دوران جنگ کمترین سطح از فساد وجود داشت
فرشاد مومنی، استاد دانشگاه و اقتصاددان گفت: قیمت‌های اسمی داروها به‌رغم اقتصاد جنگ در سال 1368 با یک فاصله معنادار با قیمت اسمی (قیمتی که درآن تورم هم وجود دارد) در سال‌های 56 و 1357 کمتر بوده است.
نشست مجازی موسسه دین و اقتصاد به مناسبت بزرگداشت دفاع مقدس با موضوع «نوآوری‌های اندیشه‌ای و نهادی در مدیریت و هدایت امور سلامت در دوران دفاع مقدس» برگزار شد. در این نشست فرشاد مومنی، استاد دانشگاه و اقتصاددان در ابتدای این نشست با بیان اینکه هدف این نشست امکان‌پذیر کردن قرار گرفتن نسل جدید تصمیم‌گیران بر شانه‌های نسل‌های گذشته است، گفت: به اعتبار شیوه تاسف بار اداره امور سلامت در کشور ما در دوران تعدیل ساختاری و فشارهای غیرمتعارفی که به مردم وارد شده است به این جمع‌بندی رسیدیم که تمرکز ویژه‌ای بر ابتکارات نظام سلامت در دوران دفاع مقدس داشته باشیم. این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: ما به شدت در جامعه خود نیاز داریم روی مسائل بنیادی و سرنوشت‌ساز تمرکز بیشتری داشته باشیم از جمله مسائل مربوط به حیطه سلامت در کشورمان که با کمتر حیطه‌ای قابل مقایسه است. وی افزود: ما از طریق مقایسه آنچه در دوران دفاع مقدس اتفاق افتاد با آنچه در دوران پس از آن با همه فراز و نشیب‌هایی که داشت، بتوانیم درس‌هایی برای اداره کشورمان در آینده مهیا کنیم. امسال سال تدوین برنامه میان مدت نیز هست و ما اگر هوشمندانه در این زمینه تلاش کنیم شاید کمترین خیری به اندازه آن بشود مطرح کرد. مومنی افزود: بنیان‌های اندیشه‌ای توافق شده حول نظام سلامت پس از انقلاب که بیشترین دستاوردها را برای جامعه پدیدار کرد یکی از حیاتی‌ترین موضوعاتی است که یکی از متفکران توسعه درباره آن نظراتی داشته است. کسانی که دست اندرکار نظام سلامت هستند و به عزت مردم فکر می‌کنند باید به این موضوع بپردازند. شاه‌بیت آثار برجسته‌ترین متفکران حوزه توسعه این است که رقابت بین شرکت‌ها و کشورها شکل تجسد یافته رقابت بین اندیشه‌ها است. وی در ادامه خاطرنشان کرد: اگر به محورهای اندیشه‌ای در دوران دفاع مقدس را نگاه کنیم و بعد ببینید تغییرات ایدئولوژیک و تجدیدنظرهایی که در آن بنیان‌های اندیشه‌ای صورت گرفت چگونه کشور را در معرض بی‌سابقه‌ترین بحران‌ها در حیطه سلامت قرار داد. بحث بر سر این نیست که بخش اصلی بدنه نظام سلامت مجاهدتی نکرده‌اند اما چون اینها در پرتو شرایط مورد نیاز ایران قرار نمی‌گیرد، دستاورهایش به کلی متفاوت خواهد شد. استاد سروش محلاتی یکی از درخشان‌ترین گزارش‌ها درباره تغییر ایدئولوژی نظام تصمیم‌گیری‌های اساسی کشور از آرمان‌ها به سمت مصلحت‌سنجی کردن در کتابی به نام «بازگشت از بهشتی و بازگشت به بهشتی» شرح دادند که دوستان علاقه‌مند می‌توان به آن مراجعه و بعد دستاوردهای آن دوره 10 ساله را با بعدها مقایسه کنند برای مثال 83 درصد کل درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت و غیر نفت در دوره بعد از جنگ رخ داده است، آن وقت کارنامه‌ها را که مقایسه می‌کنید، می‌بینید آن بنیان‌های اندیشه‌ای چقدر مهم است و در غیاب آن اندیشه‌های راهگشا وفور منابع فساد و ناکارآمدی را بیشتر می‌کند و زحمات دلسوزانه را از بین می‌برند.
