هدف‌گذاری تورم: نوشدارویی برای لنگر انتظارات تورمی
احمد یزدان‌پناه
انتظارات تورمی در اقتصاد دارای اهمیت بسیاری است، و به دلیل اهمیت نقش انتظارات در تصمیمات اقتصادی کانال انتظارات به عنوان یک سازوکار موثر بروز یافته است. اثربخشی سیاست پولی، در دستیابی هدف مهمی چون ثبات اقتصاد کلان، بستگی به ظرفیت آن در لنگرسازی برای انتظارات بازیگران بازارهای مختلف دارد. این مهم مستلزم و نیازمند آن است که فهم و درک و شناخت درست‌تر و بیشتر و بهتری از فرآیند اثرگذاری انتظارات بر اقتصاد کشور و سیاست پولی و چگونگی شکل‌گیری و طرز تلقی‌های آثار آن انتظارات داشته باشیم. امروزه هرچند پیچیدگی‌ها و نا اطمینانی‌ها بخش جدا نشدنی از زندگی‌ها شده‌اند، کارگزاران یا فعالان صحنه کسب و کار و اقتصاد یعنی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و دولت‌ها رفتاری عقلایی را پی می‌گیرند. یعنی بنگاه‌ها درصدد حداکثرسازی سود خود و مصرف‌کنندگان در پی حداکثرسازی یا بیشینه نمودن «مطلوبیت» و «رضایت خاطر» خود هستند دولت‌ها در پی حداکثرسازی چه هستند؟دولت‌ها در پی حداکثرسازی اندازه (Size) و بزرگ‌سازی خویش‌اند. برگردیم به رفتار عقلایی بازیگران صحنه زندگی اقتصادی، عقلانیت آنها در این تجلی می‌کند که آنها تلاش می‌نمایند تا آنجا که ممکن است با رونمایی و رمزگشایی از وقایع اقتصادی آتی آثار و پیامدهای احتمالی آنها را در تصمیمات خود لحاظ کنند.به خاطر همین اهمیت نقش انتظارات در تصمیمات اقتصادی است که کانال انتظارات به عنوان یک سازوکار موثر برای دستیابی به اهداف سیاست پولی ظهور و بروز پیدا کرده است. این کانال چگونه کار می‌کند، از طریق روابط: هر تغییری در *«نرخ سیاستی» بر انتظارات فعالان مختلف صحنه اقتصاد و روال آتی متغیرهای اقتصادی اثرگذاری دارد مثل، انتظارات درآمد آینده، نرخ بهره یا سود، و نرخ تورم که بر تصمیم‌گیری‌های خانوارها درباره مصرف و پس انداز و تصمیمات‌گیریهای بنگاه‌ها در مورد سرمایه‌گذاری و تولید اثرگذارند. بنابراین، شکل‌گیری انتظارات بازار از طریق سیگنال‌ها و علایم سیاستی می‌تواند به‌طور موثری توسط بانک‌های مرکزی به منظور ثبات بخشی به اقتصادها مورد بهره‌برداری قرار گیرندپس Bernanke استاد صاحب نام اقتصاد پولی که چند سالی رییس کل بانک مرکزی ایالات متحده (Fed) هم بود، حق دارد بگوید که «یک شناخت عمیق‌تر از عوامل تعیین‌کننده و آثار انتظارات عمومی از تورم در بر دارنده بازده و نتایج عملی معنی‌دار و مهمی است.»جالب است بدانید که انتظارات، نقش پراهمیتی در سازوکار انتقال (Transmission mechanism) سیاست پولی دارد. (این مکانیزم به چگونگی و اینکه از چه کانالی سیاست پولی بر کل اقتصاد اثر می‌گذارد، می‌پردازد) پژوهش‌های اقتصاد پولی حکایت از آن دارند که تداوم اجرای پیروزمندانه سیاست‌های پولی یکی از نتایج ارزشمند مدیریت انتظارات است، بجای آنکه نتیجه به کارگیری نرخ‌های بهره یا سود یک شبه (overnight) باشند. (Guler, ۲۰۱۶).بانک مرکزی ژاپن هم در گزارشی اعلام کرده بود که سیاست‌های پولی نامتعارف و نامتداول منتقل شده به اقتصاد واقعی یعنی تولید و اشتغال، بیشتر از همه از کانال «انتظارات» انجام شده است.
