داشتن قیمت سبوس روی نرخ هزار و ۴۰۰ تومان پرداخت. بنابه توضیحات حسین یزدجردی، یک انحصار در صنعت آرد و در زنجیره گندم نان و آرد از شروع جنگ شروع شده و بعد از جنگ هم این انحصار نامیمون باقی مانده، که گریبان این صنعت را گرفته است. به گفته او، این سیستم هیچ حُسنی ندارد و فقط عیب است و همه دولت‌ها هم واقف بودند اما جرات رفع این انحصار را نداشته و ندارند. یزدجردی با بیان اینکه این انحصار حیات صنعت آرد کشور را به خطر انداخته، گفت: چراکه در سال ۹۳ دولت با سرکوب قیمت نان و ثابت نگه‌داشتن قیمت آرد اجازه ندادند که قیمت محصولات را بالا برود اما در عوض گفتند که این مابه التفاوت قیمت را دولت به کارخانجات آرد می‌دهد اما هرگز به موقع نپرداختند بلکه با ۳ سال تاخیر به صورت قسطی پرداخت شد! این چه نوع جبران هزینه است؟

او با بیان اینکه شاهکار دولت در سال ۹۷ بود که در مورد بیشتر کارخانه‌ها پرداخت اقساطی مابه التفاوت  قیمت سبوس اخیرا به اتمام رسیده، گفت: یعنی بعد از ۳ سال که با تورم موجود اگر محاسبه کنید عملا ارزشی برای کارخانجات ندارد. به گفته یزدجردی، با وجود تحویل ۱۰۰ درصدی سبوس به وزارت جهاد کشاورزی باز هم این محصول در بازار آزاد حتی تا نرخ ۴ هزار تومان هم عرضه می‌شود که این خود نشان از رانت موجود در این بخش دارد. او بیان کرد: این اقدامات اشتباه باعث شده حجم نقدینگی کارخانجات به‌شدت کم شده و کارخانجات عملا دیگر توانایی ندارند امروز هزینه کنند و ۳ سال بعد به صورت قسطی سهم را از دولت دریافت کنند. 

او با بیان اینکه چرا معاون وزارت جهاد تصمیم گرفت این امر را لغو کند مشخص نیست، گفت: به نظر بنده یا از بی‌تدبیری بود یا از بی‌اطلاعی. به گفته یزجردی، محصول سبوس چند سال رانت و قیمت طلایی بود و در حالی که ۱۰۰ در صد سبوس به وزارت جهاد تحویل داده می‌شد این رانت هم بود و در حالی که بازار آرد بی‌معنی بود حتی به قیمت ۴هزار تومانی هم عرضه می‌شد. او عنوان کرد: وقتی نتوانیم قیمت آرد را بالا ببریم اگر قیمت سبوس را هم نتوانیم به نرخ عرضه و تقاضا به فروش برسانیم، مجبوریم از جیب هزینه کنیم و ۲ تا ۳ سال بعد دولت قسطی بپردازد. او به دولت هشدار داد که دنبال این افراد بگردد و از سوی دیگر اگر نامه معاون وزیر جهان مبنی بر عرضه سبوس به قیمت هزار و ۴۰۰ تومان بخواهد عملیاتی بشود، به معنای این است که در مهرماه کارخانجات آرد دیگر توان تولید ندارند. او گفت: قاطعانه اعلام می‌کنیم که مسوول هر گونه اختلال در تامین آرد کشور وزارت جهاد کشاورزی است. 

     قیمت نان طی 40 سال 6هزار برابر شده

در ادامه سید محمدرضا مرتضوی در وبینار کانون انجمن‌های صنفی صنایع آرد ایران، هم در مورد لغو مصوبه آزادسازی قیمت سبوس گفت: سالانه حدود 12 میلیون تن گندم توسط کارخانجات آرد‌سازی تبدیل به آرد و محصولات آردی می‌شود. او ثابت ماندن نرخ نان را یک تفکر غلط عنوان کرد وگفت: نرخ نان از قیمت 10 ریال زمان جنگ اکنون در مواردی به 5 تا 6 هزار تومان رسیده و علیرغم این افزایش قیمت هنوز عده‌ای معتقدند که نرخ نان ثابت است.

به گفته او، ظرف 40 سال قیمت نان 5 تا 6 هزار برابر شده که این نشان‌دهنده بی‌تدبیری است و دولت سالانه 40 تا 50 هزار میلیارد تومان برای ثابت نگه داشتن قیمت نان سوبسید می‌پردازد، در حالی که قیمت نان ثابت نمانده است. 