قیمت دارو در سال 68 از سال‌های 56 و 57 کمتر بود
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از زوایای گوناگون ما می‌توانیم بحران در حیطه نظام سلامت برای مردم ایران از جمله طرز برخورد با طرح «ژنریک» را مطرح کنیم، بیان کرد: جناب آقای علی بهشتی دهکردی در دوران جنگ مدیر بهداشت و درمان سازمان برنامه بودند که بعد از جنگ به عنوان یک هشدار گزارشی تحلیلی تهیه کرده بودند که در ان گفته بود ابعاد معجزه‌آسا طرح ژنریک را اگر می‌خواهید بفهمید یک مولفه آن این است قیمت‌های اسمی داروها به‌رغم اقتصاد جنگ در سال 1368 با یک فاصله معنادار با قیمت اسمی (قیمتی که درآن تورم هم وجود دارد) در سال‌های 56 و 1357 کمتر بوده است. شما اگر می‌خواهید مردمی سالم داشته باشید ببینید ایدئولوژی که پشت طرح ژنریک قرار داشت، چه بود. به طور مشخص برخی صاحبنظران در حوزه شرکت‌های چندملیتی درباره دارو می‌گویند ماجرا، ماجرای عرضه و تقاضا آن طور که بازارگراها با ابتذال نشان می‌دهند، نیست و مساله دارو مرتبط با جان مردم است و نشان می‌دهند در مقاطعی حساس مانند اپیدمی‌ها و... شرکت‌های فراملیتی تا 83 برابر قیمت تمام شده دارو را از کشورهای تحت اضطرار دریافت می‌کردند؛ یعنی ماجرا از موضع امنیت اجتماعی و امنیت ملی باید مورد توجه قرار بگیرد. آقای بهشتی در همان گزارش که نام برده شد، نشان می‌دهد اگر استانداردهای اداره نظام دارویی کشور بر اساس آنچه در قبل از انقلاب بود ادامه پیدا می‌کرد ما در سال 1368 باید سالانه حداقل 14.5 میلیارد دلار صرف واردات دارو می‌کردیم.
وی در ادامه افزود: ما در هیچ کدام از سال‌های جنگ بالاتر از 500 میلیون دلار برای واردات دارو هزینه نکردیم. آنها که در حیطه اقتصاد سلامت کار می‌کنند مسوول هستند و باید نظام تصمیم‌گیری کشور را آگاه کنند که برای منافع یک گروه ذی|نفع متصل به واردات‌چی‌ها کشور را در معرض چه خطراتی قرار می‌دهند.
مومنی با اشاره به اینکه شاید ساعت‌ها بتوان درباره این صحبت کرد که فساد چگونه گریبان آن نظام تصمیم‌گیری را می‌گیرد که منافع ملی را تحت‌الشعاع منافع گروه‌های ذ‌ی‌نفع قرار می‌دهد، گفت: همه را دعوت می‌کنم به مطالعه گزارش تکان‌دهنده‌ای که هزینه فرصت غفلت از عدالت در نظام سلامت ایران را نشان می‌دهد و در سال 1375 معاونت اجتماعی سازمان برنامه اظهار شگفتی کرده بود از پدیده‌ای که نشان می‌داد در سال 1368 طبق مطالعات سازمان برنامه سراسر کشور به 11 هزار تخت بیمارستانی نیاز داشته است اما با وجود ایجاد 22 هزار تخت بیمارستانی، همچنان کشور به 11 هزار تخت بیمارستانی دیگر نیاز داشته است. حالا ببینید پشت سر این چه فسادها، چه مشروعیت‌زدایی‌ها از حکومت و چه سرخوردگی‌هایی که برای انسان‌های باشرافت رقم خورده است.