هدف‌گذاری تورم: نوشدارویی برای لنگر انتظارات
نفوذ آثار سیاست پولی، از طریق کانال انتظارات سریع و آشکار و بارز است. با این وجود، برای اینکه از انتظارات به عنوان یک ابزار موثر و کارا برای دستیابی و تحقق نتایج مطلوب اقتصادی بهره‌مند شویم، «شفافیت» در اجرای سیاست پولی یک عنصر اساسی و حیاتی به حساب می‌آید. شفافیت سیاست پولی اعتبار و آبروی بانک مرکزی را بیشتر و بهتر می‌سازد و از این رو قادر و توانا است که به انتظارات لنگر بزند.این همچنین به کاهش نا اطمینانی کمک کرده و موجب افزایش قدرت پیش بینی آثار سیاست‌های پولی می‌شود. بخش هدفمند و نظام مند سیاست پولی می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در تبیین پیامد و نتیجه اقتصادی از طریق اثرگذاری آن بر انتظارات ایفا نماید. شکل دهی رفتار فعالان صحنه اقتصاد در مورد دستمزدها و قیمت‌گذاری‌ها بستگی به انتظارات آنها از وقایع آتی اقتصاد دارد که می‌توان و باید آن انتظارات را با اقدامات سیاستی آینده نگر و سنجیده هدایت و کنترل و مدیریت کرد.با این همه، چالش اصلی سیاست‌گذاران و مقامات پولی قبل از هر چیز آن بود که شکل و ساختار و رژیم سیاست مناسب برای اثرگذاری بر انتظارات مردم چگونه باید باشد؟ استراتژی «هدف‌گذاری» تورم این مشکل را برای آنان حل کرد.لذا از سه دهه قبل که اولین کشور به‌کار‌گیرنده این استراتژی پولی یعنی نیوزلند در ۱۹۸۹ تا امروز بانک‌ها مرکزی بسیاری با موفقیت و کارایی از «هدف‌گذاری تورم» به عنوان لنگر اسمی برای سیاست پولی خود بهره‌ها برده‌اند.ابعاد و جنبه‌های اصلی این استراتژی پولی شامل اعلان یک هدف عددی برای تورم که در بازه زمانی میان مدت از آن حمایت و پشتیبانی می‌شود. تعهد مقام پولی به هدف بلندمدت ثبات قیمت‌ها. تهیه و فراهم‌سازی و به‌کارگیری اطلاعات مورد نیاز با گستردگی تمام درباره اهداف و استراتژی پولی. اجرای سیاست پولی با روشی شفاف‌تر. اعتبار بانک و اعتماد مردم به آن برای دستیابی به هدف اعلام شده سیاست پولی است. از مزایای مهم دیگر این استراتژی پولی، برای مثال می‌توان به این اشاره کرد که این استراتژی به بانک مرکزی این امکان را می‌دهد که در هنگام اجرای سیاست پولی از تمامی اطلاعات در دسترس بهره گیرد، به علاوه این استراتژی پولی به سهولت قابل درک و فهم است و نوسانات سایر اهداف بانک مرکزی مثل تولیدات و اشتغال را لحاظ می‌نماید.» نرخ سیاستی Policy rateعبارتست از نرخ بهره‌ای که بانک مرکزی از آن به عنوان یک اثر برای اهداف سیاست پولی استفاده می‌کند. این نرخ معمولاً همان نرخی است که بانک مرکزی مایل است با آن به بانک‌های تجاری قرض دهد. از طریق آن بانک مرکزی نرخ‌های بهره یا سود کوتاه‌مدت و عرضه پول در اقتصاد کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