مرتضوی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: آقایان می‌گویند می‌خواهند از تولید گوشت و شیر حمایت کنند سوال من این است که این چه حمایتی است که قیمت جهانی گوشت ۵ تا ۶ دلار است اما مصرف‌کنندگان ما این محصول را با نرخی بالاتر از قیمت جهانی خریداری می‌کنند؟ به گفته مرتضوی، این در حالی است که قیمت گوشت قرمز در داخل اگر با ارز ۴۲۰۰ تومانی محاسبه شود باید با نرخ ۲۵ تا ۲۶ هزار تومان به دست مصرف‌کنندگان نهایی برسد. 

او همچنین بیان کرد: قیمت کاه در بازار حدود 4 هزار و 200 تومان است، اما سبوس که چندین برابر کاه ارزش غذایی دارد به صورت دستوری نرخ آن برای کارخانجات آردسازی 1400 تومان تعیین شده است. بنابه اظهارات او، الان دولت نه تنها ۴۰ هزار میلیارد تومان یارانه آرد و نان می‌دهد بلکه باید ۲ تا ۳ هزار میلیارد به کارخانجات آرد و نان به عنوان  مابه التفاوت قیمت بدهند آن هم با چند سال تاخیر که با محاسبه تورم موجود عملا چیزی دست کارخانجات را نمی‌گیرد. 

     فساد پنهان در فروش سبوس 

او با بیان اینکه مخالفان آزادسازی قیمت سبوس، همان ذینفعان در فساد حواله‌جات سبوس هستند، گفت: به شما قول می‌دهم که ده‌ها و صدها هزار تن سبوس متاسفانه در کانال‌های غیر از آن مسیری که دولت در نظر دارد با قیمت‌های گزاف خرید و فروش می‌شود. مرتضوی بیان کرد: اطمینان دارم که در حواله‌های سبوس فساد گسترده‌ای وجود دارد. مرتضوی معتقد است، اگر دولت تا یکی دو ماه آینده فکری به حال کارخانجات آرد نکند، کارخانجات آرد از بین خواهند رفت. او این راهم گفت که از دستگاه‌های مختلف دولتی با دامداران تماس می‌گیرند که بروید شلوغ کنید، مگر مملکت باید با شلوغ کاری اداره شود؟ تا کی می‌خواهند این کار را انجام دهند. او همچنین با انتقاد از عملکرد بازارگاه گفت: وقتی اثربازارگاه و اثر میلیاردها دلار ارز ترجیحی در سفره مردم مشخص نیست، معلوم می‌شود که اثرات اینها در سفره قاچاقچیان است. به گفته رییس هیات‌مدیره کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران، تا وقتی بازارگاه نبود مرغ کیلویی 6 هزار تومان بود و نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که الان با وجود این بازارگاه قیمت مرغ به 50 هزار تومان رسیده است. مرتضوی معتقد است که توزیع سبوس با سیستم حواله‌ای یک سیستم معیوب است زیرا وقتی کالایی به صورت حواله‌ای توزیع می‌شود در آن فساد است ایجاد می‌شود. 

     دو مصوبه متفاوت درباره قیمت سبوس

از سوی دیگر، جعفر ایزدیار دبیر کانون انجمن‌های صنفی صنایع آرد ایران هم در اظهاراتی عنوان کرد: اکنون کارخانجات آرد در مورد قیمت سبوس با یک دوگانگی مواجه هستند، یعنی از یک طرف با مصوبه ستاد تنظیم بازار در مورد افزایش قیمت سبوس و از طریق دیگر با بخشنامه وزارت جهاد کشاورزی مبنی بر لغو افزایش آزادسازی قیمت سبوس مواجه هستیم. بنابراین منهای بحث سود و زیان کارخانجات آرد، اکنون کارخانجات آرد سرگردان است که سبوس را با چه قیمتی باید عرضه کنند. ایزدیار با بیان اینکه هزینه‌های تولید در سال ۹۶ تاکنون به‌شدت افزایش یافته و دولت برای اعمال تاثیر در این موضوع سه راه را می‌تواند پیش بگیرد، گفت: راه اول افزایش قیمت نان است که به صلاح نیست، راه دوم افزایش قیمت سبوس و راه سوم پرداخت مابه‌التفاوت قیمت‌ها است. در ادامه، سید حسن حسینی رییس هیات‌مدیره انجمن‌های آرد خراسان رضوی و جنوبی هم در مورد لغو مصوبه آزادسازی قیمت سبوس گفت: اگر وزارت جهاد کشاورزی تصمیم عاقلانه‌ای نگیرد با اتخاذ سیاست‌های شتابزده، مردم در تامین آرد دچار مشکل خواهند شد.