مومنی همچنین افزود: وقتی شما می‌خواهید درباره حوزه سلامت بحث کنید یک موضوعی که جای آن خالی است، این است که بگوییم آن کارنامه‌ای که در دوران جنگ رقم خورد به این خاطر است که ما در آن دوره کمترین سطح تجربه شده فساد مالی را تجربه کردیم یعنی اگر حکومتگران با مردم صادق نبودند، اگر مناسبات فسادزا نبودند و... طبیعی بود که مردم اعتماد نمی‌کردند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: مواجه ما با پاندمی‌ها در قرن 21 به کرونا محدود نخواهد بود: یکی از بزرگ‌ترین معجزه‌های نظام سلامت در دوره جنگ تقدم پیشگیری بر درمان بود. ما می‌بینیم طبق نظر W.E.F بر اساس تجریه کرونا بزرگ‌ترین هدیه‌ای به نظام‌های مدیریت توسعه و مدیریت سلامت کشورها داشته باشیم این است که نظام‌های مبتنی بر پیشگیری کارایی آنها 500 برابر بهتر بوده است. بنابراین خوب است که از تجربه آن دوران استفاده شود.
وی افزود: وقتی شما از سطح توسعه به نظام سلامت نگاه می‌کنید در آنجا می‌بینید ماجرای درمان کمتر از یک سوم عناصر موثر در وضعیت سلامت را پوشش می‌دهد و دو سوم آن متغیرهای اقتصادی و اجتماعی است بنابراین باید از موضوع از جهت نگاه‌های بین رشته باید به این قضایا نگریست.
مسوولان حیطه سلامت باید بیشترین مراقبت‌ها را در تصمیم‌گیری‌های اقصادی کنند و بیشترین کارشناس‌های اقتصادی و اجتماعی را دور خود جمع کنند.
در دوره احمدی‌نژاد یک شوک به قیمت حامل‌های انرژی وارد شد. آمارهای اقتصادی می‌گوید آن بخش از جمعیت که فقط از ناحیه هزینه‌های کمرشکن درمان زیر خط فقر افتادند در یک دوره 5 ساله بیش از 5 برابر شد پس این بلوغ در نظام سلامت ما باید وجود داشته باشد که سیاست‌های اقتصادی را مراقبت کنند.
بالاترین سطوح فساد دقیقا در دوره‌هایی رخ داده است که با شوک قیمت‌های کلیدی روبه‌رو بوده‌ایم
مومنی در پایان سخنان خود گفت: مجال نیست بگویم این جوسازی ضدتوسعه‌ای و مبتنی بر دروغی که در جهت تشویق شوک نرخ ارز در ایران رخ می‌دهد از زاویه رفاه مردم به طور کلی و از زاویه نظام سلامت به طور خاص بگوییم چگونه از طریق فریب دادن تصمیم‌گیران اساسی کشور به خاطر یک دستمال قیصریه را به آتش می‌کشند. مطالعاتی هم‌اکنون در اختیار است نشان می‌دهد به ازای هر یک واحد شوک به نرخ ارز یا حامل‌های انرژی که وارد می‌کنند، هزینه‌های کلی دولت با ضریب 3.5 برابر افزایش پیدا می‌کند. وقتی شما به گونه‌ای سیاست‌های تورم زا اتخاذ می‌کنید که کارمندان با یک شیفت کار شرافتمندانه از عهده یک زندگی شرافتمندانه برنمی‌آیند، معلوم است که فساد رخ می‌دهد. در تاریخ 30 ساله گذشته بالاترین سطوح فساد دقیقا در دوره‌هایی رخ داده که با شوک قیمت‌های کلیدی روبرو بوده‌ایم. این مساله حیاتی که اگر مثلا سیاست‌های دیگر اقتصادی و اجتماعی ما از سلامت روی و روانی مردم پشتیبانی نکند، چه فجایعی رقم خواهد زد اصل ماجرا است. این یک طنز تلخی است که در زمان بودجه‌ریزی، بودجه شرکت‌هایی که ضریب اهمیت آن بالای 70 درصد بودجه کل است را نگاه نمی‌کنند و تمام تمرکز خود را روی بودجه عمومی می‌گذارند.
